Χλιδή στη Μύκονο, εγκατάλειψη στη Δήλο

Οι πρωτότυποι Λέοντες, αφιέρωμα των Ναξίων, σήμερα ασφυκτιούν στο Μουσείο της Δήλου Λατρευτικό και εμπορικό κέντρο του αρχαίου κόσμου,...

Οι πρωτότυποι Λέοντες, αφιέρωμα των Ναξίων, σήμερα ασφυκτιούν στο Μουσείο της Δήλου

Λατρευτικό και εμπορικό κέντρο του αρχαίου κόσμου, η Δήλος βρίσκεται στην καρδιά των Κυκλάδων και της Μεσογείου. Στη θάλασσα, όπου σήμερα πλέουν οι ακυβέρνητες βάρκες με τους χιλιάδες μετανάστες, την εποχή της ακμής ταξίδευαν πλοία φορτωμένα με δώρα για τους θεούς, εμπορεύματα για τους θνητούς και, κυρίως, καινούργιες ιδέες, που έφερναν οι άνθρωποι από όλα τα παράλια της Μεσογείου. Από την Ιωνία, τη Λυδία, τη Λυκία, τη Βιθυνία, τον Πόντο, την Καππαδοκία, τη Συρία, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Αραβία.

Το νησάκι των μόλις 5 χιλιομέτρων σε μήκος και 1.300 μέτρων πλάτους ήταν το πρώτο κοσμοπολίτικο κέντρο. Άκμασε εμπορικά, όχι μόνον για τους Έλληνες, που συνέρρεαν από όλο τον τότε ελληνικό κόσμο για να λατρέψουν τον Απόλλωνα, τον θεό του φωτός, και τη δίδυμη αδελφή του, την Άρτεμη, θεά της Σελήνης.

Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου γένους συνυπήρξαν στη Δήλο ειρηνικά διαφορετικοί λαοί, που έφεραν μαζί τούς θεούς τους. Εκεί εδραιώθηκε με τον καλύτερο τρόπο η ανεξιθρησκία. Κάτω από το εκτυφλωτικό φως, ο Απόλλωνας λατρεύτηκε πλάι πλάι με τον Σάραπι, την Ισιδα, τον Ανουβι, με τον Θεό του Ισραήλ και τους θεούς των Αράβων.

Κι όταν οι Ρωμαίοι αποφάσισαν ατέλεια για το λιμάνι της Δήλου, όταν έγινε, δηλαδή, το πρώτο «free port», η δραστηριότητα εκτοξεύτηκε. Μετατράπηκε στο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Ακόμα και η πρώτη μορφή τράπεζας, εκεί αναπτύχθηκε. Τη Δήλο έχουν αφετηρία η ονομασία και η έννοια. Οι εφοπλιστές της εποχής έδιναν χρήματα σε τολμηρούς εμπόρους για να ξεκινήσουν καινούργιες δουλειές. Και καθώς όλη η διαδικασία γινόταν επάνω σε τραπέζια, πήρε την ονομασία Τράπεζα.

O Γ. Χωραφάς, αφηγητής του ντοκιμαντέρ «Δήλος 2015» του Αντώνη Θ. Κιούκα

Μέχρι σήμερα η Δήλος παραμένει μοναδική. Πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει αντίστοιχος αρχαιολογικός χώρος με διάσπαρτους ναούς, πολυτελή σπίτια, θέατρο και υδραγωγεία, την αγορά με το Άνδηρο των Λεόντων. Στα μουσεία της Δήλου και της Μυκόνου φυλάσσονται ορισμένα από τα σημαντικότερα και ωραιότερα γλυπτά της αρχαίας Ελλάδας, δείγματα κεραμικής διαφορετικών εργαστηρίων, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, κ.ά.

Τι κρίμα, όμως. Το οικοδόμημα του 1905 στη Δήλο δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες μουσειακές απαιτήσεις. Μικρές αίθουσες με λιγοστό φως, οροφές και τοίχοι με ρωγμές και τα εκθέματα ολόγυρα ασφυκτιούν. Στην παρούσα φάση οι φύλακες, έστω και οριακά, επαρκούν. Αλλά τι θα γίνει σε ένα μήνα όταν ολοκληρωθούν οι συμβάσεις εργασίας των εκτάκτων;

Όσο για το πωλητήριο, ήταν για άλλη μια φορά κλειστό την Κυριακή, όπου βρεθήκαμε κι εμείς εκεί, μαζί με εκατοντάδες επώνυμους και ανώνυμους επισκέπτες. Το πωλητήριο δεν άνοιξε, καθώς η μοναδική υπάλληλος -φύλακας και όχι πωλήτρια, διορισμένη από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων- είχε μεταφερθεί εσπευσμένα στο ιατρικό κέντρο της Μυκόνου.

