Αλλάζει όψη το αρχαίο θέατρο Δημητριάδος

Το κοίλο του αρχαίου θεάτρου μετά τις εργασίες συντήρησης. Στην τελική ευθεία βρίσκονται οι εργασίες συντήρησης και ανάδειξης που πραγ...

Το κοίλο του αρχαίου θεάτρου μετά τις εργασίες συντήρησης.

Στην τελική ευθεία βρίσκονται οι εργασίες συντήρησης και ανάδειξης που πραγματοποιούνται στο αρχαίο θέατρο της Δημητριάδος στα πλαίσια του έργου με τίτλο: «Αναστήλωση και αποκατάσταση τμημάτων του αρχαίου θεάτρου Δημητριάδος και συνολική βελτίωση του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου του», ενταγμένου στο ΕΣΠΑ, Ε.Π. «Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδος - Ηπείρου 2007 - 2013» που συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Με την υλοποίηση του έργου δίνεται μια νέα διάσταση στο πολύ σημαντικό αρχαίο μνημείο, το οποίο αποκαλύπτει διαρκώς νέα στοιχεία από τη μακρόχρονη πορεία του ανά τους αιώνες. Το αρχαίο θέατρο της Δημητριάδος αλλάζει κυριολεκτικά όψη χάρη στις, ουσιαστικής σημασίας, παρεμβάσεις τις ΙΓ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, που εκτείνονται στο κοίλο, στο προσκήνιο, όπου έγινε ανασύσταση δύο ημικιόνων με τον ενδιάμεσο θριγκό, αλλά και στη σκηνή, προκειμένου ο επισκέπτης να διακρίνει όλες τις αρχιτεκτονικές φάσεις του θεάτρου, από την πρώτη Ελληνιστική, τη δεύτερη Ελληνιστική, έως και τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Παράλληλα δημιουργήθηκαν διάδρομοι πρόσβασης για το κοινό, ειδικός χώρος για την εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ενώ πολύ σημαντική είναι η δυνατότητα που θα προσφέρεται στους επισκέπτες να λαμβάνουν στα κινητά τους τηλέφωνα (smartphones) πλήθος πληροφοριών από την ιστοσελίδα του αρχαίου θεάτρου με την οποία θα μπορούν να συνδεθούν εύκολα χάρις στην εγκατάσταση ενός τοπικού ασύρματου δικτύου.

Οι εργασίες που ξεκίνησαν το 2011 με στόχο να καταστεί το αρχαίο θέατρο Δημητριάδος ένα ανανεωμένο και με πλούσια πληροφόρηση μνημείο, βαίνουν προς ολοκλήρωση. Στο πλαίσιο αυτό έγινε μια τιτάνια προσπάθεια προκειμένου να συντηρηθούν τα υπολείμματα των λίθων που διασώθηκαν στην περιοχή του κοίλου. Οι θεμελιώσεις αλλά και τα εδώλια στο κοίλο έχουν κατασκευαστεί από πωρόλιθο.

Για τις θεμελιώσεις, που ήταν θαμμένες μέσα στο χώμα, είχε χρησιμοποιηθεί ένας πωρόλιθος μαλακός και ευαίσθητος, ενώ τα εδώλια έγιναν από έναν σκληρό και ανθεκτικό πωρόλιθο. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από τους διασωθέντες πωρόλιθους του κοίλου ανήκαν στις θεμελιώσεις των εδωλίων και είχαν υποστεί πολύ μεγάλη διάβρωση, με αποτέλεσμα η συντήρησή τους να είναι ιδιαίτερα δύσκολη, κοπιαστική και χρονοβόρα.

Οι εργασίες συντήρησης έγιναν σε δύο επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο περιλάμβανε τη συγκόλληση όλων των θραυσμάτων και τη σφράγιση όλων των ρωγμών που είχαν δημιουργηθεί από την επίδραση των καιρικών φαινομένων και είχαν κατακερματίσει τους λιθόπλινθους. Το δεύτερο επίπεδο περιλάμβανε σταθεροποίηση των γωνιολίθων στο έδαφος, προκειμένου να εξαλειφτεί το φαινόμενο της διάβρωσης των χωμάτων από τα νερά της βροχής και της κύλισης των λίθων σε χαμηλότερα επίπεδα.

Η εκτεταμένη λιθοθηρία που παρατηρείται στο κοίλο κάνει δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των θεατών, που κατά προσέγγιση θα μπορούσε να ήταν περίπου πέντε χιλιάδες. Η σχεδόν ολοκληρωτική έλλειψη των εδωλίων δεν δίνει τη δυνατότητα στο αρχαίο μνημείο να φιλοξενήσει σύγχρονες παραστάσεις, διότι το κοίλο δεν θα μπορούσε να αντέξει το βάρος τόσων θεατών και σε περίπτωση που θα επιτρεπόταν να γίνει έστω και για μια φορά, η είσοδος θεατών στο κοίλο, όλο το έργο της συντήρησης των λίθων θα ακυρωνόταν μέσα σε λίγα λεπτά.  

Σύγχρονες παραστάσεις επιλεγμένων θεατρικών έργων, αναφέρει ο ανασκαφέας του θεάτρου αρχαιολόγος κ. Χαράλαμπος Ιντζεσίλογλου, έχει ήδη καθιερωθεί να γίνονται με μεγάλη επιτυχία στη μεγάλη πλατεία ανατολικά της σκηνής ήδη από το 2003. Κατά τις παραστάσεις αυτές το κοίλο του θεάτρου φωτισμένο κατάλληλα αποτελούσε το φόντο πάνω στο οποίο προβάλλονταν οι πράξεις των έργων.

Νέα όψη στο μνημείο  

Πολύ σημαντική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε επίσης στο χώρο της ορχήστρας, με την πλήρη αποκάλυψη του αποχετευτικού αγωγού περιμετρικά της ορχήστρας, την κάλυψή του με πλάκες πράσινου σχιστόλιθου και την τοποθέτηση τριών μαρμάρινων γωνιολίθων για την κάλυψη ενός κενού που υπήρχε στη σειρά των βατήρων πάνω στους οποίους ήταν τοποθετημένη η πρώτη σειρά των εδωλίων και των θρόνων.

Μαρμάρινοι κίονες έχουν τοποθετηθεί μπροστά στη σκηνή του αρχαίου θεάτρου.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακή, που έχει αλλάξει την εικόνα της περιοχής, είναι η ανασύσταση δύο πώρινων ημικιόνων του προσκηνίου με τον ενδιάμεσο θριγκό. Με την ανασύσταση των δυο ημικιόνων του προσκηνίου πέρα από το ότι γίνεται φανερή η τρίτη διάσταση του προσκηνίου, υποδεικνύεται και το ύψος στο οποίο βρισκόταν η ξύλινη ταράτσα του λογείου, (ξύλινο πατάρι), όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί, και  υποστηριζόταν από τους δεκαοκτώ ημικίονες του προσκηνίου.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες είναι, παράλληλα, οι αποκαλύψεις στην περιοχή της σκηνής, όπου είναι ευδιάκριτες στον επισκέπτη οι τρεις αρχιτεκτονικές φάσεις. Συγκεκριμένα είναι ευδιάκριτοι οι χαμηλοί τοίχοι της πρώτης Ελληνιστικής φάσης, ο στυλοβάτης του προσκηνίου της δεύτερης Ελληνιστικής και στο πίσω μέρος η τελική Ρωμαϊκή φάση, που είναι πολύ πιθανόν ότι κατασκευάστηκε επί των ημερών του Αυτοκράτορα Τίτου το 79-81 μ.Χ.

Η ανανέωση της τοιχοποιίας της ρωμαϊκής σκηνής έγινε με την αφαίρεση των τμημάτων που είχαν συμπληρωθεί κατά τη δεκαετία του ’50 και στα οποία είχε χρησιμοποιηθεί ως συνδετικό υλικό τσιμέντο. Η νέα συμπλήρωση των τμημάτων της τοιχοποιίας έγινε με τη χρήση υδραυλικής ασβέστου, που αποτελεί ένα πιο συμβατικό κονίαμα.

Για τις ελληνιστικές φάσεις της σκηνής, που βρέθηκαν σε βαθύτερα στρώματα, ο κ. Ιντζεσίλογλου αναφέρει: «η πορεία των τοίχων των παλαιότερων φάσεων θα σηματοδοτηθούν στην επιφάνεια του εδάφους με τη χρήση χώματος διαφορετικού χρώματος».

Σε δύο σημεία των ελληνιστικών φάσεων της σκηνής που βρίσκονται σε βαθύτερα στρώματα θα υπάρχει η δυνατότητα στους επισκέπτες πατώντας ένα κουμπί μιας κατασκευής,  να φωτίζονται με προβολείς δυο σημαντικά στοιχεία που αναφέρονται στη λειτουργία και στην κατασκευή της σκηνής. Στο πρώτο σημείο θα γίνεται ορατή μια λίθινη βάση στην οποία στηριζόταν μια ξύλινη κολώνα που είναι πολύ πιθανό ότι ανήκε στο σύστημα αυτόματης αλλαγής των υφασμάτινων σκηνικών της σκηνής.

Άποψη της σκηνής όπου είναι ευδιάκριτες όλες οι φάσεις χρήσης.

Στο δεύτερο σημείο θα μπορεί να βλέπει κανείς τον τόπο πραγματοποίησης μιας σπονδής, πιθανόν με την ευκαιρία των εγκαινίων της α΄ ελληνιστικής φάσης της σκηνής. Θα μπορεί να δει κανείς την πάνω επιφάνεια ενός τμήματος τοίχου από τον οποίο έχει αφαιρεθεί μια πέτρα και το κενό έχει γεμίσει με καθαρό χώμα. Πάνω στο χώμα είχαν τοποθετήσει, με το χείλος προς τα κάτω, το πάνω μέρος ενός αμφορέα που θα συγκέντρωνε το κρασί της σπονδής στο χείλος του αγγείου και από εκεί θα διοχετευόταν μέσα στη γη.

Καινούργια δεδομένα 

Οι εργασίες ανάδειξης και συντήρησης του αρχαίου μνημείου έφεραν πολύ σημαντικά νέα δεδομένα στο φως. Αποκαλύφθηκαν αρκετοί από τους αναλημματικούς τοίχους που οριοθετούν την έκταση του θεάτρου και ανήκουν στην αρχική κατασκευαστική φάση του 3ου αι. π.Χ. Οι τοίχοι αυτοί στο σύνολό τους έχουν λιθόκτιστη κρηπίδα και σε μια περίπτωση ο τοίχος πάνω από την κρηπίδα σώζεται σε αρκετό ύψος κτισμένος με ωμά πλιθιά.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον εύρημα είναι επίσης η βάση ενός βάθρου που αποκαλύφθηκε στη νότια πλευρά του κοίλου. Η βάση αποτελείται από τέσσερα κομμάτια και φέρει εγχάρακτα αρχιτεκτονικά σύμβολα, προφανώς για να τοποθετηθούν τα τέσσερα τμήματα στην σωστή τους θέση.

Στο χώρο της σκηνής επίσης βρέθηκε μεταλλικό σιδερένιο κοίλο σκεύος που ανάγεται στα Ελληνιστικά χρόνια και ήδη μελετάται σε συνεργασία με καθηγητή του Πανεπιστημίου του Παρισιού, ο οποίος είναι ειδικός στο φωτισμό των θεάτρων, προκειμένου να διασαφηνιστεί η χρήση του. Από την ανεύρεση του σκεύους τέθηκε το ερώτημα μήπως ήταν ένας από τους καθρέφτες του κεραυνοσκοπείου έτσι όπως περιγράφεται στο «Ονομαστικόν» του Πολυδεύκη. Το κεραυνοσκοπείο μαζί με το βροντείο ήταν δυο μηχανές του θεάτρου που παρήγαγαν αστραπές και βροντές αντίστοιχα και τα οποία συνόδευαν την εμφάνιση του ηθοποιού που υποδυόταν τον Δία.

