Αρχαία ιερά που χρησιμοποιήθηκαν ως μαντεία ανακαλύφθηκαν στην Αρμενία

Το ιερό στο δυτικό άνδηρο του φρουρίου. Η λίθινη στήλη στο κέντρο της φωτογραφίας αποτελούσε πιθανότατα κεντρικό σημείο άσκησης της λατρε...

Το ιερό στο δυτικό άνδηρο του φρουρίου. Η λίθινη στήλη στο κέντρο της φωτογραφίας
αποτελούσε πιθανότατα κεντρικό σημείο άσκησης της λατρείας σύμφωνα με τους αρχαιολόγους.

Τρία ιερά, που χρονολογούνται περίπου πριν από 3.300 χρόνια, ανακαλύφθηκαν μέσα σε φρούριο που οχύρωνε λόφο στο Gegharot της Αρμενίας.

Οι τοπικοί άρχοντες της εποχής πιθανότατα χρησιμοποιούσαν τα ιερά και ως χώρους άσκησης μαντείας, με στόχο την πρόβλεψη του μέλλοντος, αναφέρουν οι αρχαιολόγοι.

Κάθε ένα από τα τρία αυτά ιερά αποτελείται από έναν ενιαίο χώρο που περιλαμβάνει μία πήλινη λεκάνη γεμάτη με τέφρα και κεραμικά αγγεία. Μια μεγάλη ποικιλία από χειροποίητα αντικείμενα ανακαλύφθηκαν σε αυτά όπως πήλινα ειδώλια με κέρατα, σφραγίδες, θυμιατήρια που χρησιμοποιούταν για την καύση ουσιών και μια τεράστια ποσότητα οστών ζώων με σημάδια πάνω τους. Κατά τη διάρκεια άσκησης της μαντικής τέχνης, οι άρχοντες και οι μάντεις ίσως  να έκαιγαν κάποια μορφή ουσιών και να έπιναν κρασί, επιτρέποντάς τους να ζήσουν μια «αλλαγμένη» κατάσταση του πνεύματος, δηλώνουν οι αρχαιολόγοι.

Ο βωμός και η λεκάνη του ιερό της ανατολικής ακρόπολης.

«Η λογική της μαντείας προϋποθέτει ότι μεταβλητά μονοπάτια αρθρώνουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, δημιουργώντας την πιθανότητα σύνδεσης μεταξύ της τρέχουσας κατάστασης και της ενδεχόμενης μελλοντικής έκβασης της», γράφουν οι Adam Smith και Jeffrey Leon, σε άρθρο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο American Journal of Archaeology. Ο Α. Smith είναι καθηγητής και ο J. Leon μεταπτυχιακός φοιτητής στο πανεπιστήμιο του Cornell.

Το οχυρό στο Gegharot είναι ένα από τα πολλά προπύργια που είναι χτισμένα της συγκεκριμένη περίοδο στην Αρμενία. «Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η συντονισμένη διαδικασία κατασκευής του φρουρίου αποτελούσε μέρος της εμφάνισης μιας ενιαίας πολιτείας που χτίστηκε και κατέλαβε πολλές τοποθεσίες στην περιοχή», γράφουν οι Smith και Leon.

Η λεκάνη του ιερού της ανατολικής ακρόπολης. Στα τρία ιερά αρχαιολόγοι βρήκαν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ζωικά οστά, λίθοι και αλεύρι χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες μαντικές τελετουργίες.

Αποθηκευτικός χώρος στο ιερό της ανατολικής ακρόπολης. 

Ο Smith πιστεύει ότι το Gegharot χρησιμοποιήθηκε ως αποκρυφιστικό κέντρο για τους άρχοντες. «Θα ήθελα να πιστεύω ότι πρόκειται πιθανώς για ένα κέντρο λατρείας που σε μεγάλο βαθμό ειδικευόταν στην εξυπηρέτηση αναδυόμενων ηγεμόνων από την άρχουσα τάξη», δήλωσε στο Live Science.

Εκείνη την εποχή, η γραφή δεν είχε ακόμα εξαπλωθεί σε αυτό το τμήμα της Αρμενίας, με αποτέλεσμα το όνομα της πολιτείας και των αρχόντων της να είναι άγνωστα.

Προβλέποντας το μέλλον

Οι Smith και Leon βρήκαν στοιχεία για τρεις μορφές μαντείας στο Gegharot. Μια από αυτές ήταν η οστεομαντεία, όπου προσπαθούσαν να προβλέψουν το μέλλον χρησιμοποιώντας οστά ζώων, σε αυτή την περίπτωση αστράγαλοι αγελάδων, προβάτων και αιγών.

Η λεκάνη του δυτικού ιερού της ακρόπολης.

Οι αστράγαλοι, οι οποίοι φέρουν εγκαύματα και άλλα σημάδια, θα ρίχνονταν όπως τα σημερινά ζάρια σε τελετουργίες που προσπαθούσαν να προβλέψουν το μέλλον, είπε ο Smith. «Έριχναν τους αστραγάλους και ανάλογα με το αν η καμένη ή η χαραγμένη πλευρά ερχόταν πάνω θα υπήρχε και διαφορετική ερμηνεία», δηλώνει ο Smith.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν δύο αγγεία (Α & Β) και δύο θυμιατήρια (C) που χρησιμοποιήθηκαν για την καύση ουσιών στο ιερό. Βρέθηκε επίσης ένας περίεργος τύπος του κοσμήματος, ο σκοπός του οποίων παραμένει αβέβαιος: είναι ανοικτό στο ένα άκρο του ενώ φέρει μια σχισμή στο άλλο.

