Διχάζει ξανά η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης

Η Ροτόντα συγκεντρώνει τις περισσότερες επισκέψεις στη Θεσσαλονίκη για την πλούσια ιστορία της που διατρέχει τους αιώνες Βγαίνουν οι σ...

Η Ροτόντα συγκεντρώνει τις περισσότερες επισκέψεις στη Θεσσαλονίκη
για την πλούσια ιστορία της που διατρέχει τους αιώνες

Βγαίνουν οι σκαλωσιές από το εσωτερικό της Ροτόντας και αποδίδεται στο κοινό από την Παρασκευή με μια μουσική εκδήλωση θρησκευτικού περιεχομένου, όμως διχάζει η πρόθεση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης να τοποθετήσει σταυρό πάνω στο μνημείο.

Στελέχη της Εφορείας επιβεβαιώνουν το θέμα, υποστηρίζουν μάλιστα πως έχει ήδη περάσει από το ΚΑΣ, διατυπώνονται ωστόσο έντονες διαφωνίες στους αρχαιολόγους ακόμη και της ίδιας υπηρεσίας.

«Το μνημείο έχει αυτήν τη στιγμή παραπλανητική εικόνα. Είναι ένα θολωτό κτίριο με μιναρέ που μοιάζει με τζαμί. Η Ροτόντα είναι ένας κρατικός ναός και το μνημείο πρέπει να ισορροπήσει. Εχει 1.300 χρόνια ιστορίας, από τα οποία μόνο τα 300 ήταν τζαμί. Είναι απολύτως φυσιολογικό να μπει ο σταυρός και να αποκατασταθεί η εικόνα του», υποστηρίζει στέλεχος της Εφορείας.

Η είδηση -χωρίς να έχει γνωστοποιηθεί ευρέως- προκαλεί ήδη έντονες αντιδράσεις. «Το μνημείο πατά σε λεπτές ισορροπίες και θα είναι σφάλμα αν δεν τις τηρήσουμε. Η Εκκλησία πρέπει να ξεχάσει τη Ροτόντα, γιατί αν μπει ο σταυρός, το επόμενο βήμα θα είναι να δούμε ιμάμηδες στην Αγία Σοφία και αυτό δεν θα μας αρέσει καθόλου», λένε στο «Έθνος» αρχαιολόγοι της ίδιας Εφορείας.

Στη συνεδρίαση του ΚΑΣ στις 16 Νοεμβρίου εγκρίθηκε η τροποποιημένη μελέτη για την απόδοση της Ροτόντας στο κοινό, μένει ωστόσο... θολό το πότε ακριβώς και πού θα τοποθετηθεί ο σταυρός. Εκτιμάται ότι η καθυστέρηση είναι σκόπιμη, ώστε να μετριαστούν οι αντιδράσεις.

Το θέμα είχε διχάσει τη Θεσσαλονίκη και στο παρελθόν, όταν στα μέσα της δεκαετίας του ’90, η Ενωση Πολιτών Θεσσαλονίκης για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό, με πρόεδρο τον συνταγματολόγο και πρώην υπουργό, Αντώνη Μανιτάκη, και μέλη γνωστά στελέχη του τότε ΣΥΝ και σήμερα ΣΥΡΙΖΑ, όπως ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, Γιάννης Παντής, αλλά και ο Γιάννης Μπουτάρης, ο Σπύρος Βούγιας, ο Νίκος Καλογήρου κ.ά. πρωτοστάτησαν σε πρωτοβουλίες για τη διατήρηση του μνημειακού χαρακτήρα της Ροτόντας.

Απόγευμα Τρίτης. Τα συνεργεία εργάζονται πυρετωδώς. Ο προϊστάμενος της
Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, Σταμάτης Χονδρογιάννης.

Μάλιστα το 1995 όταν η Εκκλησία ζητούσε να μετατραπεί το μνημείο σε ναό, αποκλείοντας οποιαδήποτε άλλη χρήση του, διοργανώθηκε από την Ενωση Πολιτών συναυλία τζαζ μουσικής με τον γνωστό συνθέτη, Σάκη Παπαδημητρίου. Εξαγριωμένοι... ζηλωτές, ανάμεσά τους και ρασοφόροι, εισέβαλαν στη Ροτόντα, όπου γινόταν η εκδήλωση, διέκοψαν τη συναυλία, έβγαλαν έξω το πιάνο και το κατέστρεψαν.

Τα μέλη της Ένωσης προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και πέτυχαν το 1999 να εκδώσουν απόφαση, η οποία χαρακτήριζε τη Ροτόντα ως μνημείο που ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού και όχι στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τη Μητρόπολη και σχεδιάζουν νέο εξοπλισμό σε στασίδια και πολυελαίους, «που να συνάδει με την αισθητική της βυζαντινής κληρονομιάς», όπως λένε στελέχη της, επειδή προγραμματίζεται να γίνονται συχνά κυριακάτικες λειτουργίες.

Καθαρισμός από τα συνθήματα στον περίβολο

Οι αρχαιολόγοι και η επιστημονική κοινότητα ζητούν να διατηρηθεί ο μνημειακός χαρακτήρας της Ροτόντας, να είναι χώρος επισκέψιμος και να αποκαλύπτει όλα τα κομμάτια του παζλ, από την ανέγερσή του μέχρι όλες τις μετατροπές του σε χριστιανικό ναό, σε τζαμί και σε μουσείο.

Ο σεισμός του 1978

Η Ροτόντα συγκεντρώνει τις περισσότερες επισκέψεις από όλο τον κόσμο στη Θεσσαλονίκη για την πλούσια ιστορία που διατρέχει αιώνες και εποχές -από τη μετατροπή της σε χριστιανικό ναό, μετά σε τζαμί και σε ιστορικό μνημείο, τα περίτεχνα ψηφιδωτά με φυτικά μοτίβα και μορφές στρατιωτών και κληρικών-, στοιχεία που την έχουν αναδείξει σε μοναδικό και εμβληματικό μνημείο της πόλης, εγγεγραμμένο στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ενώ την καθιστούν «δίδυμο» με το διάσημο Πάνθεον της Ρώμης.

Ο σεισμός που έπληξε τη Θεσσαλονίκη το 1978 προξένησε σοβαρές βλάβες στο μνημείο και από τότε οι σκαλωσιές «έντυναν» το εσωτερικό του, ενώ ήταν σε εξέλιξη ένα πολύχρονο πρόγραμμα συντήρησης, αναστήλωσης και ανάδειξής του.

Το τελευταίο κομμάτι έγινε με χρήματα του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων του υπουργείου Πολιτισμού και περιελάμβανε την αποκατάσταση-επικεράμωση της στέγης και παρεμβάσεις στο εσωτερικό, που επιτρέπουν πλέον την απομάκρυνση της σκαλωσιάς.

Παράλληλα, έγιναν εργασίες στον περίβολο της ανατολικής εισόδου, με την απομάκρυνση κάδων απορριμμάτων και γκράφιτι από τους τοίχους, έτσι ώστε το μνημείο να ενωθεί οπτικά με την αψίδα του Γαλέριου (Καμάρα) και τον άξονα της Δημητρίου Γούναρη.

Η Ροτόντα αποδίδεται στο κοινό την Παρασκευή με μια μουσική εκδήλωση που έχει έντονα... θρησκευτικό χρώμα. Μάλιστα ειδικά για την εκδήλωση αυτή έρχεται από τη Μόσχα η Ρωσική Ανδρική Χορωδία Μπλαγκοζβόνιτσα, που μαζί με το Σωματείο Ιεροψαλτών «Ιωάννης ο Δαμασκηνός», τη Χορωδία «Γιάννης Μπάντακας» του ΑΠΘ και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης θα παρουσιάσουν ένα πρόγραμμα με ύμνους των Χριστουγέννων από την Ανατολή και τη Δύση.

Μαυσωλείο του Γαλέριου, χριστιανικός ναός και τζαμί

Η Ροτόντα, όπως άλλωστε λέει και το όνομά της, είναι ένα περίκεντρο οικοδόμημα. Χτίστηκε στα χρόνια του καίσαρα Γαλέριου, γύρω στο 306 μ.Χ., ως ναός του Δία ή των Καβείρων, ή του θεού Hλιου, η κρατούσα άποψη για τη Ροτόντα πάντως ήταν ότι ιδρύθηκε ως μαυσωλείο του Γαλέριου. Η μετατροπή της Ροτόντας σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους, έγινε στη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων (4ος-7ος αιώνας), άγνωστο όμως πότε ακριβώς.

Τα λαμπρότερα λείψανα από την παλαιοχριστιανική φάση του μνημείου είναι τα εξαιρετικής ποιότητας ψηφιδωτά. Στον θόλο αναπτύσσονται οι μεγάλες συνθέσεις σε τρεις επάλληλες ζώνες, κατά το σύνηθες στην ύστερη αρχαιότητα σύστημα, με κοντινότερα παραδείγματα το μαυσωλείο στις Centcelles της Ισπανίας (εποχή Κωνσταντίνου Β', μέσα 4ου αι.) και το βαπτιστήριο των Ορθοδόξων στη Ραβέννα (μέσα 5ου αι.).

Ψηφιδωτά

Τα πλούσια σε διακόσμηση πλαίσια των ψηφιδωτών στις κόγχες του ισογείου είναι σαν να ορίζουν παράθυρα ανοιχτά προς έναν άλλο κόσμο, όπου κυριαρχεί το χρυσό φως (πιο κοντά σε μας) ή το ασημένιο (πιο κοντά στο θείο).

Ψηφιδωτό από το μνημείο

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η Ροτόντα διακοσμήθηκε με εντοίχια ψηφιδωτά όταν μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό, από το τέλος του 4ου ως τον 6ο αιώνα μ.Χ. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι αξεπέραστο έργο ομάδας ψηφοθετών, υπό τη διεύθυνση ενός ευφυούς καλλιτέχνη.

Από το 1525 ως το 1591 έγινε η μητρόπολη της Θεσσαλονίκης, όταν η μέχρι τότε μητρόπολη (ναός Αγίας Σοφίας) μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1590/1 έγινε τζαμί με την ονομασία Χορτάτζ Εφέντη Τζαμί, προστέθηκε ο μιναρές, η κρήνη στην αυλή και οι προθάλαμοι στη δυτική και νότια είσοδο.

Μετά την απελευθέρωση της πόλης, το 1912, το κτίριο χρησιμοποιήθηκε κατά διαστήματα ως ναός.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος