Δύο σπουδαία ευρωπαϊκά βραβεία παίρνει και φέτος η χώρα μας στον τομέα Συντήρησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Δύο σπουδαία ευρωπαϊκά βραβεία παίρνει και φέτος η χώρα μας στον τομέα Συντήρησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η Europa Nostra, η πανευρωπαϊκή οργάνωση που απονέμει τα σχετικά βραβεία, ενέταξε ανάμεσα στα μνημεία που βραβεύει για το 2016, τον βυζαντινό ναό του Αγίου Πέτρου στην Καστάνια Μεσσηνίας και τον παραδοσιακό νερόμυλο του Αγίου Γερμανού στις Πρέσπες. Και τα δυο, αναστηλώθηκαν και συντηρήθηκαν με όλους τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί διεθνώς. Η ανακοίνωση έγινε χθες.
Ο ναός του Αγίου Πέτρου βρίσκεται στις βόρειες παρυφές του γραφικού οικισμού της Καστάνιας στη Μεσσηνιακή Μάνη.
Πρόκειται για ένα μικρό αλλά εξαιρετικά κομψό σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό του 12ου αιώνα με λίγο μεταγενέστερο νάρθηκα και τριώροφο πυργοειδές κωδωνοστάσιο του 1813. Τόσο η υψηλή ποιότητα της αρχιτεκτονικής του όσο και ο πλούσιος γλυπτός και ζωγραφικός του διάκοσμος καθιστούν τον ναό ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά μνημεία της Μάνης. Ο ναός σώθηκε ως τις μέρες μας με σοβαρά, όμως, δομοστατικά, οικοδομικά και αισθητικά προβλήματα.
Ο Ναός ήταν σε κακή κατάσταση διατήρησης πριν την έναρξη των εργασιών και αντιμετώπιζε σοβαρά δομοστατικά και οικοδομικά προβλήματα εξαιτίας τόσο της έκθεσής του στη φθορά του χρόνου, όσο και λόγω εγγενών κατασκευαστικών αδυναμιών και ατυχών παλαιότερων επεμβάσεων. Ο εξαιρετικής ποιότητας βυζαντινός τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου είχε επίσης υποστεί σοβαρές φθορές κατά τη διάρκεια της 800 ετών ιστορίας του Ναού.
Πρόκειται για ένα μικρό αλλά εξαιρετικά κομψό σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό του 12ου αιώνα με λίγο μεταγενέστερο νάρθηκα και τριώροφο πυργοειδές κωδωνοστάσιο του 1813. Τόσο η υψηλή ποιότητα της αρχιτεκτονικής του όσο και ο πλούσιος γλυπτός και ζωγραφικός του διάκοσμος καθιστούν τον ναό ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά μνημεία της Μάνης. Ο ναός σώθηκε ως τις μέρες μας με σοβαρά, όμως, δομοστατικά, οικοδομικά και αισθητικά προβλήματα.
Ο Ναός ήταν σε κακή κατάσταση διατήρησης πριν την έναρξη των εργασιών και αντιμετώπιζε σοβαρά δομοστατικά και οικοδομικά προβλήματα εξαιτίας τόσο της έκθεσής του στη φθορά του χρόνου, όσο και λόγω εγγενών κατασκευαστικών αδυναμιών και ατυχών παλαιότερων επεμβάσεων. Ο εξαιρετικής ποιότητας βυζαντινός τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου είχε επίσης υποστεί σοβαρές φθορές κατά τη διάρκεια της 800 ετών ιστορίας του Ναού.
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ζωγραφικός διάκοσμος του μνημείου. Διακρίνονται τέσσερεις φάσεις αγιογράφησης. Τα δύο πρώτα στρώματα αγιογραφιών ανάγονται στα βυζαντινά χρόνια, ενώ το τρίτο είναι μεταβυζαντινό (18ος αι.), με το τέταρτο –της μεταπολεμικής περιόδου- να αποτελεί μία κακότεχνη επιζωγράφιση, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας αφαιρέθηκε κατά την συντήρηση.
 |
| Βυζαντινός Ναός Αγίου Πέτρου. |
 |
| Οι τοιχογραφίες του Ναού. |
 |
| Βυζαντινός Ναός Αγίου Πέτρου. |
Η αναστήλωση και η συντήρηση έγιναν υπό την επίβλεψη της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ανάμεσα στα έτη 2013 και 2014 με μέριμνα του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς (ΣΑΚ) της Ελληνικής Εταιρείας και συντονισμό της Διευθύντριας της τότε 26ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ευαγγελίας Μηλίτση-Κεχαγιά.
Η υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του Ναού περιέλαβε την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας του κτηρίου και τη συντήρηση του εσωτερικού του διακόσμου. Η φροντίδα που δόθηκε σε κάθε πτυχή του έργου είναι αξιοσημείωτη. Οι κριτές σημείωσαν «τη σημασία και τη σπουδαιότητα αυτού του Ευρωπαϊκού μνημείου, που αποτελεί εικόνα της Βυζαντινής συμβολής στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό». Οι τοιχογραφίες του Ναού, οι οποίες ήταν δυσδιάκριτες πριν από τις εργασίες, είναι τώρα δυνατόν να μελετηθούν αναλυτικά και αναμφίβολα θα αποτελέσουν υλικό μεγάλης αξίας για τους μελετητές της Ύστερης Βυζαντινής τέχνης.
Η αποκατάσταση της εξαιρετικής αυτής εκκλησίας έτυχε θερμής υποδοχής από την τοπική κοινότητα, η οποία είχε πλήρη επίγνωση των πολιτιστικών και οικονομικών διαστάσεων του έργου. Η διατήρηση του Ναού του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το απομακρυσμένο χωριό της Καστάνιας και μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για περισσότερες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του.
Η υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του Ναού περιέλαβε την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας του κτηρίου και τη συντήρηση του εσωτερικού του διακόσμου. Η φροντίδα που δόθηκε σε κάθε πτυχή του έργου είναι αξιοσημείωτη. Οι κριτές σημείωσαν «τη σημασία και τη σπουδαιότητα αυτού του Ευρωπαϊκού μνημείου, που αποτελεί εικόνα της Βυζαντινής συμβολής στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό». Οι τοιχογραφίες του Ναού, οι οποίες ήταν δυσδιάκριτες πριν από τις εργασίες, είναι τώρα δυνατόν να μελετηθούν αναλυτικά και αναμφίβολα θα αποτελέσουν υλικό μεγάλης αξίας για τους μελετητές της Ύστερης Βυζαντινής τέχνης.
Η αποκατάσταση της εξαιρετικής αυτής εκκλησίας έτυχε θερμής υποδοχής από την τοπική κοινότητα, η οποία είχε πλήρη επίγνωση των πολιτιστικών και οικονομικών διαστάσεων του έργου. Η διατήρηση του Ναού του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το απομακρυσμένο χωριό της Καστάνιας και μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για περισσότερες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του.
Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στο ποσό των 447.400 € και καλύφθηκε χάρη στη χορηγία του Αθανασίου και της Μαρίνας Μαρτίνου.
Το τεχνικό κομμάτι του έργου ανέλαβε η εταιρεία Μνημειοτεχνική ΕΠΕ υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονος και μέλους του ΣΑΚ Σταύρου Μαμαλούκου και του αρχαιολόγου της 26ης ΕΒΑ Μιχάλη Κάππα.
Η συντήρηση των τοιχογραφιών του μνημείου πραγματοποιήθηκε από τον Γιώργο Μουστάκη, συντηρητή έργων τέχνης.
Την επαναλειτουργία του παραδοσιακού νερόμυλου στον Άγιο Γερμανό Φλώρινας - που ήταν ανενεργός εδώ και 50 χρόνια - γιόρτασαν τον περασμένο Σεπτέμβριο η Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ), ο Δήμος Πρεσπών αλλά και ο Πολιτιστικός - Περιβαλλοντικός και Αθλητικός Σύλλογος Αγίου Γερμανού.
Από τους είκοσι νερόμυλους της περιοχής των Πρεσπών, μόνο ο νερόμυλος του Αγ. Γερμανού έχει πλήρως αποκατασταθεί. Ο μύλος, που βρίσκεται στην ορεινή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, κατασκευάστηκε το 1930. Είναι πλήρως λειτουργικός, με τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τον αλευρόμυλο για το άλεσμα των σιτηρών, τη νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και το μαντάνι για την τελική επεξεργασία των αργαλίσιων υφαντών.
Από τους είκοσι νερόμυλους της περιοχής των Πρεσπών, μόνο ο νερόμυλος του Αγ. Γερμανού έχει πλήρως αποκατασταθεί. Ο μύλος, που βρίσκεται στην ορεινή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, κατασκευάστηκε το 1930. Είναι πλήρως λειτουργικός, με τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τον αλευρόμυλο για το άλεσμα των σιτηρών, τη νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και το μαντάνι για την τελική επεξεργασία των αργαλίσιων υφαντών.
Το έργο αποκατάστασης και ανάδειξης του παραδοσιακού μύλου του Αγίου Γερμανού, είχε στόχο τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής με τέτοιο τρόπο που να προβάλλεται παράλληλα το μοναδικό περιβάλλον του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών.
Ο μύλος αναστηλώθηκε με πρωτοβουλία της Εταιρείας και την ευγενική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη. Οι εργασίες αποκατάστασης του κτηρίου ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2013 και ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 2015.
 |
| Πρέσπες - Παραδοσιακός νερόμυλος στον Αγ. Γερμανό. |
Ως τα μέσα του 20ου αιώνα η Πρέσπα ήταν πιο πυκνοκατοικημένη απ’ ό,τι είναι σήμερα. Οι ανάγκες για άλεσμα των καρπών, το πλύσιμο και την επεξεργασία των μάλλινων υφασμάτων ήταν μεγάλες. Καλύπτονταν, λοιπόν, από μηχανήματα ή κατασκευές που λειτουργούσαν με τη δύναμη του ρέοντος νερού. Για το λόγο αυτό υπήρχαν παλιότερα στην περιοχή πολλοί μύλοι, ιδιαίτερα στο ανατολικό τμήμα της λεκάνης των Πρεσπών που έχει πολλά ποταμάκια και ρυάκια. Μόνο κατά μήκος του ρύακα του Αγίου Γερμανού υπήρχαν περίπου 20 μύλοι, ενώ στο χωριό του Αγίου Γερμανού λειτουργούσαν 9.
Το έργο είχε ως στόχο αφενός την πλήρη επαναλειτουργία του παραδοσιακού μύλου με τους τρεις μηχανισμούς του και αφετέρου τη δημιουργία ενός επισκέψιμου χώρου, όπου οι επισκέπτες θα δέχονται πληροφορίες για την ιστορία και τη χρήση του και παράλληλα θα μπορούν να περιηγηθούν και να παρατηρήσουν το "σύστημα" του νερού που δίνει ζωή στο μύλο, ώστε να κατανοήσουν τον τρόπο που αυτός συνδέεται με το ιδιαίτερο και προστατευόμενο οικοσύστημα του υδροδότη ποταμού του Αγίου Γερμανού.
Η αποκατάστασή του περιλάμβανε την επισκευή του κτίσματος, που ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, την ανακατασκευή των κατεστραμμένων μηχανισμών, την ανακατασκευή του συστήματος υδροδότησης του μύλου και την προσθήκη νέων κατασκευών στον περιβάλλοντα χώρο του μύλου, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών. «Με αυτό το βραβείο, επιβραβεύουμε την αποκατάσταση αυτού του προβιομηχανικού μύλου ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικού δείγματος της βιομηχανικής εξέλιξης στην Ευρώπη. Η πολυπλοκότητα του μύλου και του συστήματος υδροδότησής του είναι μοναδική και έχει αποκατασταθεί με την εφαρμογή ειδικής γνώσης υψηλού επιπέδου», σχολίασαν οι κριτές.
Το έργο ήταν φιλόδοξο, εφόσον είχε ως στόχο τη δημιουργία ενός «ζωντανού μνημείου» της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής, αλλά και την επαναφορά της παραγωγής βρώσιμου αλευριού, που με τη σειρά της θα ενισχύσει και θα υποστηρίξει παραδοσιακές δραστηριότητες στο χωριό, καθώς και την καλλιέργεια βιολογικών σιτηρών στην ευρύτερη περιοχή.
Το ίδιο το έργο είχε σαν όραμα να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς μέσα στο Τριεθνές Διασυνοριακό Πάρκο μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της FYROM, που εκφράζει τις κοινές πολιτιστικές αξίες μεταξύ αυτών των τριών κρατών. «Αυτό το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα και για άλλα παρόμοια μνημεία σ’ αυτή την όμορφη περιοχή. Ο κοινωνικός του αντίκτυπος, όπως επίσης και η διατήρηση αυτού του εξαιρετικού δείγματος βιομηχανικής κληρονομιάς, αξίζουν τη μέγιστη διάκριση», σημείωσαν οι κριτές.
Η αποκατάστασή του περιλάμβανε την επισκευή του κτίσματος, που ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, την ανακατασκευή των κατεστραμμένων μηχανισμών, την ανακατασκευή του συστήματος υδροδότησης του μύλου και την προσθήκη νέων κατασκευών στον περιβάλλοντα χώρο του μύλου, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών. «Με αυτό το βραβείο, επιβραβεύουμε την αποκατάσταση αυτού του προβιομηχανικού μύλου ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικού δείγματος της βιομηχανικής εξέλιξης στην Ευρώπη. Η πολυπλοκότητα του μύλου και του συστήματος υδροδότησής του είναι μοναδική και έχει αποκατασταθεί με την εφαρμογή ειδικής γνώσης υψηλού επιπέδου», σχολίασαν οι κριτές.
Το έργο ήταν φιλόδοξο, εφόσον είχε ως στόχο τη δημιουργία ενός «ζωντανού μνημείου» της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής, αλλά και την επαναφορά της παραγωγής βρώσιμου αλευριού, που με τη σειρά της θα ενισχύσει και θα υποστηρίξει παραδοσιακές δραστηριότητες στο χωριό, καθώς και την καλλιέργεια βιολογικών σιτηρών στην ευρύτερη περιοχή.
Το ίδιο το έργο είχε σαν όραμα να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς μέσα στο Τριεθνές Διασυνοριακό Πάρκο μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της FYROM, που εκφράζει τις κοινές πολιτιστικές αξίες μεταξύ αυτών των τριών κρατών. «Αυτό το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα και για άλλα παρόμοια μνημεία σ’ αυτή την όμορφη περιοχή. Ο κοινωνικός του αντίκτυπος, όπως επίσης και η διατήρηση αυτού του εξαιρετικού δείγματος βιομηχανικής κληρονομιάς, αξίζουν τη μέγιστη διάκριση», σημείωσαν οι κριτές.
Τα άλλα βραβεία της Europa Nostra για τη συντήρηση πήραν:
- Η μετατροπή του ζυθοποιείου De Hoom σε ένα ζωντανό «κέντρο» στη Λουβέν του Βελγίου
- Το γαλλικό νοσοκομείο Faskrudsfiordur στην Ισλανδία
- Τα Λουτρά του Διοκλητιανού, το κτηριακό συγκρότημα και η ανοιχτή κολυμβητική δεξαμενή, στη Ρώμη της Ιταλίας
- Το Μουσείο Oud Amelisweerd στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας
- Το κάστρο Kijkuit in Kortenhoef στην Ολλανδίας
- Το Μικρό Μονοπάτι του Βασιλιά, στη Μάλαγα της Ισπανίας
- Έξι εκκλησίες στο Λόρκα της Ισπανίας
- Το κλωστήριο Knockando στο Ηνωμένο Βασίλειο
- Ο γοτθικός πύργος στο Wimpole του Καίμπριτζ, στο Ηνωμένο Βασίλειο
Στην κατηγορία της έρευνας:
- Η προστασία των υποβρύχιων αρχαιολογικών χώρων, ευρωπαϊκό πρόγραμμα που διεξάγεται στην Κοπεγχάγη της Δανίας
- Οι σιταποθήκες της μνήμης, στο Μπρα της Ιταλίας
- Η ψηφιοποίηση της συλλογής βιο-διαφορετικότητας στο Λάιντεν της Ολλανδίας
- Η μελέτη συντήρησης στο χωριό Γκοστουτζα της Σερβίας
- Πρόγραμμα προϊστορικής απεικόνισης από το Digital Rock- Art του Καίμπριτζ, στο Ηνωμένο Βασίλειο
Στην κατηγορία αφοσιωμένων υπηρεσιών:
- Οι εργαζόμενοι και οι ακτιβιστες στο Εθνικό Μουσείο Βοσνίας και Εργζγοβίνης, στο Σεράγιεβο
- Η Τζούλια Μαρία Κρέσπι, Μιλάνο Ιταλίας
- Οι φίλοι του Storfjord, Sunnmøre στη Νορβηγία
Στην κατηγορία Εκπαίδευσης και προσέλκυσης ενδιαφέροντος δόθηκαν βραβεία στο Βέλγιο, την Κροατία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, στην Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Στη Μαδρίτη η τελετή απονομής
«Όλα αυτά τα βραβευμένα έργα αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί οδηγό για την αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και συνεκτική δύναμη για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας, όπως έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιγράφεται με σαφήνεια στην πρόσφατη "Cultural Heritage Counts for Europe". Είμαι ενθουσιασμένος γιατί η φετινή τελετή απονομής θα πραγματοποιηθεί στην πόλη που γεννήθηκα, την Μαδρίτη και μάλιστα σε ένα σημαντικό χώρο πολιτιστικής κληρονομιάς, το θέατρο Zarzuela», ανέφερε ο Πλάθιντο Ντομίνγκο, διακεκριμένος τενόρος και πρόεδρος της Europa Nostra.
Στη Μαδρίτη η τελετή απονομής
«Όλα αυτά τα βραβευμένα έργα αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί οδηγό για την αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και συνεκτική δύναμη για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας, όπως έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιγράφεται με σαφήνεια στην πρόσφατη "Cultural Heritage Counts for Europe". Είμαι ενθουσιασμένος γιατί η φετινή τελετή απονομής θα πραγματοποιηθεί στην πόλη που γεννήθηκα, την Μαδρίτη και μάλιστα σε ένα σημαντικό χώρο πολιτιστικής κληρονομιάς, το θέατρο Zarzuela», ανέφερε ο Πλάθιντο Ντομίνγκο, διακεκριμένος τενόρος και πρόεδρος της Europa Nostra.
Πηγή: Α. Καρατάσου, Liberal , Ναυτεμπορική
Δεν υπάρχουν σχόλια