Στην λιθομαντεία προσπαθούσαν να προβλέψουν το μέλλον μέσα από τη χρήση του λίθου, τακτική που επίσης ασκήθηκε στο Gegharot. Μέσα σε μια λεκάνη σε ένα από τα τρία ιερά οι αρχαιολόγοι βρήκαν 18 μικρά βότσαλα. «Αυτοί οι λίθοι φαίνεται να έχουν επιλεγεί λόγω του ομαλού και στρογγυλεμένου σχήματος τους αλλά και για την παλέτα των χρωμάτων τους, τα οποία κυμαίνονται από το μαύρο και σκούρο γκρι μέχρι λευκό, πράσινο και κόκκινο», αναφέρουν οι  Smith και Leon. Με ποιο ακριβώς τρόπο αυτοί οι λίθοι χρησιμοποιήθηκαν σε μαντικές τελετές παραμένει ακόμη άγνωστο.

Αλεύρι για προβλέψεις;

Σε ένα άλλο ιερό, στην ανατολική ακρόπολη του φρουρίου, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια εγκατάσταση που χρησιμοποιούταν για το άλεσμα σιταριού. Οι Smith και Leon πιστεύουν ότι ίσως το αλεύρι χρησιμοποιούταν για να προβλέψουν το μέλλον σε μια μαντική πρακτική που ονομάζεται αλευρομαντεία.

Η λεκάνη (στα δεξιά της ανατολικής ακρόπολης) και μια εγκατάσταση που χρησιμοποιήθηκε για λείανση (αριστερά) στη θέση Gegharot. Οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί ίσως χρησιμοποίησαν την εγκατάσταση αλέσεως για την παραγωγή αλεύρων που θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί στην αλευρομαντεία, μια διαδικασία με την οποία το αλεύρι χρησιμοποιείται για την πρόβλεψη του μέλλοντος.

«Αυτό που είναι εμφανές για την εγκατάσταση αλέσεως αλευριού στην ανατολική ακρόπολη του ιερού είναι η έλλειψη φούρνου για το ψήσιμο του ψωμιού», γράφουν οι αρχαιολόγοι στο άρθρο τους. Η λεκάνη του ιερού «χρησιμοποιήθηκε προφανώς για καύση υλικών και σίγουρα θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί για το ψήσιμο μικρών μπαλών ζύμης, αλλά είναι μάλλον απίθανο να χρησιμοποιήθηκε για το ψήσιμο καρβελιών ψωμιού».

Μια σειρά από ενδιαφέροντα αντικείμενα ανακαλύφθηκαν στα ιερά του Gegharot. Τα αντικείμενα Α, Β & C της φωτογραφίας, δείχνουν πήλινα ειδώλια με προεξοχές σε σχήμα κεράτων. Τα αντικείμενα D και Ε είναι σφραγίδες που θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί για την απεικόνιση εικόνων σε κομμάτια ζύμης.

Οι σφραγίδες που βρέθηκαν στο ιερό θα επέτρεπαν στους ανθρώπους να δίνουν μια ποικιλία σχημάτων στη ζύμη. «Μία πιθανότητα (ομολογουμένως μεταξύ πολλών άλλων), είναι ότι οι σφραγίδες χρησιμοποιήθηκαν για την απόδοση σχημάτων στη ζύμη, που με τη σειρά της χρησιμοποιήθηκε στην άσκηση της αλευρομαντείας».

Το τέλος των μαντείων

Τα ιερά βρίσκονταν σε χρήση για έναν περίπου αιώνα μέχρι να καταστραφεί το φρούριο, μαζί με όλα τα άλλα της περιοχής. Η τοποθεσία εγκαταλείφθηκε σε μεγάλο βαθμό μετά από αυτό το γεγονός, είπε ο Smith.

Τα τρία ιερά βρέθηκαν κοντά στο Gegharot. Εργαστήρια επεξεργασίας μετάλλου, οστών και εργασήρια παραγωγής λίθινων εργαλείων βρέθηκαν επίσης στην περιοχή, όπως και αποθηκευτικοί χώροι. Το φρούριο δεν περιείχε περιοχές που μπορούν να χαρακτηριστούν εύκολα ως εγχώριες κατοικίες.

Εκείνη την εποχή, υπήρχε μια μεγάλη σύγκρουση στο Νότιο Καύκασο, με έναν μεγάλο αριθμό περιφερειακών πόλεων να αγωνίζονται η μια ενάντια στην άλλη, αναφέρει ο Smith. Η πόλη που είχε υπό τον έλεγχό του το Gegharot φαίνεται να έχει εξαφανιστεί σε μία από αυτές τις συγκρούσεις.

Παρά το γεγονός ότι οι άρχοντες που ηγούνταν στο Gegharot κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια στην πρόβλεψη και αλλαγή  του μέλλοντος, δεν κατάφεραν να προβλέψουν το τέλος τους  - την πυρπόληση των φρουρίων τους και μια καταστροφή  που δεν μπορούσαν να αποφύγουν.

Χάρτης που δείχνει τη θέση Gegharot μαζί με τα κοντινά φρούρια και άλλες περιοχές που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι Gegharot αποτελούσε μέρος μιας μικρής πολιτείας που είχε υπό τον έλεγχό της μια σειρά από φρούρια στη σημερινή Αρμενία.

Οι ανασκαφές στα ιερά αποτελούν μέρος του American-Armenian Project for the Archaeology and Geography of Ancient Transcaucasian Societies (Project ArAGATS).

Το ιερό στο δυτικό άνδηρο ανασκάφηκε το 2003, το ιερό της δυτικής ακρόπολης το 2008, και το ιερό της ανατολικής ακρόπολης το 2010 και 2011.

Πηγή: O. Jarsus, Live Science