Ασπίδα στα μνημούρια του Παπαδιαμάντη

Ο τάφος της οικογένειας του Γ. Ιωάννου, με τη χαρακτηριστική ανθεμωτή στήλη Ένα ταξίδι στον χρόνο, ακόμη και μια... συνομιλία με το πα...

Ο τάφος της οικογένειας του Γ. Ιωάννου, με τη χαρακτηριστική ανθεμωτή στήλη

Ένα ταξίδι στον χρόνο, ακόμη και μια... συνομιλία με το παρελθόν είναι πλέον η περιήγηση στο νεκροταφείο της Σκιάθου, τα... αγαπημένα «μνημούρια» της Φόνισσας του Παπαδιαμάντη, που έχουν χαρακτηριστεί «Ιστορικός Τόπος» από το υπουργείο Πολιτισμού.

Τάφοι-κομψοτεχνήματα, αξιόλογα δείγματα γλυπτικής του 19ου αιώνα, προστατεύονται και αναδεικνύονται, γιατί όπως έγραψε ο Ρίτσος «τίποτα δεν χάνεται, αυτό το τίποτα είναι η οικεία απεραντοσύνη μας».

Η ιστορικός-αρχαιολόγος Συραϊνώ Κορωνιού-Διονυσίου συνέταξε τη σχετική μελέτη για τους τάφους αείμνηστων Σκιαθιτών και με λύπη της διαπίστωσε ότι από τον τάφο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη -τα οστά του οποίου φυλάσσονται σε οστεοθήκη στον Ιερό Ναό Γεννήσεως της Θεοτόκου στη Χώρα- σώζεται μόνο η χτιστή βάση του σταυρού του τάφου του πατέρα του, ιερέα Αδαμάντιου Παπαδιαμάντη.

«Ολόκληρο το νότιο τμήμα του νεκροταφείου είναι ένα πραγματικό μουσείο γλυπτικής, παρότι είναι εμφανής η φθορά του χρόνου και οι καταστροφές των τάφων. Πρέπει τώρα να προστατευτούν αυτά τα σπαράγματα γλυπτικής, γιατί είναι κομψοτεχνήματα που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, τον θάνατο με τη ζωή», λέει στο «Έθνος» η κ. Κορωνιού.

Στην απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού (ΦΕΚ357, 9-10-2013), το νότιο τμήμα του νεκροταφείου της Σκιάθου χαρακτηρίζεται ως «Ιστορικός Τόπος», καθώς «περιλαμβάνει ένα σύνολο ταφικών μνημείων που καλύπτουν περισσότερο από έναν αιώνα ταφικής αρχιτεκτονικής (τέλος 19ου αιώνα ως σήμερα) και αποτελούν πολύτιμες μαρτυρίες τόσο για την καλλιτεχνική παραγωγή των νεότερων χρόνων όσο και για την ιστορική και κοινωνική ταυτότητα της τοπικής κοινωνίας».

Είναι μάλιστα χαρακτηριστική η δήλωση της επίτιμης διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Ολγας Μεντζαφού-Πολύζου, κατά τη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, όπου και λήφθηκε η απόφαση: «Όλο το ταφικό σύνολο είναι μια μικρογραφία της αστικής ταφικής αρχιτεκτονικής από το τέλος του 19ου αιώνα ως τις αρχές του 20ού. Μου κάνει πραγματικά τρομερή εντύπωση πώς σε ένα χωριό του τέλους του 19ου αιώνα υπάρχει όλο αυτό».

Από τους πιο... εντυπωσιακούς είναι ο τάφος της οικογένειας του καπετάνιου, ευεργέτη του νησιού και στενού φίλου του Αλ. Παπαδιαμάντη -μάλιστα τον αναφέρει και σε κάποια διηγήματά του- Ιωάννη Καβούρη.

Ο τάφος του φέρει οβελίσκο, που εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αίγυπτο ως ταφικό σήμα και ως τέτοιο έρχεται στην Ελλάδα τον 18ο αιώνα -στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών υπάρχουν πυραμίδες, Σφίγγες και οβελίσκοι.

Η παράσταση είναι ένα χυτό ύφασμα με ευδιάκριτες, πλούσιες, βαριές πτυχώσεις, εξαιρετική λεπτοδουλειά, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως παρότι έχουν ταφεί εκεί αρκετοί συγγενείς της οικογένειας, -πριν από μερικά χρόνια μάλιστα η τελευταία του εγγονή-, δεν έχει μπει κανένα όνομα στην επιτύμβια στήλη πλην του Ιωάννη Καβούρη.

Ξεχωρίζει επίσης η ανθεμωτή στήλη του μνημείου της οικογένειας του Γιώργου Ιωάννου από τη Βάβδο Χαλκιδικής. Ο Ιωάννου πήρε μέρος στην Επανάσταση του 1821, στη συνέχεια έμεινε στη Σκιάθο, όπου ήταν έμπορος και μεγάλος ευεργέτης του νησιού. Χαρακτηριστικό της στήλης είναι τα ανθέμια, που συμβολίζουν τη νέα ζωή, και όπως λένε ειδικοί, στήλες παρόμοιας τελειότητας δεν συναντούμε σε κανένα νεκροταφείο της Ευρώπης.

Στη βόρεια πλευρά της στήλης γράφονται σε ομηρική διάλεκτο τα στοιχεία του νεκρού, όπως ότι γεννήθηκε το 1804 και πέθανε το 1882, αλλά και άλλες, ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη ζωή του. Στη ζώνη κάτω από την επιγραφή ένας άγγελος λυσίκομος (με τα μαλλιά να πέφτουν στους ώμους) θρηνεί πάνω από λήκυθο.

Σύγχρονος της αρχικής κατασκευής είναι ο τάφος του διηγηματογράφου, δημοσιογράφου, θεατρικού συγγραφέα και μεταφραστή Αλέξανδρου Μωραϊτίδη (1850-1929), εξαδέλφου του Αλ. Παπαδιαμάντη, εκ των ιδρυτών του παρνασσισμού και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών.

Τον «Ιερό Τόπο» «υιοθέτησε» από την πρώτη στιγμή ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Η Σκιάθος» και τακτικά τα μέλη του καθαρίζουν και φροντίζουν τα ταφικά μνημεία, ενώ κάθε φορά προχωρούν λίγο παραπέρα, αναδεικνύοντας και νέα.

«Απομακρύνουμε μπάζα και σκουπίδια, καθαρίζουμε τα αγριόχορτα. Για μας δεν είναι απλώς τάφοι που κρύβουν τα οστά κάποιου. Τα μνημεία αυτά είναι η συμπυκνωμένη ιστορία της Σκιάθου, που πρέπει να διατηρηθεί στη μνήμη της δικιάς μας γενιάς και όλων των επερχόμενων», μας είπε ο πρόεδρος του Συλλόγου, Θοδωρής Τζούμας.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος