Από το τέλος της δεκαετίας του ’80 η τύχη του σπάνιου χειρογράφου του 12ου αιώνα, που είχε εξαφανιστεί από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμι...
 |
| Από το τέλος της δεκαετίας του ’80 η τύχη του σπάνιου χειρογράφου του 12ου αιώνα, που είχε εξαφανιστεί από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρέμενε άγνωστη.Τελικά εντοπίστηκε στο Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσιγκτον και θα επαναπατρισθεί τον Οκτώβριο. |
Ήταν 2014, όταν η Θεοδώρα Αντωνοπούλου, διευθύντρια τότε του Σπουδαστηρίου Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών, εντόπισε ενόψει των εργασιών ψηφιοποίησης ότι έλειπαν τέσσερα μεσαιωνικά χειρόγραφα από τη συλλογή.
Τα ίχνη τους είχαν χαθεί από το 1987 και μέχρι εκείνη τη στιγμή ουδείς τα είχε αναζητήσει. Η καθηγήτρια Βυζαντινής Φιλολογίας δεν φανταζόταν ότι η έρευνα που ξεκινούσε τότε θα κατέληγε πριν από λίγο καιρό στo Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσιγκτον, στις προθήκες του οποίου φυλάσσεται ένα από τα σπάνια χειρόγραφα.
Ψάχνοντας στα πανεπιστημιακά αρχεία, η κ. Αντωνοπούλου διαπίστωσε ότι τον Απρίλιο του 1987 τα τέσσερα χειρόγραφα του Σπουδαστηρίου είχαν γίνει αντικείμενο δανεισμού στο Μουσείο Ιστορίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Θα εμφανίζονταν σε έκθεση για τον εορτασμό των 150 ετών του Πανεπιστημίου και έπειτα έπρεπε να επιστραφούν – αυτό δεν συνέβη ποτέ. Τον Δεκέμβριο του 2015 η καθηγήτρια ενημερώνεται ότι τρία από τα τέσσερα χειρόγραφα όντως βρίσκονται στο πανεπιστημιακό μουσείο. Το ένα αγνοείται, ενώ δεν υπάρχει κάποια αναφορά σε αυτό ούτε στον κατάλογο καταγραφής των εκθεμάτων που συνέταξε το Μουσείο Ιστορίας το 1991.
«Από εκείνη τη στιγμή ενημερώθηκε η πρυτανεία και είχαμε τα μάτια μας ανοιχτά μήπως εμφανιστεί κάπου», λέει στην «Κ» η κ. Αντωνοπούλου.
Από το τέλος της δεκαετίας του ’80 το –πιθανότατα κλεμμένο– χειρόγραφο συνέχιζε απρόσκοπτα το ταξίδι του στον κόσμο. Κάθε φορά που άλλαζε χέρια –άγνωστο πόσα– θόλωνε και το ιστορικό συλλογής, καθιστώντας πιο δύσκολο τον εντοπισμό του. Ωσπου το 2014, η ιδιωτική Συλλογή Γκριν στην Οκλαχόμα δωρίζει το «Χειρόγραφο 18» στο Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσιγκτον. Έναν χρόνο αργότερα οι επιμελητές του αμερικανικού μουσείου –αγνοώντας την πραγματική προέλευση του αντικειμένου– ενημερώνουν το γερμανικό ινστιτούτο για τη Μελέτη Κειμένων της Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο του Μίνστερ ότι το συγκεκριμένο χειρόγραφο πέρασε στην κατοχή τους. Ηταν μια καθοριστική κίνηση.
Η κ. Αντωνοπούλου κατάφερε, μέσω και διεθνούς συνεργασίας, να το εντοπίσει στη βάση δεδομένων του γερμανικού ινστιτούτου και σε συνεργασία με το Μουσείο της Βίβλου το ταυτοποίησε. Ήταν το αγνοούμενο χειρόγραφο.
Σε δημοπρασία το 1998
Δεν είναι ξεκάθαρο πώς κατέληξε στις ΗΠΑ. Ούτε ποιος κατάφερε να το αποσπάσει από το Μουσείο Ιστορίας. Από τα στοιχεία που έγιναν πλέον γνωστά, το χειρόγραφο επανεμφανίστηκε το 1998 στο Λονδίνο και ετέθη προς πώληση από τον οίκο δημοπρασιών Sotheby’s. Ωστόσο, παρουσιάστηκε τότε με διαφορετικά στοιχεία. Δηλώθηκε ως χειρόγραφο του 13ου αιώνα, ενώ χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Ακόμη ως δημιουργός του εμφανιζόταν λανθασμένα ο Θεόδωρος Αγιοπετρίτης, ενώ ο πραγματικός γραφέας ήταν ο Θεόδωρος Μοναχός. Το Μουσείο της Βίβλου ανακάλυψε ότι πιθανότατα ένας από τους κατόχους του χειρογράφου μετά τη δημοπράτηση ήταν ο πρωτοπόρος του Ιντερνετ, Ρικ Ανταμς.
Η κ. Αντωνοπούλου ξετυλίγει στην «Κ» το πραγματικό ιστορικό συλλογής του χειρογράφου, προτού αυτό καταλήξει στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Αρχικά ανήκε στη συλλογή του Σπυρίδωνος Λάμπρου, διακεκριμένου ιστορικού και παλαιογράφου που διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ελλάδας. Με τον θάνατό του το 1919 το χειρόγραφο κληρονομήθηκε από τις κόρες του, μία εκ των οποίων ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, η πρώτη γυναίκα υπουργός σε ελληνική κυβέρνηση τη δεκαετία του ’50. Εκείνη, το 1964 δώρισε τη συλλογή χειρογράφων του πατέρα της στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο.
 |
| Η κ. Αντωνοπούλου στην έκθεση του Μουσείου της Βίβλου στην Ουάσινγκτον. Με την ολοκλήρωση της έκθεσης το χειρόγραφο θα επιστραφεί στην Ελλάδα. |
«Είναι περγαμηνό χειρόγραφο του 12ου αιώνα με περιεχόμενο τα τέσσερα ευαγγέλια», λέει η κ. Αντωνοπούλου. Προσθέτει ότι όλους αυτούς τους μήνες κατά την έρευνα του χειρογράφου είχε άψογη συνεργασία με το Μουσείο της Βίβλου, αλλά και τη στήριξη του τμήματος Φιλολογίας και του αναπληρωτή πρύτανη ακαδημαϊκών υποθέσεων Κωνσταντίνου Μπουραζέλη. Σε συμφωνία με το αμερικανικό μουσείο το χειρόγραφο θα εκτεθεί στην Ουάσιγκτον μέχρι την 1η Οκτωβρίου και μετά θα επιστραφεί στην Ελλάδα. Μια περιπέτεια δεκαετιών θα έχει αίσιο τέλος.
Πηγή: Γ. Παπαδόπουλος, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια