Τα νεότερα, σπουδαία ευρήματα εικονογραφίας στην ανασκαφή στο Ακρωτήριο της Σαντορίνης από τη 2η χιλιετία π.Χ. έδωσαν την αφορμή για τ...
Τα νεότερα, σπουδαία ευρήματα εικονογραφίας στην ανασκαφή στο Ακρωτήριο της Σαντορίνης από τη 2η χιλιετία π.Χ. έδωσαν την αφορμή για το «εργαστήριο διαλόγου», που ξεκίνησε την προηγούμενη Παρασκευή και ολοκληρώνεται σήμερα στο νησί των Κυκλάδων.
Η επιστημονική συνάντηση με τίτλο «Χρωστήρες» συγκέντρωσε αρχαιολόγους, συντηρητές αρχαιοτήτων και καλλιτέχνες που ειδικεύονται στη μελέτη της αιγαιακής εικονογραφίας. Θέμα, η διαλεκτική σχέση που ανέπτυξαν οι τέχνες της αγγειογραφίας και της τοιχογραφίας στο Αιγαίο της 2ης χιλιετίας π.Χ. Τα δύο χρόνια εντατικής προετοιμασίας και οι πενήντα πέντε διακεκριμένοι επιστήμονες που παίρνουν μέρος, αποδεικνύουν τη σημασία του επιστημονικού συμποσίου και φυσικά την αξία των συγκεκριμένων ευρημάτων από το ανεξάντλητο σε αρχαιολογικό πλούτο νησί.
Τα νεότερα ευρήματα στο Ακρωτήριο τοποθετούνται χρονολογικά στην περίοδο 1999-2003, οπότε και η ανασκαφή προχώρησε σε βάθος, απαραίτητο για τη θεμελίωση του νέου στεγάστρου. «Ο επισκέπτης σήμερα βλέπει την πόλη της Υστεροκυκλαδικής 1 περιόδου, δηλαδή την πόλη του τέλους του 17ου π.Χ. αιώνα, πατάει όμως σε μια παλαιότερη Μεσοκυκλαδική (2000 με 1600 π.Χ.) και σε ένα ακόμα βαθύτερο στρώμα της 3ης χιλιετίας, εκεί όπου πιθανότατα υπήρχε ένα εκτεταμένο Πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο. Ακόμα πιο παλιά έχουμε στοιχεία για ένα χωριό των τελευταίων νεολιθικών χρόνων», μας εξηγεί ο Ανδρέας Βλαχόπουλος, επίκουρος καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, επιστημονικός επιμελητής της πολυσέλιδης έκδοσης που συνοδεύει το επιστημονικό συμπόσιο (χορηγία της «Καθημερινής»).
«Οι ανασκαφές των τελευταίων χρόνων αποτύπωσαν και τεκμηρίωσαν εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία για τη Μεσοκυκλαδική περίοδο. Συγκεκριμένα, ανέκυψε μια κατηγορία πολύχρωμης εικονιστικής κεραμικής από την οποία είχαμε μόνο πενιχρά όστρακα από το Ακρωτήρι και τη Φυλακωπή της Μήλου. Τώρα, έχουμε ολόκληρα αγγεία μεγάλων διαστάσεων, μνημειακών μορφών, αφηγηματικού χαρακτήρα, τα οποία άλλοτε είναι στην κοιλιά ενός μεγάλου πίθου και παρουσιάζουν γρύπες μέσα σε περιβάλλον βραχώδες και δασωμένο από φοίνικες, δηλαδή ένας συνδυασμός φανταστικών και πραγματικών στοιχείων που συνδέονται πολύ και με την Ανατολή, κι άλλοτε εμφανίζουν ανδρικές μορφές σε σκηνές μάλλον τελετουργικής μύησης, όπως η πρόχους του Γανυμήδη. Μας δείχνουν, λοιπόν, πώς η εικονογραφία στις Κυκλάδες είχε αποτυπώσει μέσω της κεραμικής μια πλήρη αφηγηματική γλώσσα, πλούσια, αυτάρκη και γεμάτη νοήματα».
Υπάρχουν δίχρωμα και τρίχρωμα αγγεία. Το κόκκινο χρώμα των αγγείων έχει στιλβωθεί με πολύ μεγάλη επιμέλεια, έχει μαύρο περίγραμμα, έχει λευκή επίθετη βαφή και σε συνδυασμό με το βάθος της κεραμικής που όπως είναι γνωστό, είναι υπόλευκο στη Θήρα, συγκροτεί στην πραγματικότητα μια τετραχρωμία. «Δεν είναι τυχαίο ότι η τετραχρωμία είναι και η βασική ζωγραφική αρχή στις τοιχογραφίες του προϊστορικού Αιγαίου», επισημαίνει ο Ανδρέας Βλαχόπουλος.
Αναπτύχθηκε κάποιος διάλογος μεταξύ των αρχαίων τεχνιτών και εργαστηρίων; Κατά πόσο οι υστερότερες κυκλαδικές, μινωικές τοιχογραφίες έχουν επηρεαστεί από την παλαιότερη αυτή κεραμική; Αυτά είναι δύο βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν το συμπόσιο. Ο Ανδρέας Βλαχόπουλος σημειώνει πως «πρέπει για να ανοίξουμε τον προβληματισμό μας, να φύγουμε από τις Κυκλάδες και να μεταφερθούμε στη Μινωική Κρήτη: την ίδια περίοδο η κεραμική που θριαμβεύει είναι η πολύχρωμη Καμαραϊκή. Είναι τα πολύχρωμα δελφίνια και ψάρια και τα ανάγλυφα λουλούδια που υπάρχουν στο μουσείο Ηρακλείου. Εδώ λοιπόν, το ερώτημα είναι αντίστοιχο. Αν και η συγκεκριμένη κεραμική δεν είναι τόσο αφηγηματική όσο διακοσμητική, μπορεί να μιλήσει κανείς για διάλογο μεταξύ κεραμικής και πολύχρωμης τοιχογραφίας των Ανακτόρων; Και το τρίπτυχό μας κλείνει με τη Μυκηναϊκή περίοδο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Εκεί ξέρουμε με βεβαιότητα ότι οι κεραμείς, κυρίως της Αργολίδας, παρήγαγαν εξαιρετικής ποιότητας εικονιστική κεραμική που εξαγόταν στα πέρατα της Μεσογείου, ενώ ταυτόχρονα διακοσμούσαν τα Ανάκτορα και τα σημαντικότερα μέρη των ιδιωτικών τους σπιτιών με τοιχογραφίες αντίστοιχων θεμάτων. Με αφορμή τις Κυκλάδες, εξετάζοντας τη σύγχρονη Κρήτη, και τελειώνοντας με τη Μυκηναϊκή Ελλάδα, το συμπόσιο επιχειρεί να εντοπίσει στοιχεία συγκλίνοντα αλλά και αποκλίνοντα μεταξύ των δύο αυτών τεχνών».
Δυστυχώς, τα νεότερα ευρήματα είναι άγνωστο πότε θα εκτεθούν στη Θήρα, διότι το μουσείο είναι πλήρες. «Υπάρχει, όμως, η επιθυμία να εκτεθούν», τονίζει ο κ. Βλαχόπουλος. «Και όταν θα εκτεθούν, τότε θα γίνει ο πραγματικός διάλογος της αρχαίας τέχνης με τον σύγχρονο θεατή και αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος καταξίωσης του κοινωνικού ρόλου της επιστήμης μας».
Οι ανάγκες, το μέσον και οι κώδικες
«Η κεραμική των Κυκλάδων μας δείχνει έναν διαμορφωμένο κώδικα εθιμικών, θρησκευτικών, τελετουργικών δρώμενων, που ήταν αδύνατο να συλλάβουμε πριν», τονίζει ο αρχαιολόγος Ανδρέας Βλαχόπουλος.
«Το γεγονός ότι ακριβώς αυτοί οι εικονογραφικοί κώδικες αναπαράγονται λίγες γενιές μετά στις τοιχογραφίες, μας κάνει να σκεφτούμε σοβαρά για το σημαντικότερο, που δεν είναι το μέσον, αλλά η ανάγκη. Πρώτα είναι η ανάγκη του ανθρώπου να αποτυπώσει αυτά που συζητάμε, και μετά το μέσον υπακούει. Αυτό τον διάλογο μεταξύ των μέσων που εκφράζουν βαθύτερες ανάγκες, τον παρακολουθούμε σε όλη τη 2η χιλιετία π.Χ.».
Οι πληροφορίες που μας δίνουν τα νεότερα ευρήματα για την κοινωνία της εποχής εκείνης, είναι σπουδαίες: «Όταν μιλάμε για θηραϊκή κεραμική ή κρητική Καμαραϊκή, μιλάμε για κορυφαίες κατακτήσεις τεχνικής, τεχνολογίας και αισθητικής. Το γεγονός ότι διαπιστώνονται τελετές μύησης, σημαίνει ότι η κοινωνία έχει μια ηλικιακή διαφοροποίηση και μια έμφυλη διαφοροποίηση. Επίσης, ο τρόπος πρόσληψης της Φύσης, οπωσδήποτε δείχνει ανθρώπους που ασκούνταν σ’ αυτήν, που την γνώριζαν. Και μάλιστα την καλλιέργειά της την προβάλλουν σχεδόν εμβληματικά. Όταν βλέπετε σταφύλια, στάχυα, κριθάρια, στα αγγεία των Κυκλάδων, ή δελφίνια και ψάρια στα ανάγλυφα κεραμικά της Κρήτης, δεν πρόκειται μόνο για καλαισθησία. Είναι η αποτύπωση του κόσμου τους. Γι’ αυτό λέμε ότι η τέχνη είναι βαθύτατα φυσιοκρατική στο Αιγαίο».
Το συμπόσιο οργανώθηκε από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Πηγή: Γ. Επτακοίλη, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια