Στην Κίνα ανοίγουν δεκάδες νέα μουσεία κάθε χρόνο. Στην Ευρώπη, αντιθέτως, τα ιδρύματα του πολιτισμού δίνουν μάχες οπισθοφυλακής. Από τότ...
Στην Κίνα ανοίγουν δεκάδες νέα μουσεία κάθε χρόνο. Στην Ευρώπη, αντιθέτως, τα ιδρύματα του πολιτισμού δίνουν μάχες οπισθοφυλακής. Από τότε που ξεκίνησε η οικονομική κρίση το 2008, μειώθηκαν κατακόρυφα οι κρατικές επιδοτήσεις, οι χορηγίες έγιναν είδος προς εξαφάνιση και οι μειώσεις προσωπικού συχνό φαινόμενο. Τι πρέπει να κάνουν τα ευρωπαϊκά μουσεία για να επιβιώσουν, σε ένα περιβάλλον τέτοιας οικονομικής δυσχέρειας;
Για την επιμελήτρια και επικεφαλής του εκπαιδευτικού τμήματος της Εθνικής Πινακοθήκης της Ιρλανδίας, Μαρί Μπερκ, μία είναι η λύση: αν τα πολιτιστικά ιδρύματα δεν καταφέρουν να γίνουν απαραίτητα στην καθημερινότητα των ανθρώπων, αν δεν προσφέρουν ένα είδος «πολιτιστικού και κοινωνικού συσσιτίου» ώστε οι ίδιοι οι πολίτες να τα υπερασπιστούν θεσμικά και οικονομικά δίνοντας τον οβολό τους, τότε απλώς θα κλείσουν. Την έννοια της κοινωνικής προσφοράς, την επεσήμανε πρώτη η Αμερικανίδα μουσειολόγος Ελέιν Χιούμαν Γκούριαν, με τεράστια πείρα σε θέματα μικρών κοινοτήτων στις ΗΠΑ.
Την ίδια αντίληψη τόνισε η Μπερκ στις ομιλίες της με τίτλο «Ζητήματα-κλειδιά για τα Μουσεία του 21ου αιώνα», την εβδομάδα που μας πέρασε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, αναλύοντας τη θεωρία της με απλά παραδείγματα.
Κοντολογίς: Έως σήμερα, τα μουσεία έδιναν πολύ μεγάλη βαρύτητα στο εκθεσιακό - καλλιτεχνικό τους σκέλος. Από εδώ και στο εξής όμως η προσφορά τους προς μια δοκιμαζόμενη κοινωνία δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε αυτό. Είναι εξίσου, π.χ., σημαντικό να μπορούν να προσφέρουν δωρεάν δραστηριότητες για παιδιά σε ώρες που οι γονείς εργάζονται. Να δίνουν βήμα στους ηλικιωμένους που ψάχνουν ευκαιρίες έκφρασης. Να αναπτύξουν δικό τους μηχανισμό ανεύρεσης πόρων και να γίνουν εργαλεία οικονομικής ανάπτυξης μέσω του τουρισμού.
Μαθημένοι στα δύσκολα
Συναντήσαμε τη Μαρί Μπερκ, μια ημέρα μετά την ομιλία της στο Μουσείο της Ακρόπολης, η οποία διοργανώθηκε με αφορμή την ιρλανδική προεδρία. Έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Αθήνα και μπόρεσε να διακρίνει τα σημάδια της κρίσης όχι μόνο στη δική μας πόλη αλλά και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Και στη μνημονιακή Ιρλανδία, τι γίνεται; «Όπως είπε και ο Ελληνας οδηγός ταξί χθες με τα επαρκή αγγλικά του, πουθενά δεν είναι τόσο δύσκολα όσο στην Αθήνα», τονίζει η Μπερκ, συμπληρώνοντας ότι οι Ιρλανδοί ως έθνος αγροτικό, με δοκιμασίες όπως ο Ιρλανδικός Λοιμός του 1845 (ένα εκατομμύριο νεκροί, ένα εκατομμύριο μετανάστες) έχουν μάθει να δίνουν αγώνες. Σήμερα, έχουν ακόμα έναν λόγο να βγουν από την κρίση το συντομότερο δυνατόν. Διαθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό γεννητικότητας απ’ όλα τα γερασμένα έθνη της Ε.Ε. και έχουν συνεπώς έναν μοχλό πίεσης για να πάνε μπροστά.
Το πρώτο βήμα για μια νέα εποχή κατά την Μπερκ είναι η συνειδητοποίηση ότι τίποτα δεν θα λειτουργεί όπως πριν. Τα μουσεία πρέπει να γίνουν πιο ανοικτά προς την ίδια τη ζωή και τις εξελίξεις της. Να εξυπηρετούν τον θεατή ακόμα και αν χρειάζεται να αλλάξουν τις ώρες ωραρίου τους για να εξυπηρετήσουν το κοινό που περιμένει να δει μια μεγάλη έκθεση. Nα κάνουν τον επισκέπτη να αισθάνεται ευπρόσδεκτος με καλή σήμανση και ευγενικό προσωπικό, να επικοινωνούν μαζί του σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να ακούν τη γνώμη του για να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους και να αφουγκράζονται τις ανάγκες του ακόμα και αυτές που δεν έχουν να κάνουν με την αισθητική ικανοποίηση και την καλλιτεχνική παιδεία.
Για την Ιρλανδή που έχει εργαστεί πολλά χρόνια στον τομέα αυτό, το πιο σημαντικό είναι να βάλει κανείς στο μουσείο τη νεολαία όχι μόνο ως κοινό αλλά και ως εθελοντές ή εργαζόμενους. Ένα tweet μπορεί να κάνει θαύματα στη διαφήμιση μιας εκδήλωσης, για την οποία παλαιότερα θα δαπανούνταν εκατοντάδες ευρώ. Οι νέοι έχουν τον σφυγμό της αλλαγής όταν οι μεγάλοι ασθμαίνουν για να τον συλλάβουν. Άλλος ένας κορυφαίος παράγοντας είναι οι καλοί μάνατζερ. Ένας καλός διευθυντής μουσείου μπορεί να γνωρίζει από τέχνη αλλά όχι από οικονομικά, ανάπτυξη και διαχείριση ανθρώπων.
Πολλά ιδρύματα σήμερα καταρρέουν οικονομικά, διότι οι επικεφαλής τους είχαν λάθος προτεραιότητες. Το πιο σημαντικό είναι ότι αν υπάρχει επισκεψιμότητα, κερδισμένη βγαίνει όλη η κοινότητα και η πόλη, καθώς οι θεατές δεν ξοδεύουν χρήματα μόνο μέσα στο μουσείο αλλά οπουδήποτε κινούνται. «Τα μουσεία είναι και πρέπει να παραμείνουν οι πυλώνες της κοινωνίας. Ας τα βοηθήσουμε να αλλάξουν», τονίζει η Μπερκ, αγνοώντας ότι τα δικά μας δημόσια μουσεία κλείνουν στις 3 μ.μ. ακόμα και τον Αύγουστο και όσοι διαμαρτύρονται καταλαμβάνουν ακόμα και την Ακρόπολη...
Πηγή: Μ. Πουρνάρα, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια