Εκεί ψηλά... με τον Δία και την Αθηνά

Από εκεί ψηλά όπου βρίσκονται βλέπουν τα πάντα. Πόσοι όμως από εμάς έχουν την ευκαιρία να τους κοιτάξουν κατάματα; Περίπου 18 μέτρα ...

Από εκεί ψηλά όπου βρίσκονται βλέπουν τα πάντα. Πόσοι όμως από εμάς έχουν την ευκαιρία να τους κοιτάξουν κατάματα; Περίπου 18 μέτρα από το έδαφος, μέσα σε κλωβό ανυψωτικού μηχανήματος, μαζί με τον ειδικό στην προστασία μνημείων, πολιτικό μηχανικό Γεράσιμο Θωμά, είχα μπροστά μου όλους τους μαρμάρινους ήρωες της σύνθεσης στο κεντρικό αέτωμα της Ακαδημίας Αθηνών, με τη γέννηση της θεάς Αθηνάς: τον Ξένιο Δία, την Παλλάδα, τον Ήφαιστο, τον Άρη, την Αφροδίτη με τον Έρωτα, τον Ήλιο με το άρμα του, τον Ωκεανό.

Όταν τους τοποθέτησε εκεί το 1875 ο γλύπτης Λεωνίδας Δρόσης, το κτίριο δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί, και από την οδό Πανεπιστημίου περνούσαν λιγοστές άμαξες. Σε αυτά τα 140 χρόνια έχουν αντικρίσει την εξέλιξη μιας πόλης μερικών χιλιάδων κατοίκων στη σημερινή πρωτεύουσα των πέντε εκατομμυρίων, πολέμους, θριάμβους, καταστροφές, τις εξάρσεις και τις βαθύνσεις της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Το βλέμμα τους παραμένει άχρονο, μη ανθρώπινο, αλλά το κορμί τους έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τρωτής φύσης. Από τον βραχίονα του πατέρα των θεών, όπου διαγράφονται ξεκάθαρα οι φουσκωμένες φλέβες, μέχρι τα λεπτά δάχτυλα των ποδιών της Αθηνάς, που ξεπροβάλλουν από τα σανδάλια.

Μέσα στον ενάμιση αιώνα της μοναξιάς τους έχουν δεχθεί ελάχιστα τις φροντίδες των συντηρητών, παρότι παλεύουν συνέχεια με τον χρόνο και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ακόμα και στην ασφάλεια της περίοπτης θέσης, πιο φθαρτός απ’ όλους αποδείχθηκε ο Ηφαιστος, ο οποίος κρατά στο χέρι το σφυρί με το οποίο χτύπησε τον Δία στο κεφάλι για να βγει η πάνοπλη Παλλάδα. Σε ορισμένα σημεία, στις μυώδεις γάμπες του, το μάρμαρο έχει σχεδόν σχιστεί, όπως συμβαίνει καμιά φορά στο υλικό αυτό.

Ο Γεράσιμος Θωμάς, που είναι και ζωγράφος, μετρά τις διαστάσεις, εξετάζει το υλικό και σκιτσάρει προσεκτικά τη μορφή πάνω σε χαρτί, έτσι ώστε να υπάρξει πλήρης αποτύπωση του προβλήματος και να βρεθεί η αρμόζουσα λύση.

Χρειάζεται προσοχή, γιατί με την παραμικρή κίνηση ο κλωβός ταλαντεύεται. «Το πρώτο πράγμα που πρέπει να δούμε είναι η στατική επάρκεια του αγάλματος», λέει ο ειδικός, «και τα μικρά ρήγματα». Ο γλύπτης συνέλαβε τον Ήφαιστο σε μια τολμηρή στάση με γυρισμένη πλάτη, όπερ σημαίνει περίεργο κέντρο βάρους και μειωμένη έδραση σε σχέση με τις υπόλοιπες φιγούρες. Η σύνθεση είναι εμπνευσμένη από το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, ενώ το αρχιτεκτόνημα της Ακαδημίας αντανακλά στοιχεία του Ερεχθείου.

Συντηρητές του ΤΕΙ Αθηνών

Είναι επτά το πρωί της Τρίτης, και ο ήλιος ανατέλλει φωτίζοντας τα πρόσωπα άλλων δύο σπουδαίων γλυπτών του Δρόση, που είναι πάνω σε κίονες, την Αθηνά και τον Απόλλωνα, ενώ στον διάκοσμο λαμποκοπούν τα τρία χρώματα της πολυγνώτιας παλέτας (μπλε, κόκκινο και κίτρινο/χρυσό) που φρεσκαρίστηκαν πρόσφατα από τα υπομονετικά χέρια των συντηρητών του ΤΕΙ Αθηνών.

Ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος μέσα στο κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών.

«Η πρώτη φορά που έγινε απόπειρα συντήρησης ήταν τη δεκαετία του ’80. Τα συνολικά έργα αποκατάστασης της Ακαδημίας ξεκίνησαν το 2003-2008 με χρηματοδότηση περίπου 4,5 εκατ. ευρώ από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο, με τρεις εργολαβίες. Η πρώτη αφορούσε τη στέγη, καθώς υπήρχαν προβλήματα και είχε καταρρεύσει ένα δοκάρι, η δεύτερη εργολαβία τα μαρμάρινα στοιχεία που βρίσκονταν στο εσωτερικό και το εξωτερικό του κτιρίου, και η τρίτη την αποκατάσταση των εσωτερικών ζωγραφικών παραστάσεων», εξηγεί η αρχιτέκτων Ντόρα Παπαδημητρίου, η οποία επιβλέπει όλα αυτά τα χρόνια τις εργασίες εκ μέρους του Ιδρύματος, με την εποπτεία του ακαδημαϊκού Αντώνη Κουνάδη.

Και συνεχίζει: «Όσο καλύτερα μαθαίναμε το οικοδόμημα, τόσο αντιλαμβανόμασταν ότι θα έπρεπε να επέμβουμε και σε άλλα σημεία. Το 2010 άρχισε δεύτερος κύκλος εργασιών, που χρηματοδοτήθηκε από τις δημόσιες επενδύσεις με 1,8 εκατ. ευρώ για τις σφραγίσεις των εξωτερικών αρμών του κτιρίου, για την αποκατάσταση του εξωτερικού χρωματικού διάκοσμου, ενώ υπήρξε η πρόβλεψη να συντηρηθούν τα οκτώ περιφερειακά αετώματα από τερακότα που δεν έφτιαξε ο Δρόσης αλλά ο Πολωνός Φραντς Μελνίτσκι. Ταυτόχρονα κατέβηκαν από την οροφή ορισμένα μαρμάρινα στοιχεία, όπως το ανθέμιο και μερικές φιγούρες, για να γίνουν αντίγραφα». Τώρα ολοκληρώνονται τα έργα αυτά και «πάλι πρέπει να αρχίσουμε ξανά από την αρχή, διότι τέτοια κτίρια θέλουν φροντίδα κάθε πέντε χρόνια», λέει στην «Κ».

Και ξεναγήσεις

Η αλήθεια είναι ότι από ψηλά αντιλαμβάνεται κανείς όλο το ήρεμο μεγαλείο του κτιρίου του Θεόφιλου Χάνσεν, που επέβλεψε ο Ερνέστος Τσίλερ. Το μέγαρο άρχισε να κτίζεται το 1859, ως μέρος της περίφημης Τριλογίας, και αποπερατώθηκε 26 χρόνια αργότερα, το 1885, με τις γενναιόδωρες οικονομικές ενισχύσεις του βαρώνου Σ. Σίνα. Η Ακαδημία εγκαταστάθηκε εκεί το 1926. Θεωρήθηκε το ωραιότερο νεοκλασικό κτίριο στον κόσμο, για την «εύμετρη» κλίμακά του σε σχέση με την πόλη και τον άνθρωπο. Δυστυχώς, πολλοί λίγοι Αθηναίοι έχουν μπει στο εσωτερικό του, το οποίο είναι ανοικτό στο κοινό, όπως μας διαβεβαιώνει ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών Βασίλειος Πετράκος, που μας δέχεται στο γραφείο του.

«Υπάρχουν και οργανωμένες ξεναγήσεις για όσους τουλάχιστον ενδιαφέρονται πραγματικά για το οικοδόμημα, μιας και δεν είναι και λίγοι αυτοί που έχουν αποπειραθεί να το καταστρέψουν: ορισμένοι διαδηλωτές πήγαν μια φορά να βάλουν φωτιά στην πόρτα, ενώ έχουν διαλύσει φανοστάτες και μέρη του μαρμάρινου διακόσμου σε μάχες με την Αστυνομία. Ολες οι πορείες από εδώ περνούν. Οσο για τα γκράφιτι, η προσωρινή περίφραξη με λαμαρίνες έχει προστατεύσει το κτίριο και δεν θα βγει μέχρι να αποκατασταθεί η κοινωνική ειρήνη στη χώρα, δηλαδή άγνωστον πότε. Κάνουμε συνεχείς εκκλήσεις στην πολιτεία και για το ζήτημα των τοξικομανών. Μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια έχουμε βρει τρεις νεκρούς χρήστες στο προαύλιο, ενώ ακριβώς δίπλα κάνουν κάθε μέρα χρήση και εμπορία. Δυστυχώς κανένας δεν ακούει τις φωνές μας. Φαίνεται ότι μόνο με τους αρχαίους είμαστε σε συνεχή επικοινωνία εδώ μέσα αλλά όχι με τους σύγχρονους...», υπογραμμίζει.

«Πρωτομπήκα στο λαμπρό αυτό οικοδόμημα με τον δάσκαλό μου, τον ακαδημαϊκό Γιάννη Παππά. Ήταν η εποχή που είχε καταρρεύσει μια μαρμάρινη πλάκα μέσα στην αίθουσα συνεδριάσεων και εκείνος έλεγε: “Άκου το κτίριο, είναι οργισμένο, ζητά βοήθεια”», λέει ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος, μέλος της ομάδας των ειδικών, μαζί με τον χημικό μηχανικό Βασίλη Λαμπρόπουλο, που έκανε τη μελέτη των υλικών καθαρισμού, τους συντηρητές από το ΤΕΙ Αθήνας, την Αμαλία Γούση, που είχε την επιτόπια επίβλεψη, και τον Γιώργο Παυλόπουλο, που φρόντισε με συντηρητές τον ζωγραφικό διάκοσμο.

«Τα οικοδομήματα είναι σαν τα αγάλματα. Θέλουν τρυφερότητα, ανθρώπινο χάδι για να στέκονται όρθια. Και ύστερα ανταποδίδουν την αγάπη που δέχθηκαν, παραμένοντας φιλόξενα και ανοιχτά στον κόσμο. Ετσι και η Ακαδημία ήταν κάποτε λαβωμένη από τον χρόνο, τώρα όμως λάμπει και μας δίνει τη δύναμη να αντέξουμε στον δύσκολο καιρό».

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Φωτογραφίες: Χρ. Αραμπατζής, Καθημερινή