Η μετάβαση από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο

Μαρμάρινα αγαλματίδια από οικιακό ιερό στην Κόρινθο (μέσα 3ου αιώνα)  που παριστάνουν τους θεούς Αρτεμη, Ασκληπιό και Τελέσφορο, Ασκλ...

Μαρμάρινα αγαλματίδια από οικιακό ιερό
στην Κόρινθο (μέσα 3ου αιώνα)
 που παριστάνουν τους θεούς Αρτεμη,
Ασκληπιό και Τελέσφορο, Ασκληπιό ένθρονο,
 Ρώμη, Διόνυσο και Πάνθηρα, Πάνα, Ευρώπη

Ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό μεγάλων διαστάσεων (2,10Χ1,30 μ.) που παριστάνει το Φθινόπωρο με τη μορφή άνδρα, ο οποίος κρατεί στα χέρια του ένα πανέρι με όλους του καρπούς της γης θα υποδέχεται τους επισκέπτες της έκθεσης «Μετάβαση στο Χριστιανισμό», που θα εγκαινιασθεί στις 7 Δεκεμβρίου στο Ωνάσειο Μορφωτικό Κέντρο στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης με 170 εκθέματα που προέρχονται από την Ελλάδα, την Κύπρο αλλά και από αμερικανικά μουσεία. 

Αργυρά και χρυσά αντικείμενα
 από τον «θησαυρό» Κρατήγου Μυτιλήνης

Σημαντικά έργα τέχνης που δεν έχουν βγει ποτέ από τη χώρα, πρόσφατα ανασκαφικά ευρήματα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά παγκοσμίως αλλά και πολυτελή αντικείμενα τα οποία βρίσκονται σε συλλογές αμερικανικών ιδρυμάτων συνθέτουν το άκρως ενδιαφέρον περιεχόμενο αυτής της έκθεσης για μία ούτως ή άλλως παράξενη, σύνθετη και ταραγμένη εποχή, από τον 3ο ως τον 7ο μ. Χ. αιώνα, όταν ο ένας κόσμος, αυτός της αρχαιότητας, έφευγε και ο άλλος του χριστιανισμού ερχόταν.

Πιστό στον στόχο του, που αφορά την ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού στο κέντρο του σύγχρονου κόσμου, τη Νέα Υόρκη, το Ιδρυμα Ωνάση οργανώνει αυτή την έκθεση μαζί με το Βυζαντινό Μουσείο αναλαμβάνοντας να γνωρίσει στο διεθνές κοινό μία ιστορική περίοδο, που εν τέλει αφορά όλους. Οπως είπε εξάλλου ο πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Αντώνης Παπαδημητρίου κατά τη σημερινή παρουσίαση της έκθεσης, σ΄ αυτή την περίοδο δεν μπορούμε να δούμε σήμερα μόνον τον θρίαμβο του χριστιανισμού αλλά και την απορρόφηση προϋφιστάμενων αισθητικών, φιλοσοφικών, κοινωνικών και πολιτικών δομών. «Δεν είναι τυχαίο ότι η λήξη της περιόδου της έκθεσης ταυτίζεται με την έναρξη μιας άλλης περιόδου, αυτής του Ισλάμ», ανέφερε ο κ. Παπαδημητρίου.

Αργυρό πινάκιο που εικονίζει το γάμο του Δαβίδ (628 _ 30)
από εργαστήριο της Κωνσταντινούπολης
που βρέθηκε στην Λάμπουσα της Κύπρου

Οπως λένε άλλωστε και οι δύο επιμελήτριες της έκθεσης, η διευθύντριά του Βυζαντινού Μουσείου Δρ Ευγενία Χαλκιά και η αναπληρώτρια διευθύντρια Δρ Αναστασία Λαζαρίδου «Το θέμα της μετάβασης προς το χριστιανισμό σχετίζεται άμεσα με τη σημερινή εποχή. Ξεκινώντας από το αξίωμα ότι τίποτε δεν γεννιέται από το τίποτε, ότι η ορμή των πραγμάτων εξακολουθεί να υπάρχει για κάποιο διάστημα, ακόμη και όταν αυτά έχουν παρέλθει, ότι για να δημιουργηθεί κάτι θα πρέπει να υπάρχει πρώτα η ανάγκη γι΄αυτό και ότι για να χαθεί κάτι, θα πρέπει να έχει ξεπερασθεί, συμπεραίνουμε ότι τα πάντα, είτε είναι απτά είτε όχι, είναι προϊόντα συνεχών εξελίξεων, μεταλλαγών και ανακατατάξεων».

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 14 Μαΐου 2012

Εικόνες, ψηφιδωτά, γλυπτά, λειψανοθήκες, αρχιτεκτονικά μέλη, επιγραφές, νόμισμα, λειτουργικά σκεύη, κοσμήματα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης περιλαμβάνονται στην έκθεση «Μετάβαση στο Χριστιανισμό: Η τέχνη στην Υστερη Αρχαιότητα, 3ος - 7ος μ. Χ. αιώνας», όπως είναι ο πλήρης τίτλος της. Επιλέχθηκαν μάλιστα ένα προς ένα προκειμένου να αποκαλύψουν το μέγεθος της δημιουργικότητας της Υστερης Αρχαιότητας, η οποία αποτυπώνει τη σταδιακή μετάβαση σε μία νέα κοινωνική, πολιτική και θρησκευτική πραγματικότητα.

Σε επτά ενότητες εξιστορείται αυτή η «Μετάβαση» αρχίζοντας από «Το τέλος της Αρχαιότητας: Πολιτισμικές και Θρησκευτικές Αλληλεπιδράσεις», όπου παρουσιάζεται η επιβίωση αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών μορφών λατρείας κατά τον 3ο και 4ο αιώνα παράλληλα με την εξάπλωση του χριστιανισμού. Στην δεύτερη «Η ανάδυση του χριστιανισμού: Από την αναγνώριση στην εξουσία» εξετάζεται ο αντίκτυπος που είχε η ένταξη του χριστιανισμού στις αναγνωρισμένες θρησκείες και η ανέγερση μεγαλοπρεπών ναών στα μεγάλα αστικά κέντρα της αυτοκρατορίας. Η «Αστική πραγματικότητα» επικεντρώνεται στις σταδιακές αλλαγές που συντελέσθηκαν στη ζωή των πόλεων ενώ η «Καθημερινή ζωή» παρουσιάζει αντικείμενα που σχετίζονται με τα αγωνίσματα του ιπποδρόμου που αντικατέστησαν τους αθλητικούς αγώνες της αρχαιότητας αλλά και γαμήλια δακτυλίδια στα οποία διαφαίνεται ο εκχριστιανισμός του θεσμού του γάμου.

Στην πέμπτη ενότητα με θέμα την «Πρώιμη χριστιανική λατρεία» αρχιτεκτονικά μέλη και εκκλησιαστικά αντικείμενα φανερώνουν την προσαρμογή των παλαιών μορφών λατρείας στις νέες θρησκευτικές ανάγκες. Ο «Θάνατος και η Νέα Ζωή» παρουσιάζει τη βαθιά εσωτερική αλλαγή που επέφερε ο χριστιανισμός καθώς οι άνθρωποι θεωρούν πλέον τον επί γης θάνατο ως αρχή νέας ζωής. Και τέλος η ενότητα «Η γένεση της χριστιανικής τέχνης» ανιχνεύει την τέχνη της Υστερης Αρχαιότητας μέσα από τα σύμβολα της νέας θρησκείας, τον ιχθύ και τον σταυρό, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα με θέματα από την ελληνορωμαϊκή τέχνη με νέο όμως περιεχόμενο.

Πρόκειται για την δεύτερη έκθεση στην οποία το Βυζαντινό Μουσείο συνεργάζεται το Ιδρυμα Ωνάση _ η πρώτη το 2002 ήταν αφιερωμένη στην Μεταβυζαντινή Τέχνη_ στο πλαίσιο ενός σκεπτικού, όπως είπε ο κ. Παπαδημητρίου που θέλει να αναδείξει «την έκπληξη ή την αντίδραση απέναντι σε μία προκατάληψη». Δεκατρείς μεγάλες εκθέσεις του Ιδρύματος και άλλες τόσες μικρές είναι ως σήμερα ο απολογισμός, πάντα με το σκεπτικό«της προβολής του Ελληνισμού σε ένα χώρο όπου δυστυχώς δεν υπάρχουν δομές του κράτους για να την υποστηρίξουν, αλλά και να επισημάνουν την ουσιαστική Ελλάδα και όχι αυτή που βλέπουμε σήμερα και η οποία ελπίζουμε όλοι να είναι προσωρινή», είπε ο κ. Παπαδημητρίου.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 14 Μαΐου 2012.

Πηγή: Μαρία Θερμού, Εφημερίδα "Το Βήμα"