Υπάρχει μια φαινομενική αντιπαλότητα μεταξύ της αντίληψης που επικρατεί στα περισσότερα αρχαιολογικά μουσεία στην Ελλάδα και των απόψεων τη...
Υπάρχει μια φαινομενική αντιπαλότητα μεταξύ της αντίληψης που επικρατεί στα περισσότερα αρχαιολογικά μουσεία στην Ελλάδα και των απόψεων της σύγχρονης μουσειολογίας. Διατυπώνεται επίσης η επιφύλαξη μήπως η μετατροπή των αρχαιολογικών μουσείων προς τις σύγχρονες αντιλήψεις θα συνεπαγόταν κόστος ανεπίτρεπτο για περιόδους κρίσης.Η αλήθεια είναι ότι η μετατροπή των αρχαιολογικών μουσείων στην Ελλάδα σε βιωματικά και ανθρωποκεντρικά, από εκθέσεις σπουδαίων αντικειμένων που συνήθως είναι, προϋποθέτει κυρίως την αναθεώρηση του γενικότερου αρχαιολογικού θεωρητικού παραδείγματος.
Για λόγους πολλούς, που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά και τους όρους της ιστορικής πορείας της χώρας, αλλά και των διοικητικών δομών που δημιουργήθηκαν, η πρόσβασή μας στο παρελθόν από αυτούς που το διαχειρίζονται σε θεσμικό επίπεδο τόσο στα μουσεία, όσο και στις αρχαιολογικές υπηρεσίες, επαναλαμβάνει μια συγκεκριμένη ερμηνεία του πολιτισμού. Ο ελληνικός πολιτισμός, και ιδιαίτερα ο κλασικός, θέλουμε να αντιπροσωπεύει την εξωστρεφή ταυτότητά μας.
Η επιμονή αυτή μας εμποδίζει τελικά να διαπραγματευτούμε την ουσιαστική παγκοσμιότητα του ελληνικού πολιτισμού, ενώ η τραυματική έκθεση στη διεθνή πραγματικότητα τείνει να μας επαναφέρει στην ανακουφιστική πολιτισμική συνέχεια. Η εμμονή στη γενεαλογία του ελληνικού πολιτισμού είναι ένδειξη μιας προνεωτερικής στάσης, που δεν σχεδιάζει το μέλλον, αλλά προβάλλει τον εαυτό της στο παρελθόν, σε μια συνεχή ανακύκλωση, και αντλεί νομιμοποίηση από αυτό. Τα μουσεία μας συχνά περιορίζονται να τεκμηριώνουν απλά τη θεωρούμενη αυτονόητη αξία του ελληνικού πολιτισμού.
Η σύγχρονη θεωρητική αρχαιολογική σκέψη διεθνώς, αλλά και στο ελληνικό πανεπιστήμιο, έχει προ πολλού επανεξετάσει το περιεχόμενο του πολιτισμού. Δεν πρόκειται, όπως ο 19ος αιώνας πίστευε, για την ομοιόμορφη υψηλή έκφραση ενός λαού, αλλά για ένα σύνολο με πολλές όψεις και νοήματα, που παράγονται από τις δράσεις των ανθρώπων καθώς ζουν τις δικές τους ιστορίες. Αυτό που από απόσταση κάποιοι προβάλλουν ως ομοιογενή πραγματικότητα, διασπάται, όταν κοιτάξουμε προσεκτικότερα, σε πολλαπλές βιωματικές ιστορίες. Η σύγχρονη αρχαιολογική θεωρητική στάση προσφέρει επομένως σήμερα τις προϋποθέσεις για μια ριζική μεταβολή του αρχαιολογικού μουσείου.
Το σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο και η μουσειολογική άποψη που το υπηρετεί δεν είναι παρά η κατάληξη του τρόπου με τον οποίο η εποχή μας ερμηνεύει το παρελθόν στο σύνολό της. Από την άποψη αυτή η μεταβολή των μουσείων δεν είναι μια πρόσθετη πολυτέλεια που έρχεται να συνοδεύσει άλλες μεταβολές, με αισθητικό ή τεχνικό περιεχόμενο. Σε κάθε περίπτωση το καταρχήν μεγάλο πλεονέκτημα του θεωρητικού επαναπροσδιορισμού της ελληνικής αρχαιότητας στα μουσεία και στη διαχείριση και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ότι δεν χρειάζεται χρήματα.
* Ο κ. Κώστας Κωτσάκης είναι καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας ΑΠΘ.
Πηγή: Κ. Κωτσάκης, Εφημερίδα "Καθημερινή"
Δεν υπάρχουν σχόλια