Ο σύγχρονος επισκέπτης παραδίδεται άνευ όρων στη γοητεία της Δήλου. Όμως, η επίσημη πολιτεία διά του υπουργείου Πολιτισμού έκανε μέχρι τώρα τα ελάχιστα. Όπως και η δημοτική αρχή της Μυκόνου και η τοπική κοινωνία. Το γειτονικό νησί ζει στους ρυθμούς της ευμάρειας και του σύγχρονου κοσμοπολιτισμού. Ένα αυτόνομο κρατίδιο της ελληνικής επικράτειας, προορισμός πολύ εύπορων από ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο.

Σημάδια εγκατάλειψης στο Μουσείο Μυκόνου
με τα σπάνια εκθέματα από το νησάκι της Ρήνειας

Η χλιδή περισσεύει στη Μύκονο, αλλά είναι σαν μην έχει κανείς χρόνο να στρέψει το ενδιαφέρον του στη Δήλο και να της αποδώσει όσα οφείλουμε.

Ωστόσο, πάντα υπάρχουν οι ανήσυχοι. Με πρωτοβουλία τριών δικηγόρων, της Αλέκας Δήμου, της Χριστίνας Αργυροπούλου και του Γιάννη Μαλταμπέ, ξεκίνησε ο τριήμερος κύκλος πολιτιστικών εκδηλώσεων «Δήλος 2015» (2, 3, 4 Οκτωβρίου), που βάζει στο επίκεντρο τα πολλαπλά προβλήματα της Δήλου με στόχο να κινητοποιηθούν φορείς και πρόσωπα για την επίλυσή τους.

Στο πλαίσιο αυτό, το βράδυ του Σαββάτου, στον εξαιρετικό κήπο του Cine Manto στη Χώρα, προβλήθηκε σε παγκόσμια πρώτη το λυρικό ντοκιμαντέρ «Δήλος 2015» του Μυκoνιάτη σκηνοθέτη Αντώνη Θεοχάρη Κιούκα. Aφηγητής-ξεναγός, ο Γιώργος Χωραφάς, που δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του για τον καινούργιο ρόλο του, για τον οποίο δούλεψε αφιλοκερδώς, όπως και ο σκηνοθέτης.

Είναι μια εμπνευσμένη δουλειά που απευθύνεται πρώτα στις αισθήσεις. «Δεν είναι μια αρχαιολογική ταινία», εξήγησε ο Αντώνης Θ. Κιούκας. «Είναι ένα ταξίδι αναζήτησης του φωτός, αναζήτησης του δρόμου από το σκοτάδι στο φως, από το άδηλο στη Δήλο». Στόχος είναι να προωθηθεί η ταινία σε όλα τα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα και σε μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Την εξαιρετική μουσική σύνθεση έγραψε ο Πλάτων Ανδριτσάκης, στη διεύθυνση φωτογραφίας ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης και στην εκτέλεση παραγωγής η Θάλεια Καλαφατά.

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων διοργανώθηκαν έκθεση ζωγραφικής, φωτογραφίας, συναυλία, κ.α. Τα έξοδα κάλυψαν με χορηγίες επιχειρηματίες της Μυκόνου, ενώ τέθηκαν υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του Δήμου Μυκόνου (ο νέος δήμαρχος Κωνσταντίνος Κουκάς, δεσμεύτηκε ότι βρίσκεται στο πλευρό των διοργανωτών) σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και το Cine Manto.

«Αυτοί τον Ηφαιστίωνα; Εμείς τη Γοργόνα»

Προβλήματα δεν έχει μόνον το Μουσείο της Δήλου, αλλά και το Αρχαιολογικό της Μυκόνου. Εκεί όπου θα περίμενε κανείς να λειτουργούν οι πιο σύγχρονοι μουσειακοί οργανισμοί αντικρίζει γερασμένα κτίρια. Σε αυτά αναφέρθηκε ο δρ Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.

Μίλησε με θέμα «Δήλος - Μύκονος: ανασχεδιάζοντας το δίκτυο μνημείων και μουσείων ενός διεθνούς τουριστικού προορισμού». Είναι από τους πιο δραστήριους της Υπηρεσίας και προχωράει με τάχιστους ρυθμούς αλλαγές, αν και ανέλαβε μόλις πριν από ένα χρόνο.

«Το νησιωτικό σύμπλεγμα περιλαμβάνει τον πλέον αναπεπταμένο αρχαιολογικό χώρο του Αιγαίου, τη Δήλο, έναν ανεξερεύνητο αρχαιολογικό χώρο, τη Ρήνεια, και πλήθος μνημείων διεσπαρμένων στη Μύκονο μαζί με τα δύο μουσεία», είπε. Και σχολίασε με χιούμορ: «Η ιστορική σημασία τους παραμένει κορυφαία, χωρίς ευτυχώς να χρειαστεί να τα βαφτίσουμε ούτε τάφους του Ηφαιστίωνα, ούτε να τα αποδώσουμε στον αρχιτέκτονα του Μεγαλέξανδρου Δεινοκράτη.

