Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας , με έδρα το μέγαρο της Φλαγγινείου Σχολής στο μνημειακό συγκρότη...
Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, με έδρα το μέγαρο της Φλαγγινείου Σχολής στο μνημειακό συγκρότημα της παλαιότερης εκτός του ελληνικού χώρου ελληνορθόδοξης κοινότητας (έτος ίδρυσης 1498), παραμένει έως σήμερα το μοναδικό ερευνητικό ίδρυμα της Ελλάδας στην αλλοδαπή.
Από την εγκαινίασή του, στη δεκαετία του 1950, το πολύπλευρο έργο του -ερευνητικό, εκπαιδευτικό, πολιτισμικό- συμβάλλει ενεργά στην ένταξη της ελληνικής έρευνας στο διεθνές επιστημονικό περιβάλλον. Σημαντική συνεισφορά εμφανίζει στην προαγωγή των βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών, με έμφαση αφενός στην ιστορία της ελληνικής παρουσίας στη Βενετία και αφετέρου στην περίοδο της «βενετοκρατίας»· της ιστορίας δηλαδή των ελληνικών περιοχών, που, στο πλαίσιο της ευρύτερης λατινοκρατίας, υπήρξαν τμήμα του βενετικού κράτους (13ος-18ος αι.) και συνακολούθως πεδίο θεσμικής και πολιτισμικής ώσμωσης του ελληνικού κόσμου με τον δυτικοευρωπαϊκό.
Οι δράσεις του Ελληνικού Ινστιτούτου είναι πολυσχιδείς: προστασία και μελέτη των πολιτισμικών θησαυρών που του προικοδότησε η ελληνική κοινότητα Βενετίας (ιστορικά κτίρια, εικόνες, χειρόγραφα, ιστορικό αρχείο, παλαιά βιβλία), επιστημονική εποπτεία νέων ερευνητών-υποτρόφων του, φιλοξενία Ελλήνων και ξένων ερευνητών, διοργάνωση διεθνών συνεδρίων. Και ακόμη μια επιστημονική εκδοτική λειτουργία, θεμελιωμένη με όραμα από τους τρεις πρώτους διευθυντές του Σοφία Αντωνιάδη, Μανούσο Μανούσακα και Νικόλαο Παναγιωτάκη.
Στην ίδια κατεύθυνση, πλούσια, εντατική και εξωστρεφής υπήρξε η εκδοτική δραστηριότητα από το 1998 έως σήμερα, κατά τη θητεία της νυν διευθύντριας, ακαδημαϊκού και ομότιμης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κυρίας Χρύσας Μαλτέζου.
Εκατοντάδες ερευνητές
Οι εκδόσεις του Ελληνικού Ινστιτούτου, στην ελληνική και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, συχνά σε συνεργασία με έγκριτους, ελληνικούς και μη, επιστημονικούς οργανισμούς, έχουν ως συγγραφείς εκατοντάδες Ελληνες και ξένους ερευνητές. Εκτός από το διεθνές περιοδικό «Θησαυρίσματα», ανελλιπώς εκδιδόμενο από το 1962, περιλαμβάνουν περισσότερες από εκατό αυτόνομες μελέτες, ιστορικές, φιλολογικές, ιστορίας της τέχνης.
Στις εκδοτικές σειρές του ιδρύματος ανήκει και η σειρά «Θωμάς Φλαγγίνης», υπό το όνομα του μεγάλου ευεργέτη της ελληνικής κοινότητας (1579-1648). Η πρόσφατη θέσπισή της οφείλεται σε πρωτοβουλία της κυρίας Χρύσας Μαλτέζου και στοχεύει στη δημοσίευση, σε επεξεργασμένη μορφή, διδακτορικών διατριβών που εκπονήθηκαν σε στενή ερευνητική σύνδεση με το Ελληνικό Ινστιτούτο.
Ήδη έχουν εκδοθεί οι επτά ακόλουθες μελέτες, με συγγραφείς παλαιούς υποτρόφους, φιλοξενούμενους και επιστημονικούς συνεργάτες του ιδρύματος, απασχολούμενους σήμερα σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
1. Κατερίνα Κωνσταντινίδου (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Το κακό οδεύει έρποντας... Οι λοιμοί της πανώλης στα Ιόνια Nησιά (17ος-18ος αι.), Βενετία 2007.
2. Αλέξης Μάλλιαρης (Ανοικτό Πανεπιστήμιο), Η Πάτρα κατά τη βενετική περίοδο (1687-1715). Γη, πληθυσμοί, κοινωνία στη ΒΔ Πελοπόννησο, Βενετία 2008.
3. Angéliki Tzavara (επιστημονική συνεργάτις Ελληνικού Ινστιτούτου), Clarentza, une ville de la Morée latine, XIIIe-XVe siècles, Venise 2008.
4. Παναγιώτης Ιωάννου (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Belisario Corenzio, Η ζωή και το έργο του, Βενετία - Ηράκλειο 2011 (συνέκδοση με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
5. Γωγώ Βαρζελιώτη (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Κρητική κωμωδία και καθημερινή ζωή: σχέση σκηνικής εικόνας και κοινωνίας στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, Αθήνα - Βενετία 2011.
6. Μαρίνα Κουμανούδη (Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών), Οι Βενεδικτίνοι στην ελληνολατινική Ανατολή: η περίπτωση της Μονής του Αγίου Γεωργίου Μείζονος Βενετίας (11ος-15ος), Αθήνα - Βενετία 2011.
7. Αγγελική Πανοπούλου (Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών), Συντεχνίες και θρησκευτικές αδελφότητες στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, Αθήνα - Βενετία 2012.
Οι μελέτες επιτρέπουν μια διεπιστημονική προσέγγιση της ελληνολατινικής Ανατολής, καθώς ανάγονται σε διάφορα, αλληλένδετα επιστημονικά πεδία: Ιστορία, Τέχνη, Θεατρολογία. Στηρίζονται σε πλούσιο αρχειακό υλικό από βενετικά και άλλα δυτικά αρχεία και αναφέρονται σε ευρύ χωροχρονικό φάσμα.
Ρήξεις
Οι θεματικές τους εμπίπτουν σε σύγχρονες ερευνητικές περιοχές της διεθνούς ιστοριογραφίας, με επίκεντρο τη βενετική αυτοκρατορία στην ανατολική Μεσόγειο και τη συνάντησή της με τον ελληνικό κόσμο μέσα από τους δρόμους της κυριαρχίας αλλά και της σύνθεσης: ρήξεις και συνέχειες στη διοικητική και κοινωνικοοικονομική οργάνωση των βενετικών κτήσεων, παράλληλες δυτικές κυριαρχίες και η ανάπτυξη των πόλεων, στρατηγικές διείσδυσης των δυτικών μοναχικών ταγμάτων στην Ανατολή, αστικές συλλογικότητες με σύνθετες πνευματικές - οικονομικές δράσεις, πολιτική διαχείριση της υγείας και πρακτικές του εγκλεισμού, πολιτισμικές μεταφορές και το κοινωνικό περιβάλλον διαμόρφωσης μιας ξεχωριστής θεατρικής και καλλιτεχνικής παράδοσης.
Κοινό στοιχείο αποτελεί η αμφίδρομη, συνεχής κινητικότητα ανθρώπων, θεσμών, εμπορευμάτων, ιδεών, καλλιτεχνικών ρευμάτων και νόσων μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με τη δεύτερη να αναδεικνύεται για τους κατοίκους του ελληνικού χώρου σε παράγοντα ιδεολογικών αναφορών και συγκρότησης πολλαπλών αλλά και διακριτών εθνοτικοθρησκευτικών ταυτοτήτων. Σε αυτά τα συμφραζόμενα, η λατινοκρατία/βενετοκρατία ως ιστορική κατηγορία εγγράφεται στον κορμό της ελληνικής εθνικής ιστοριογραφίας, συνιστώντας παράλληλα οργανικό τμήμα της ευρωπαϊκής, ιδιαίτερα της βενετικής, ιστορίας.
Στους σκοπούς του Ελληνικού Ινστιτούτου κεντρική θέση κατέχει η ενίσχυση των νέων ερευνητών. Η σειρά «Θωμάς Φλαγγίνης», στη δύσκολη για τις ανθρωπιστικές σπουδές συγκυρία του παρόντος, προβάλλει τις ερευνητικές δυναμικές των σπουδών της ελληνολατινικής Ανατολής και αφιερώνεται στις πρώτες συνθετικές συμβολές μελετητών της, προσφέροντας φιλόξενο βήμα στη «νέα έρευνα».
* Η κ. Αναστασία Παπαδιά-Λάλα είναι καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πηγή: Α. Παπαδιά-Λάλα, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια