Άλλος ένας πρόγονος για τον άνθρωπο;

Η επίλυση ενός γρίφου 40 ετών ανοίγει μια μεγάλη παρένθεση στην εξελικτική ιστορία του ανθρώπου. Ναι, ξεκινήσαμε από την Αφρική για να κατ...

Η επίλυση ενός γρίφου 40 ετών ανοίγει μια μεγάλη παρένθεση στην εξελικτική ιστορία του ανθρώπου. Ναι, ξεκινήσαμε από την Αφρική για να κατακτήσουμε τον κόσμο, αλλά ποιοί ήμασταν ακριβώς;


Μέχρι πρόσφατα η απάντηση στο ερώτημα περιελάμβανε τον Homo habilis ο οποίος κυριαρχούσε στην αφρικανική σαβάνα πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια. Φαίνεται όμως ότι δεν ήταν μόνος. Αυτό πίστευε πάντα η παλαιοανθρωπολόγος Μιβ Λίκι (Meave Leakey), η οποία το 1972 είχε εντοπίσει ένα κρανίο στην περιοχή Koobi Fora στα βόρεια της Κένυας. Το κρανίο, ηλικίας 1,9 εκατομμυρίων ετών, είχε πάρει το κωδικό όνομα KNM-ER 1470 και έφερε χαρακτηριστικά ασυνήθιστα για Homo habilis. 

Η προϊστορία της εξέλιξης του ανθρώπου θα πρέπει να ξαναγραφτεί για μία ακόμη φορά, μετά την ανακάλυψη απολιθωμάτων στην ανατολική Αφρική που δείχνουν ότι ένα ακόμα ξεχωριστό είδος προγόνου μας, ο Homo rudolfensis (ή απλώς «1470»), ζούσε πριν από 1,78 εκατ. έως 1,95 εκατ. χρόνια, παράλληλα με τους ήδη γνωστούς προγόνους Homo habilis και Homo erectus, που προηγήθηκαν του σημερινού σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens).

Αυτό σημαίνει ότι υπήρξε εποχή στο παρελθόν, όταν τουλάχιστον τρία διαφορετικά είδη ανθρώπου φαίνεται πως συνυπήρχαν στη «μαύρη» ήπειρο.

Αίνιγμα ετών σαράντα

Η Λίκι θεώρησε ότι το κρανίο ανήκε σε νέο είδος το οποίο ονόμασε Homo rudolfensis, αλλά καθώς πολλοί συνάδελφοί της εκτιμούσαν ότι αυτό δεν ανήκε παρά σε έναν μεγαλόσωμο άνδρα H. habilis, η υπόθεση παρέμενε ανοιχτή.

Χάρη όμως στην ανεύρεση τριών νέων απολιθωμάτων, η Λίκι δικαιώθηκε, έστω και με καθυστέρηση 40 ετών. Όπως περιγράφεται σε σχετικό άρθρο στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature» τα νέα ευρήματα είναι ένα καλοδιατηρημένο πρόσωπο, μια ολόκληρη κάτω γνάθος και ένα τμήμα κάτω γνάθου. Το πρόσωπο είναι μικρότερο σε σχέση με το KNM-ER 1470 και φαίνεται ότι ανήκει σε νεαρό άτομο. Φέρει όμως τα ίδια χαρακτηριστικά που είχαν προβληματίσει την Λίκι από την αρχή και τα οποία δίνουν ένα μακρύ και πεπλατυσμένο προσωπείο.

Το κρανίο KNM-ER 1470 ανήκει πράγματι στο είδος Homo rudolfensis

Μέχρι σήμερα οι ερευνητές θεωρούσαν ότι ο H. habilis συνυπήρξε με τον Homo erectus, αλλά τώρα όλα δείχνουν ότι είχαν παρέα και τον H. rudolfensis. Και αυτό δεν είναι το τέλος της ιστορίας. Όπως επισημαίνεται σε ξεχωριστό άρθρο-σχόλιο επί των ευρημάτων από τον Μπέρναρντ Γουντ του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον το εύρημα δείχνει ότι ο H. habilis και ο  Η. rudolfensis είναι όντως δύο ξεχωριστά είδη, αλλά κανείς δεν μας βεβαιώνει ότι ανήκουν στη σειρά που οδήγησε στον Homo sapiens.


Η ανακάλυψη, που έγινε από τη δρα Μεβ Λίκι (σύζυγο του διάσημου παλαιοντολόγου Ρίτσαρντ Λίκι) του Ινστιτούτου Τουρκάνα του Ναϊρόμπι στην Κένυα και παρουσιάστηκε στο περιοδικό "Nature", σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο, το BBC και το "Science", κάνει ακόμα πιο πολύπλοκο το ηλικίας έξι εκατ. ετών οικογενειακό δένδρο του ανθρώπου. Δείχνει ότι, κατά πάσα πιθανότητα, δεν υπήρξε μία γραμμική και ομαλή εξέλιξη από τον πίθηκο μέχρι τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά μία πορεία με διάφορες διακλαδώσεις, όπως έχει συμβεί και σε πολλά άλλα είδη ζώων, καθώς η Φύση δοκίμαζε διάφορα «πρωτότυπα», ώσπου να επικρατήσει το πιο πετυχημένο.

Τα τρία απολιθώματα (ένα πρόσωπο και δύο τμήματα γνάθου) ανήκουν σε ένα είδος που ήταν αρκετά διαφορετικό από τον «όρθιο άνθρωπο» (Homo erectus), ο οποίος εμφανίστηκε πριν από περίπου 1,8 εκατ. χρόνια και θεωρείται ο άμεσος πρόγονος του ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου (του Homo sapiens).

Τα τρία απολιθώματα βρέθηκαν μεταξύ των ετών 2007- 2009 στα ανατολικά της λίμνης Τουρκάνα, σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων από το απολιθωμένο κρανίο ενός μυστηριώδους προγόνου τού ανθρώπου που είχε πάρει την κωδική ονομασία «1470» και προβλημάτιζε τους επιστήμονες από το 1972, όταν ανακαλύφθηκε. Το κρανίο αυτό, που χρονολογείται πριν από 2,03 εκατ. χρόνια, έχει ένα εντυπωσιακά πλατύ και μακρύ πρόσωπο, καθώς και μεγάλο εγκέφαλο, πράγμα που το διαφοροποιεί από τα άλλα απολιθώματα ίδιας ηλικίας που έχουν βρεθεί στην περιοχή και ανήκουν είτε στον πιο πρώιμο πρόγονο του ανθρώπου, τον «επιδέξιο» άνθρωπο (Homo habilis), είτε στον λίγο νεότερο Homo erectus.

Ορισμένοι επιστήμονες θεώρησαν τον «1470» έναν νέο πρόγονό μας, τον οποίο ονόμασαν "Homo rudolfensis", ενώ άλλοι τον κατέταξαν στο είδος "Homo habilis", το πρώτο που άρχισε να χρησιμοποιεί εργαλεία. Η έλλειψη δοντιών από εκείνο το απολίθωμα του κρανίου είχε ως τώρα καταστήσει δύσκολη τη διαλεύκανση του ζητήματος.

Όμως, η νέα μελέτη έρχεται να επιβεβαιώσει ότι τελικά ο «1470» -στον οποίο φαίνεται πως ανήκουν επίσης τα τρία νέα απολιθώματα- είναι όντως ένα διαφορετικό ανθρώπινο είδος. Το νέο απολιθωμένο κρανίο της Τουρκάνα είναι σχεδόν ίδιο με αυτό του «1470», αν και κάπως μικρότερο, ενώ η ανάλυση της γνάθου με τα δόντια δείχνει ότι επρόκειτο για φυτοφάγο είδος.

Όπως δήλωσε ο ερευνητής Φρεντ Σπουρ του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ της Λειψίας, η νέα ανακάλυψη δείχνει ότι δύο ακόμα είδη του ευρύτερου γένους Homo, ο Homo habilis και ο Homo rudolfensis, ζούσαν παράλληλα με τον Homo erectus, τον θεωρούμενο άμεσο πρόγονο του σημερινού «σοφού ανθρώπου» (του Homo sapiens).
Παραμένει πάντως ακόμα ασαφές, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αν και σε ποιό βαθμό αυτά τα δύο είδη (habilis και rudolfensis) υπήρξαν πρόγονοι του «όρθιου» (erectus) και, μετέπειτα, του «σοφού» ανθρώπου (sapiens) ή αποτελούν απλώς συγγενικά είδη που εξελίχθηκαν παράλληλα. Επίσης, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ανακύπτει το ζήτημα των σχέσεων που υπήρχαν ανάμεσα σε τόσα διαφορετικά είδη προγόνων μας, που πιθανώς ζούσαν δίπλα- δίπλα και ίσως ανταγωνίζονταν για την τροφή τους.



Πηγή: Ι. Σουφλέρη, Εφημερίδα "Το Βήμα", News247