Μια αναστήλωση που κράτησε 76 χρόνια

Η προσπάθεια για την αναστήλωση του ναού ξεκίνησε το 1938 «Αγια-Σωτήρα στον Μοριά και Αγια-Σοφιά στην Πόλη» έλεγαν παλιά οι πιστοί θέ...

Η προσπάθεια για την αναστήλωση του ναού ξεκίνησε το 1938

«Αγια-Σωτήρα στον Μοριά και Αγια-Σοφιά στην Πόλη» έλεγαν παλιά οι πιστοί θέλοντας προφανώς να συγκρίνουν τις δυο μεγάλες εκκλησίες, την Αγια-Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη και την Αγια- Σωτήρα στη Χριστιανούπολη των Φιλιατρών.

Η Αγια-Σωτήρα, ύστερα από πολλές περιπέτειες, παραδόθηκε πριν από λίγες ημέρες αναστηλωμένη στην αρχική της μορφή στην αρμόδια εφορεία.

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας, η ανέγερση του οποίου συνδέεται με την ίδρυση από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό της Αρχιεπισκοπής Χριστιανουπόλεως στα τέλη του 11ου αιώνα.

Ήταν εσωτερικά διακοσμημένο με εξαιρετικής ποιότητας μαρμάρινα αρχιτεκτονικά γλυπτά, ορθομαρμαρώσεις, ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, στοιχεία που μαρτυρούν την οικονομική ευρωστία των κτητόρων του και καθιστούν δελεαστική την άμεση σύνδεσή του με την ίδια την αυτοκρατορική οικογένεια. Στα δυτικά της εκκλησίας εφάπτεται ένα δαιδαλώδες κτίριο με σύνθετη οικοδομική ιστορία, που ταυτίζεται από τους περισσότερους ερευνητές με επισκοπείο.

Ο τρούλος και μεγάλο μέρος της ανωδομής του ναού κατέρρευσαν από τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε τα Φιλιατρά στις 27 Αυγούστου του 1886. Έκτοτε το μνημείο παρέμεινε ερειπωμένο για πολλές δεκαετίες.

Η φιλόδοξη προσπάθεια για την αναστήλωση του ναού ξεκίνησε το 1938 από τον Ευστάθιο Στίκα. Παρέμεινε, ωστόσο, ημιτελής και το μνημείο συνέχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Για την οριστική επίλυσή τους η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΔΑΒΜΜ) του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού κατάφερε να εντάξει το έργο αποκατάστασης του ναού και του επισκοπείου στο ΕΣΠΑ με συνολικό προϋπολογισμό 3.200.000 ευρώ.

Οι εργασίες ξεκίνησαν από το επισκοπείο, που αντιμετώπιζε και τα σοβαρότερα προβλήματα. Στον κυρίως ναό πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες στερεωτικές εργασίες με τοπικές ανακτήσεις λιθοδομών, εκτέλεση αρμολογημάτων και εφαρμογή ενεμάτων. Δόθηκε μεγάλη έμφαση στη διατήρηση των αυθεντικών αρμολογημάτων του ναού, στα οποία διακρίνονται τρεις τουλάχιστον διαφορετικές φάσεις.

Στον τεράστιο τρούλο που ανέκτησε ο Στίκας στις αρχές της δεκαετίας του 1950 κατασκευάστηκαν μεταλλικά κελύφη, τα οποία, σε συνδυασμό με μία σειρά ελκυστήρων και αγκυρίων τιτανίου, παρέλαβαν το βάρος του ημισφαιρικού θόλου αποφορτίζοντας την υποκείμενη αρχική τοιχοποιία.

Το δάπεδο του κυρίως ναού επιστρώθηκε με μαρμάρινες πλάκες, ενώ στη θέση τους παρέμειναν τα ελάχιστα δείγματα από την αρχική πλακόστρωση. Το Ιερό Βήμα καλύφθηκε με πήλινα πλακίδια. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι κατά το πρώτο στάδιο του έργου εκτελέστηκαν, τόσο στο επισκοπείο όσο και στον κυρίως ναό, εκτεταμένες ανασκαφικές εργασίες.

Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής αποκαλύφτηκαν πολύτιμα στοιχεία για την πληρέστερη κατανόηση της οικοδομικής ιστορίας του ναού, ενώ στον χώρο του νάρθηκα εντοπίστηκαν δεκάδες αλλεπάλληλες ταφές του 13ου και 14ου αιώνα.

Η ολοκλήρωση των εργασιών επισφραγίστηκε με απόλυτη επιτυχία ικανοποιώντας στο έπακρο και τις υψηλότερες προδιαγραφές που ορίζουν οι διεθνείς συνθήκες για την αναστήλωση αρχαίων και μεσαιωνικών μνημείων.

Πηγή: Π. Τσώνης, Έθνος