Βέβαια, αν τα βρούμε σκούρα και επειδή ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, υπάρχει πάντα η Γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξανδρου, που δεν μπορεί, κάπου στις Κυκλάδες θα κρύβεται». Και πήρε το χειροκρότημα των παρισταμένων.

Αναρωτήθηκε «ποια είναι η κατάσταση του μνημειακού αποθέματος των τριών νησιών σήμερα;» για να απαντήσει: «Κατά την κομψότερη διατύπωση, πολύ κατώτερη της σημασίας αυτών των μνημείων. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε ότι βρίσκονται στον κορυφαίο διεθνή τουριστικό προορισμό της Ελλάδας, τότε οι σημερινές επικρατούσες συνθήκες είναι μη επιτρεπτές», ανέφερε ο Έφορος που έκανε μια συνοπτική καταγραφή των κύριων προβλημάτων του χώρου, όπως «η δυσκολία της θαλάσσιας επικοινωνίας, η έλλειψη μόνιμου προσωπικού και οι εγγενείς παθογένειες του Δημοσίου στο ζήτημα της κατανομής της πόρων και της έγκαιρης πρόσληψης εποχικού προσωπικού», αλλά και των εφικτών λύσεων. Μεταξύ αυτών, η ανακαίνιση και επέκταση του υφιστάμενου μουσείου της Δήλου, που χτίστηκε το 1905 (είναι ένα από τα παλαιότερα περιφερειακά μουσεία της χώρας), χωρίς αυτό να αποκλείει την κατασκευή ενός νέου μουσείου που έχει ήδη την έγκριση του υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και την εκδήλωση ενδιαφέροντος για χρηματοδότησή του από το ίδρυμα International Foundation for Greece.

Χαρακτήρισε το Μουσείο της Δήλου «ταλαιπωρημένο, απολύτως ανεπαρκές να φιλοξενήσει τους μοναδικούς θησαυρούς του νησιού», και μίλησε για τις δύο προτάσεις αποκατάστασης. Η πρώτη αφορά την ανακαίνιση του υπάρχοντος κτιρίου και την επέκτασή του προς την πίσω πλευρά του. Η δεύτερη, την κατασκευή νέου, που έχει και τις λιγότερες πιθανότητες.

Ο Δημήτρης Αθανασούλης ανέφερε ακόμα ότι έχει εγκριθεί η μελέτη μερικής αποκατάστασης του θεάτρου της Δήλου και έχει ωριμάσει η αναγκαία αποκατάσταση της πρόσοψης της στοάς του Φιλίππου, μαζί με άλλα έργα μικρότερης κλίμακας. Όσο για τη Μύκονο είπε: «Βασική επιδίωξη της Εφορείας είναι να αναβαθμίσει το κάστρο της Χώρας, τόσο με επεμβάσεις όσο και με εποπτικό υλικό».

Επιμέρους αναστηλωτικά έργα, αλλά και εμπλουτισμός των διαδρομών των επισκεπτών, μαζί με ψηφιακές εφαρμογές, όπως ξεναγήσεις μέσω smartphones και tablets, καθώς και εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας, θα προσφέρουν στον επισκέπτη ολοκληρωμένη περιηγητική εμπειρία. Τέλος, η πρόταση για την αποκάλυψη ενός δηλιανού σπιτιού μέσα από την ανασκαφή του, που θα είναι ανοικτή στο κοινό για να την παρακολουθήσει και το οποίο εντάσσεται στο ίδιο πρόγραμμα, ευελπιστεί να κοινοποιήσει στους ενδιαφερόμενους τα στάδια της γοητευτικής αρχαιολογικής διαδικασίας.

Αλλά και η Μύκονος δεν λείπει από τα σχέδια των αρχαιολόγων της Εφορείας. Αν όλα πάνε καλά και βρεθούν οι πόροι, τόσο από ευρωπαϊκά προγράμματα, όσο και από ιδιωτικές χορηγίες (όπως αυτές που έκαναν εφικτές τις εκδηλώσεις του τριημέρου, οι οποίες προήλθαν κυρίως από επιχειρηματίες της Μυκόνου), τότε και οι τουρίστες του νησιού θα μπορούν να ανακαλύψουν το άγνωστο κομμάτι της: το Κάστρο της Χώρας, τον προϊστορικό οικισμό της Φτελιάς στον Πάνορμο, τον θολωτό μυκηναϊκό τάφο, τους αρχαίους πύργους στη Ληνώ και στις Πόρτες, τα κάστρα στο Βορνό και το παλαιόκαστρο των Γκύζη στην 'Ανω Μερά, τη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας του Κουζή, τις επιπεδόστεγες Αγίες Μαρίνες στη Ληνώ, το Ρόδο το Αμάραντο, τις μεταβυζαντινές εκκλησιές και τον μεγάλο πλούτο των φορητών εικόνων.

Πηγή: Β. Τζεβελέκου, Εφημερίδα των Συντακτών , Matrix24, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