Μεγάλη έκθεση... πλαστογραφημένων έργων τέχνης

Αιγυπτιακές προτομές, ετρουσκικά αγγεία, αρχαία ελληνικά νομίσματα, επιχρυσωμένοι πελέκεις, ακόμη και κρυστάλλινα κρανία! Πρόκειται για τα ...

Αιγυπτιακές προτομές, ετρουσκικά αγγεία, αρχαία ελληνικά νομίσματα, επιχρυσωμένοι πελέκεις, ακόμη και κρυστάλλινα κρανία! Πρόκειται για τα εκθέματα ενός μουσείου; Λάθος! Γιατί κανένα μουσείο δεν επιθυμεί να εκθέτει πλαστά έργα τέχνης... Εκτός αν οργανώνει μία έκθεση ακριβώς γι΄ αυτά. Οπως συμβαίνει στο Νεσατέλ της Ελβετίας, όπου «Η εποχή των κίβδηλων», όπως είναι ο τίτλος της έκθεσης που παρουσιάζεται εκεί, κάνει θραύση.


Ορισμένες από τις πιο εντυπωσιακές απάτες στην ιστορία της τέχνης παρουσιάζονται σ΄αυτήν και μαζί ο σκοτεινός κόσμος των ταλαντούχων κιβδηλοποιών, αλλά και των κλεπταποδόχων και των «συλλεκτών», οι οποίοι τυφλωμένοι από το πάθος της απόκτησης έργων τέχνης άφηναν ευχαρίστως να τους εξαπατήσουν. Οι οργανωτές της έκθεσης έτσι, δεν χρειάστηκε να ψάξουν πολύ, καθώς εκατοντάδες είναι τα πλαστά έργα που κρύβονται... από ντροπή στα άδυτα των ευρωπαϊκών και αμερικανικών μουσείων. Γιατί οι αγορές γίνονται από τα ίδια τα μουσεία, τα οποία πολύ απλά πέφτουν θύματα απάτης. Ακόμη και σήμερα. Η συγκεκριμένη έκθεση μάλιστα είναι επίκαιρη και για την Ελλάδα, λόγω του αντιγράφου του Ρούμπενς που κατασχέθηκε πρόσφατα.

Ενα χάλκινο άλογο είναι το πιο εντυπωσιακό κομμάτι της έκθεσης, ηλικίας υποτίθεται, 2500 ετών, το οποίο όμως δεν εκτέθηκε ποτέ δημόσια αφού διαπιστώθηκε ότι είχε κατασκευαστεί από σύγχρονο γερμανικό χαλκό, μόλις το... 1980. Η περιπέτεια για τους αγοραστές μάλιστα _ το Μουσείο Γκέτι στο Μαλιμπού των ΗΠΑ _ ήταν ιδιαίτερα οδυνηρή αφού κατέβαλαν 40 εκατομμύρια δολάρια για την αγορά του. Η ιστορία όμως των κίβδηλων φαίνεται ότι αρχίζει από την προϊστορική εποχή. Γιατί 35.000 χρόνια πριν, ο Homo sapiens έκανε ήδη αντίγραφα από τα όστρακα της θάλασσας ενώ ένα περιδέραιο της Νεολιθικής Εποχής που έφθασε ως εμάς, έχει αποδειχθεί ότι αποτελείται από 118 δόντια ελαφιού αλλά και από 65 ψεύτικα. Στην αρχαία Ελλάδα εξάλλου κυκλοφορούσαν ψεύτικα κοσμήματα της Ωραίας Ελένης και λίγο αργότερα ένας Ρωμαίος ανακάλυψε ένα νεολιθικό πέλεκυ, τον οποίο και ερμήνευσε ως τον «κεραυνό του Δία».

Το 1563 υποτακτικοί του ιππότη Άντον Βάλντμποτ από το Μπάσενχαϊμ ανακάλυψαν στα αμπέλια του ένα ρωμαϊκό τάφο με νομίσματα και μία τεφροδόχο με οστά. Ο ευγενής όμως, που δεν ήταν ικανοποιημένος από το πενιχρό εύρημα, έβαλε να προσθέσουν στο δοχείο πομπώδη, αργυρή διακόσμηση δημιουργώντας έτσι ένα πλαστό αντικείμενο.

