Η Γη στον Mηχανισμό των Αντικυθήρων

Τ α μεγαλύτερα τμήματα του  μηχανισμού των Αντικυθήρων όπως εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ανακατασκευή του μηχανισμού στ...

Τα μεγαλύτερα τμήματα του
 μηχανισμού των Αντικυθήρων
όπως εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ανακατασκευή του μηχανισμού στην αρχική του μορφή 

Την ελλειπτική τροχιά της γης γύρω από τον ήλιο φαίνεται ότι γνώριζαν οι αρχαίοι Ελληνες, και όχι μόνον αυτό: Η γνώση τους είχε βρει εφαρμογή στον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Το μυστηριώδες αρχαίο όργανο υπολογισμού της θέσης των ουράνιων σωμάτων, το οποίο χρονολογείται στον 1ο π. Χ. αιώνα και όπως είναι γνωστό είχε ανασυρθεί από ναυάγιο που εντοπίσθηκε στα ανοιχτά των Αντικυθήρων το 1900 - 1901, έχει αποτελέσει συχνά αντικείμενο έρευνας, η τελευταία από τις οποίες έρχεται τώρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και μας πληροφορεί ότι o μηχανισμός ήταν ειδικά κατασκευασμένος ώστε να είναι σε θέση να υπερπηδήσει την ανακρίβεια, που θα δημιουργούσε στους υπολογισμούς μια μικρή διαφορά στο χρόνο. 

Πώς γινόταν αυτό; Οι δύο κύκλοι του μηχανισμού, που αντιστοιχούν σε δύο ημερολογιακά συστήματα - το ζωδιακό και το αιγυπτιακό - διέφεραν τόσο μεταξύ τους ώστε κάθε φορά να αντιπροσωπεύεται αυτό, που θα αντιλαμβάνονταν τότε ως μη - κανονική κίνηση σε διάφορες περιόδους του έτους. Ο εφευρέτης της κατασκευής είχε λάβει υπόψη του δηλαδή, την ελλειπτική φύση της τροχιάς της γης γύρω από τον ήλιο. Ετσι πέραν των άλλων αποδεικνύεται ότι οι γνώσεις των αρχαίων για την ελλειπτική τροχιά της γης ήταν μεγαλύτερες από ο, τι πιστεύαμε ως σήμερα.

Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε νέα μελέτη επιστημόνων του Πανεπιστημίου Πάτζετ Σάουντ της Πολιτείας της Ουάσιγκτον με επικεφαλής τον Τζέιμς Εβανς δείχνοντας ότι πρόκειται για γνώση που μπορεί να θεωρηθεί εξαιρετική για εκείνη την εποχή. Επιπλέον δείχνει για ακόμη μια φορά ότι σπουδαίες ανακαλύψεις που σήμερα θεωρούμε ότι έγιναν στην Αναγέννηση, στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά μια γνώση, που προϋπήρξε και ξεχάστηκε για να αποκαλυφθεί εκ νέου, όταν οι συνθήκες επέτρεψαν και πάλι την εμφάνιση ανήσυχων πνευμάτων.

Ο δρόμος όμως είναι μακρύς για την πλήρη αποκρυπτογράφηση αυτού του οργάνου που υπολόγιζε με εκπληκτική ακρίβεια τη θέση του Hλιου, της Σελήνης και πιθανώς των πλανητών, εμφάνιζε τις φάσεις τις Σελήνης, υπολόγιζε τις επιτολές και τις δύσεις κάποιων αστέρων, προέβλεπε εκλείψεις, έδειχνε το ημερολόγιο και προσδιόριζε την ημερομηνία τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων. Δεν είναι περίεργο λοιπόν, που χαρακτηρίζεται ως ο αρχαιότερος υπολογιστής ενώ το γεγονός ότι πρόκειται για μοναδικό εύρημα, αφού όμοιό του δεν έχει βρεθεί πουθενά αλλού, η επιστημονική και ιστορική αξία του είναι τεράστια.

Να σημειωθεί άλλωστε ότι έχει προηγηθεί μεγάλη έρευνα στο μηχανισμό πριν από μερικά χρόνια, η οποία διεξήχθη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου εκτίθεται. Η έρευνα έγινε πάνω σε 80 κομμάτια του μηχανισμού από τους επιστήμονες Μάικ Εντμουντς καιΤόνι Φρις του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ της Ουαλίας, Ξενοφώντα Μουσά του Πανεπιστημίου Αθηνών, και Ιωάννη Σειραδάκη του Αριστοτέλειου, του ερευνητή του Πανεπιστήμιου Αθηνών Γιάννη Μπιτσάκη καθώς και επιστημόνων του μουσείου. Από τις πρώτες ενδείξεις είναι ότι ο μηχανισμός είχε 40 γρανάζια (αντί των 32, που νομίζαμε ότι περιλαμβάνει), πολλά γράμματα κρυμμένα μέσα στο μηχανισμό, που μπορεί να βοηθήσουν στην μελέτη του, όπως και μικρά κομμάτια ξύλου. Ενα μάλιστα από τα «κείμενα» του μηχανισμού λέει: «... το βράδυ / Οι Υάδες δύουν το βράδυ /Ο Ταύρος αρχίζει ν΄ ανατέλλει /Η Λύρα ανατέλλει το βράδυ /Οι Πλειάδες ανατέλλουν το πρωί /Οι Υάδες ανατέλλουν το πρωί /Οι Δίδυμοι αρχίζουν ν΄ ανατέλλουν /Ο Αετός ανατέλλει το βράδυ /ο Αρκτούρος δύει το πρωί».

Ο κ. Μουσάς εξάλλου χαρακτηρίζει τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων ως έναν«υπολογιστή με γρανάζια, που μπορούσε να βρει σε κάθε στιγμή τη θέση του Ηλιου και της Σελήνης στον ουρανό, ίσως να προβλέψει της σεληνιακές εκλείψεις και ίσως τη θέση κάποιων πλανητών».

Μία ακόμη έρευνα του Εργαστηρίου Αστρονομίας του Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το πλοίο, που είχε ναυαγήσει στα Αντικύθηρα _μεταφέροντας και θαυμάσια γλυπτά_ κατευθυνόταν στην Ηπειρο ή στην Κέρκυρα! Συμπέρασμα που προέκυψε από την αναγραφή, μεταξύ των πανελλήνιων στεφανιτών αγώνων που περιλαμβάνονται στις επιγραφές του μηχανισμού, και εκείνων της Δωδώνης, τα «Νάϊα». Επίσης από το ημερολόγιο της σπείρας του Μέτωνα και από την ανάλυση των αστρικών γεγονότων, που αναγράφονται σε τμήμα του μηχανισμού.
Υπάρχει όμως και μία μαρτυρία που έρχεται από την αρχαιότητα: «Πρόσφατα κατασκεύασε ο φίλος μας Ποσειδώνιος μία συσκευή η οποία με την περιστροφή αναπαράγει τις ίδιες κινήσεις του Ηλιου, της Σελήνης και των πέντε πλανητών», γράφει ο Κικέρων. Πρόκειται για το μηχανισμό των Αντικυθήρων; Πολλά στοιχεία συγκλίνουν υπέρ αυτού, έτσι θεωρείται πολύ πιθανό ο μηχανισμός να κατασκευάσθηκε πράγματι από τον Ποσειδώνιο Απαμέα (135 - 50 π. Χ.) αστρονόμο, γεωγράφο και γεωλόγο από τη Ρόδο. Και η χρονολόγηση του αντικειμένου εξάλλου, περί το 80 π. Χ. συμφωνεί.






Πηγή: ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ. Εφημερίδα "Το Βήμα"