Αναπόσπαστο τμήμα των μνημειακών κατασκευών στην περιοχή του θεάτρου είναι οι εγκαταστάσεις ενός εργαστηρίου κεραμικής που βρίσκεται στη ΒΑ γωνία του οικοπέδου. Στην περιοχή του εργαστηρίου βρέθηκε πρόσφατα μεγάλος λάκκος γεμάτος με ελαττωματική κεραμική που πετάχτηκε, γιατί δεν θα μπορούσε να πουληθεί. Ανάμεσα στα διάφορα αγγεία βρέθηκε μεγάλος αριθμός αγγείων κατασκευασμένων με μήτρες που έφεραν ανάγλυφη διακόσμηση.

Παρεμβάσεις για το κοινό 

Οι διάδρομοι με τις ψηφίδες θα διευκολύνουν την περιήγηση των επισκεπτών στο μνημείο, ενώ το πλούσιο πληροφοριακό υλικό θα τους δώσει τη δυνατότητα να μάθουν λεπτομέρειες για το μνημείο και να δουν μεταξύ άλλων ένα τμήμα τοίχου που μετατοπίστηκε, προφανώς, λόγω σεισμού, τοίχους με ωμά πλιθιά, τη στέγη ενός επιτύμβιου ελληνιστικού ναΐσκου, αλλά και να συλλέξουν πληροφορίες για την ιστορία του αρχαίου μνημείου και για το πως συνδέεται η παρουσία του εργαστηρίου κεραμικής με τη λειτουργία του θεάτρου.

Όπως αναφέρει στο σημείο αυτό ο κ. Ιντζεσίλογλου: «το εργαστήριο του θεάτρου πωλούσε τα προϊόντα του και εκτός της Δημητριάδος. Ένα αγγείο με ανάγλυφη διακόσμηση που βρέθηκε στις αρχαίες Φερές (το σημερινό Βελεστίνο) φέρει τα ίδια διακοσμητικά θέματα με εκείνα που βρέθηκαν επάνω σε μήτρες για την παραγωγή ανάλογων ανάγλυφων αγγείων στο εργαστήριο του θεάτρου. Έτσι δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι το αγγείο των Φερών κατασκευάστηκε στο εργαστήριο του θεάτρου».

Το σημαντικό έργο που επιτελέστηκε στο αρχαίο θέατρο Δημητριάδος δεν θα είχε γίνει αν δεν είχε επιδειχθεί το ενδιαφέρον για επίλυση κάθε διοικητικού και άλλων προβλημάτων από το ακόλουθο προσωπικό της ΙΓ΄ΕΠΚΑ: του Αρχαιολόγου Δημητρίου Αγνουσιώτη, των Αρχιτεκτόνων Βασιλείας Μανιδάκη (μελετήτριας της Ανασύστασης των δυο ημικιόνων και του ενδιάμεσου θριγκού του προσκηνίου) και Ρέας Γεωργίου, των Συντηρητών Γιάγκου Αγγελή, Χαράς Τόπα, Μάνιας Μαργαριτώφ, Ελισσάβετ Τζουμουσλή, Μαριάνθης Κυπρίδου και Θεόδωρου Τσουρτσούλη, της Σχεδιάστριας κ. Σοφίας Παπαμαργαρίτη και των Εργατοτεχνιτών Θωμά Παπαδογιάννη, Κώστα Τσιάμη, Κώστα Τσικλάνη και Δημητρίου Γουλιώτη, του προσωπικού του λογιστηρίου με επικεφαλής την κ. Βαρβάρα Μορφογιάννη και του διαχειριστή κ. Βασιλείου. Κολιόπουλου.

Ο όλος διοικητικός συντονισμός έγινε με μεγάλη αποτελεσματικότητα στους χειρισμούς από την Προϊσταμένη της ΙΓ΄ΕΠΚΑ κ. Αργυρούλα Δουλγέρη - Ιντζεσίλογλου.

Το αρχαίο θέατρο της Δημητριάδος, που διαθέτει τη δική του ιστοσελίδα στο διαδίκτυο, είναι εξαιρετικά προσφιλής χώρος για τους μαθητές, αλλά και τους απανταχού λάτρεις της αρχαιοελληνικής τέχνης και παράδοσης, οι οποίοι θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να δουν με διαφορετική ματιά το μνημείο και τις διαδοχικές του φάσεις μέσα στο πέρασμα του χρόνου.

Πηγή: Γ. Υδραίου, Ταχυδρόμος