Το ίδιο ισχύει και για το παρισινό μουσείο Quai Branly, που αγόρασε ένα κρανίο από ορεία κρύσταλλο των Αζτέκων, το οποίο παρουσίαζε ότι έχει ηλικία 500 ετών και χρειάστηκε να περάσουν χρόνια ώσπου να παραδεχθεί ότι είναι μία σύγχρονη κατασκευή.

Πώς όμως ήταν δυνατόν να ξεγελιούνται έτσι εύκολα από τέτοιες φθηνές και κιτς απομιμήσεις οι ειδικοί της τέχνης; Η απάντηση, η οποία δίνεται και μέσα από την έκθεση της Ελβετίας είναι ότι αυτό έχει σχέση με τον ιμπεριαλιστικό πυρετό, που είχε καταλάβει στα τέλη του 19ου αιώνα τις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου.

Τότε, που τα ισχυρά κράτη είχαν αποδυθεί σε έναν αγώνα δρόμου για την απόκτηση θησαυρών του παρελθόντος _ακόμη κι αν ήταν κίβδηλα_ προκειμένου να εξυπηρετούν τα εθνικιστικά τους οράματα. Ετσι το 1886 παρουσιάστηκε στον Ναπολέοντα Γ' ένα πλαστό αγγείο από την κελτική περίοδο, το οποίο έφερε έναν γαλλικό πετεινό (ζώο - έμβλημα της Γαλλίας) ως ευθεία σύνδεση του σύγχρονου έθνους με την εποχή των Κελτών!

Αντίστοιχα το Βρετανικό Μουσείο είχε αναγγείλει με υπερηφάνεια την ανακάλυψη ενός κρανίου, τουλάχιστον 200.000 ισχυριζόμενο ότι αυτός ο «αρχαιότερος Βρετανός» ήταν ο χαμένος κρίκος ανάμεσα στον πίθηκο και τον άνθρωπο! Στην πραγματικότητα κάποιος φαρσέρ είχε επικολλήσει την κάτω γνάθο ενός ουραγκοτάγκου σε ένα σύγχρονο ανθρώπινο κρανίο και αφού το εξόπλισε με τα δόντια ενός χιμπαντζή, το έκρυψε σε ένα λάκκο εξόρυξης αμμοχάλικου κοντά στο Λονδίνο.

Ένας από τους πιο φημισμένους τεχνίτες πλαστών έργων τέχνης που παρουσιάζονταν ως αυθεντικά ήταν ο χρυσοχόος Ισραέλ Ρουχομόφσκυ που από το εργαστήριό του στην Οδησσό, άρχισε να εφοδιάζει το 1890, τον κόσμο των ειδικών και αρχαιολόγων με νομίσματα και περιδέραια, τα οποία επεξεργαζόταν ώστε να αποκτήσουν την πατίνα του χρόνου. Ως καλύτερο έργο του μάλιστα θεωρείται ένα χρυσό κράνος, βάρους πάνω από 800 γραμμάρια, το οποίο είχε διακοσμήσει με σκηνές από την Ιλιάδα και το συνόδευσε μία επιγραφή, σύμφωνα με την οποία επρόκειτο για δώρο της ελληνικής αποικίας Ολβίας (στις βορειοδυτικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας) προς τον Σκύθη βασιλιά Σαϊταφέρνη.

Λεπτομέρειες που έπεισαν το Λούβρο, το οποίο ενθουσιάστηκε από το αντικείμενο και κατέβαλε το1896 το αντίτιμο ρεκόρ των 200.000 γαλλικών φράγκων προκειμένου να το αποκτήσει. Η απάτη εν τέλει αποκαλύφθηκε το 1903 και συνοδεύτηκε με καταιγισμό καυστικών σχολίων, παγκοσμίως αλλά ιδιαιτέρως των ειδημόνων του Βερολίνου. Γεγονός όμως που δεν τους εμπόδισε να ξεγελαστούν κι οι ίδιοι λίγο αργότερα από μια ψεύτικη κέρινη προτομή του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Πηγή: Μαρία Θερμού,Εφημερίδα "Το Βήμα"