Ο τελευταίος Βίκινγκ και το μαγικό σπαθί του;

Πρόκειται για ένα πραγματικά μοναδικό ξίφος, που χρονολογείται στα τέλη της εποχής των Βίκινγκς, διακοσμημένο με χρυσό, επιγραφές και ...

Πρόκειται για ένα πραγματικά μοναδικό ξίφος, που χρονολογείται στα τέλη της εποχής των Βίκινγκς, διακοσμημένο με χρυσό, επιγραφές και άλλα στοιχεία. Το συγκεκριμένο ξίφος βρέθηκε στην περιοχή Langeid της Νορβηγίας το 2011. Το ξίφος δεν έχει δημοσιευθεί μέχρι σήμερα, αλλά θα εκτεθεί για πρώτη φορά στην έκθεση «Take it personally» που διοργανώνεται στο Ιστορικό Μουσείο του Όσλο.

Το ξίφος πρέπει να ανήκε σε πλούσιο άντρα στα τέλη της εποχής των Βίκινγκς. Αλλά ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης του και τι μαγικές επιγραφές χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμηση – και μάλιστα με χρυσό; Μήπως ο ιδιοκτήτης του ανήκε στο στρατό του δανού βασιλιά Canute, όταν επιτέθηκε στην Αγγλία το 1014-1015 μ.Χ.;

Το καλοκαίρι του 2011, οι αρχαιολόγοι από το Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας του Όσλο ανακάλυψαν ένα νεκροταφείο των Βίκινγκς στην περιοχή Langeid στην επαρχία Setesdal της νότιας Νορβηγίας. Σε έναν από αυτούς τους τάφους έγινε μια εντυπωσιακή ανακάλυψη.

«Ακόμη και πριν αρχίσουμε την ανασκαφή του συγκεκριμένου τάφου, συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν κάτι εντελώς ξεχωριστό. Ο τάφος ήταν πολύ μεγάλος και φαινόταν διαφορετικός από τους υπόλοιπους 20 τάφους του νεκροταφείου. Σε κάθε μία από τις τέσσερις γωνίες του υπήρχαν οπές», δήλωσε ο επικεφαλής της ανασκαφής Camilla Cecilie Wenn του Μουσείου Πολιτιστικής Ιστορίας.

Οι οπές αποκαλύπτουν ότι υπήρχε στέγη πάνω από τον τάφο, στοιχείο που υποδεικνύει ότι κατείχε εξέχουσα θέση στο νεκροταφείο. Αλλά όταν έσκαψαν στο κάτω μέρος του τάφου, υπήρχαν ελάχιστα ίχνη κτερισμάτων: μόνο δύο μικρά θραύσματα από ασημένια νομίσματα. Τα νομίσματα προέρχονταν από τη βόρεια Ευρώπη: το ένα πιθανότατα από τη Γερμανική Περίοδο των Βίκινγκς, αν κρίνουμε από το ανάγλυφο, ενώ το άλλο ήταν μια πέννα που κόπηκε από τον Ethelred ΙΙ στην Αγγλία και χρονολογείται στην περίοδο 978 - 1.016 μ.Χ..

«Αλλά όταν σκάψαμε έξω από το φέρετρο, γουρλώσαμε τα μάτια μας. Κατά μήκος και των δύο πλευρών, εμφανίστηκε κάτι μεταλλικό αλλά ήταν δύσκολο να διακρίνουμε τι ακριβώς ήταν. Ξαφνικά έπεσε από τη μία πλευρά το έδαφος και έτσι το αντικείμενο έγινε σαφέστερο. Οι παλμοί μας έφτασαν στο κόκκινο όταν συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν μια λαβή ξίφους! Και από την άλλη πλευρά του φέρετρου, το μέταλλο που υπήρχε αποδείχθηκε ότι ήταν ένα μεγάλο τσεκούρι μάχης. Παρά το γεγονός ότι τα όπλα καλύπτονταν από σκουριά, συνειδητοποιήσαμε αμέσως ότι ήταν ιδιαίτερα και ασυνήθιστα. Τοποθετήθηκαν εκεί για να προστατεύσουν το νεκρό από τους εχθρούς ή για να δηλώνουν την εξουσία του;».

Η χρονολόγηση με άνθρακα σε μία από τις οπές του τάφου έδειξε ότι ο τάφος χρονολογείται στο έτος 1030, δηλαδή στο τέλος της εποχής των Βίκινγκς. «Και αυτό το στοιχείο ταιριάζει με την ανακάλυψη του αγγλικού νομίσματος».

Το ξίφος

«Το ξίφος πρέπει να ανήκε σε πλούσιο άνδρα που έζησε στα τέλη της εποχής των Βίκινγκς. Έχει μήκος 94 εκατοστά, και παρόλο που η σιδερένια λεπίδα του έχει σκουριάσει, η λαβή του είναι πολύ καλά διατηρημένη. Είναι τυλιγμένη με ασημένια κλωστή ενώ στο λαιμό και στην κορυφή της καλύπτεται από ασήμι με λεπτομέρειες από χρυσό, πλαισιωμένη από μια κλωστή κατασκευασμένη από κράμα χαλκού», δήλωσε ο επικεφαλής του προγράμματος Zanette Glørstad.

«Όταν εξετάσαμε καλύτερα το ξίφος, βρήκαμε επίσης κατάλοιπα από ξύλο και δέρμα στη λεπίδα. Πρέπει να προέρχονται από τη θήκη του ξίφους», εξηγεί ο συντηρητής Vegard Vike. Ο ίδιος είχε το δύσκολο έργο καθαρισμού της λαβής και συντήρησης του ξίφους.

Το ξίφος είναι διακοσμημένο με μεγάλες σπείρες, διάφορους συνδυασμούς γραμμάτων και διακοσμήσεις σε σχήμα σταυρού. Τα γράμματα είναι κατά πάσα πιθανότητα λατινικά, αλλά το νόημα τους παραμένει ακόμα ένα μυστήριο.

«Στην κορυφή της λαβής, μπορούμε επίσης να δούμε ξεκάθαρα την εικόνα ενός χεριού που κρατάει σταυρό. Πρόκειται για μοναδική απεικόνιση και δεν γνωρίζω να υπάρχουν παρόμοια ευρήματα σε άλλα ξίφη από την εποχή των Βίκινγκς. Τόσο το χέρι όσο και τα γράμματα δείχνουν ότι το ξίφος ήταν σκόπιμα διακοσμημένα με χριστιανικά στοιχεία. Αλλά πώς ένα τέτοιο ξίφος κατέληξε σε ένα παγανιστικό νεκροταφείο της Νορβηγίας; Ο σχεδιασμός του ξίφους, τα σύμβολα και το πολύτιμο μέταλλο που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του καθιστά απολύτως σαφές ότι ήταν ένας θαυμάσιος θησαυρός, που κατασκευάστηκε πιθανότατα στο εξωτερικό και μεταφέρθηκε στη Νορβηγία από ένα πολύ σημαντικό άτομο», πρόσθεσε ο Camilla Cecilie Weenn.

«Ο τρόπος που τα ξίφη αναφέρονται στα έπη δείχνει ότι αποτελούσαν σημαντικό φορέα της ταυτότητας του πολεμιστή. Ένα ξίφος αποκαλύπτει την κοινωνική θέση του πολεμιστή, τη θέση του στην εξουσία και τη δύναμή του. Τα έπη μας λένε επίσης ότι ο χρυσός είχε μια ιδιαίτερη συμβολική αξία στη κοινωνία των Νορβηγών. Στην σκανδιναβική λογοτεχνία ο χρυσός συμβολίζει την εξουσία και τη δύναμη.

Ο χρυσός βρίσκεται σπάνια ως αρχαιολογικό υλικό από τη Περίοδο των Βίκινγκς και συμβόλιζε τη δύναμη και την ισχύ. Αυτό δείχνει ότι ο χρυσός είχε σημαντική οικονομική και συμβολική αξία. Με βάση τις περιγραφές στη βιβλιογραφία, μπορούμε να πούμε ότι τα ξίφη ήταν τα κατ 'εξοχήν κοσμήματα των αντρών την εποχή των Βίκινγκς», δήλωσε ο Hanne Lovise Aannestad, συγγραφέας πρόσφατου άρθρου που πραγματεύεται  τα περίτεχνα ξίφη από την εποχή των Βίκινγκς.

Μαγεία

Τα έπη τονίζουν επίσης τη σημασία του περίτεχνου ξίφους. Τα ξίφη μπορούσαν να έχουν χρυσές λαβές και διακόσμηση με μαγικούς ρούνους. Τα μυθικά έπη μιλούν για μαγικά σπαθιά σφυρηλατημένα από νάνους. Η δημιουργία των μύθων γύρω από την τέχνη του σιδηρουργού και την κατασκευή υψηλής ποιότητας ξιφών μπορεί να σχετίζεται με το γεγονός ότι λίγοι άνθρωποι κατείχαν την τέχνη. Η παραγωγή μεταλλικών αντικειμένων υψηλής ποιότητας μπορεί να ήταν μια μορφή κρυμμένης γνώσης, η οποία ήταν δυσεύρετη για τους περισσότερους ανθρώπους. Αυτό προσέδιδε και στα αντικείμενα μια μαγική αύρα.

«Στην μεσαιωνική λογοτεχνία, τα ξίφη αναφέρεται ως αισθητικά, ισχυρά και μαγικά αντικείμενα. Οι πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις περιγραφές των ξιφών στη νορβηγική και μεσαιωνική βιβλιογραφία δείχνουν ότι το μεγαλείο του ξίφους κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα έχει τις ρίζες του στη συμβολική εξουσία, τη μαγεία και το τελετουργικές πτυχές των περίτεχνων ξιφών των Βίκινγκς. Η εποχή των Βίκινγκς ήταν μια περίοδος μεγάλης κοινωνικής αναταραχής. Σε περιόδους όπως αυτή, ορισμένα συμβολικά αντικείμενα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις διαμάχες μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι αυτά τα υπέροχα ξίφη αποτελούσαν τέτοια αντικείμενα, γεγονός που αντικατοπτρίζει την κατάσταση και τη δύναμη του πολεμιστή και της φυλής του», είπε ο Hanne Lovise.

Το τσεκούρι μάχης

Το τσεκούρι που βρέθηκε στον ίδιο τάφο δεν φέρει χρυσή διακόσμηση. Ωστόσο ο άξονας της λαβής του είναι επικαλυμμένος με ορείχαλκο, που μπορούσε κάλλιστα να έλαμπε όπως ο χρυσός, όταν το έβλεπε ο ήλιος. Τέτοιες επιστρώσεις σε τσεκούρια είναι πολύ σπάνια στη Νορβηγία. Αλλά ένας αριθμός παρόμοιων τσεκουριών μάχης έχουν βρεθεί στον ποταμό Τάμεση του Λονδίνου. Αυτό κάνει το συγκεκριμένο τσεκούρι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Η χρονολόγησή του δείχνει ότι ανήκει στην ίδια περίοδο με τα τσεκούρια που βρέθηκαν στον Τάμεση. Υπήρξε μια μακρά σειρά μαχών κατά μήκος του Τάμεση στα τέλη του 10^ου και στις αρχές του 11^ου αιώνα μ.Χ.. Ο δανός βασιλιάς Sweyn Forkbeard και ο γιος του Canute οδήγησαν τα στρατεύματά τους εναντίον των Άγγλων στη μάχη για το αγγλικό θρόνο. Ακόμη και ο νορβηγός βασιλιάς Olav Haraldsson συμμετείχε στην επίθεση του Λονδίνου το 1009. Οι άνδρες που βρίσκονταν κάτω από τις διαταγές του δανού βασιλιά προέρχονταν από όλη τη Σκανδιναβία. Μήπως τα τσεκούριά τους είχαν χαθεί μέσα στον Τάμεση κατά τη διάρκεια των πολυάριθμων αψιμαχιών ή μήπως οι νικητές τα έριξαν στο ποτάμι;

Μήπως το ξίφος ανήκει σε Βίκιγνκ από το στρατό του βασιλιά Canute;

Λίγο πιο κάτω από την κοιλάδα Setesdal βρίσκεται ένας ρουνικός λίθος, ο οποίος αναφέρει: «Ο Arnstein έθεσε αυτόν τον λίθο στη μνήμη του γιου του, Bjor. Βρήκε το θάνατο όταν ο Canute πήγε στην Αγγλία. Ο Θεός είναι ένας». Το κείμενο αναφέρεται μάλλον στις επιθέσεις του βασιλιά Canute στην Αγγλία το 1013-1014. Είναι πιθανόν ο λίθος να ανεγέρθηκε αμέσως μετά τις επιδρομές, από τον πατέρα όταν ο γιος δεν επέστρεψε ποτέ στο σπίτι. Γραπτή πηγή του 12^ου αιώνα, αναφέρει ότι οι στρατιώτες του βασιλιά Canute έπρεπε να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις. Οι στρατιώτες έπρεπε να τιμούν τον βασιλιά, έπρεπε να ανήκουν στις σημαίνουσες οικογένειες της κοινωνίας και έπρεπε να κατείχαν τα δικά τους επιχρυσωμένα τσεκούρια και ξίφη.

Το ξίφος του Langeid αναμφίβολα θα είχε εγκριθεί από τον βασιλιά Canute, όπως επίσης και το τσεκούρι. Το ξίφος κατασκευάστηκε εκτός Νορβηγίας και η αγγλοσαξονική του προέλευση είναι αρκετά πιθανή. Το τσεκούρι είναι παρόμοιο με εκείνα που βρέθηκαν στον Τάμεση, ειδικά στην ορειχάλκινη επικάλυψη. Ο τάφος με το ξίφος περιείχε επίσης το μόνο νόμισμα από αγγλοσαξονική περιοχή που βρέθηκε στον Langeid, η οποία αυξάνει την πιθανότητα ο νεκρός να είχε μια ιδιαίτερη σχέση με τα γεγονότα της Αγγλίας.

«Είναι πολύ πιθανόν ο νεκρός να ήταν ένας από αυτούς που επέλεξε ο βασιλιάς Canute για τις μάχες με τον βασιλιά Ethelred της Αγγλίας. Αν αυτό το γεγονός το εξετάσουμε σε συνδυασμό με τον ρουνικό λίθο που βρίσκονται πιο κάτω στην κοιλάδα, είναι δελεαστική να υποθέσουμε ότι ο ίδιος ο Bjor μεταφέρθηκε στο σπίτι  του και θάφτηκε εδώ. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι ο πατέρας του, ο Arnstein πήρε μόνο τα υπέροχα όπλα του γιου του πίσω και, ακριβώς για αυτό τον λόγο, αποφάσισε να ανεγείρει έναν ρουνικό λίθο για το γιο του, ως υποκατάστατο τάφου. Όταν πέθανε ο Arnstein, τα ένδοξα όπλα του γιου του τοποθετήθηκαν στον τάφο του. Ο θάνατος του γιου του, πρέπει να ήταν πολύ δύσκολος για τον γέρο πατέρα του. Ίσως οι συγγενείς τους να τίμησαν τόσο τον Arnstein όσο και τον Bjor, θάβοντας τον πρώτο με τα όπλα που έφεραν μια τόσο ηρωική ιστορία», δήλωσε ο Zanette Glørstad.

Ο ρουνικός λίθος χρονολογείται στην ίδια περίοδο με την τελική φάση του ταφικού χώρου και αποδεικνύει ότι ο Χριστιανισμός είχε αρχίσει να ριζώνει στην νορβηγική κοινωνία. Πρόκειται για τον αρχαιότερο ρουνικό λίθο της Νορβηγίας που αναφέρεται στο Χριστιανισμό. Θα μπορούσε αυτό να εξηγήσει γιατί τα όπλα είχαν τοποθετηθεί έξω από το φέρετρο; Σε μια μεταβατική περίοδο, οι άνθρωποι μπορεί να επέλεγαν να χρησιμοποιούν τόσο παγανιστικά όσο και χριστιανικά στοιχεία σε μια κηδεία. Ο τάφος του Langeid είναι από ένας από τους τελευταίους ειδωλολατρικούς τάφους που γνωρίζουμε στη Νορβηγία και σηματοδοτεί τόσο το μεγαλείο όσο και το τέλος της εποχής των Βίκινγκς.

«Take it personally»

Από το καλοκαίρι του 2011 που βρέθηκε το ξίφος στο Langeid παραμένει ακόμη αδημοσίευτο. Η εμφάνιση του σήμερα έγινε δυνατή χάρη στην προσεγμένη εργασία και την έρευνα των συντηρητών και αρχαιολόγων του Μουσείου Πολιτιστικής Ιστορίας. Θα μπορεί να το δει κανείς από κοντά στην έκθεση που ονομάζεται «Take it personally» - μια έκθεση προσωπικών κοσμημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων που διοργανώνεται στο Ιστορικό Μουσείο του Όσλο.

Πηγή: Heritage Daily