Όταν η Ελλάδα μεγάλωνε...

Ο ναός της Πόρτας-Παναγιάς στον Νομό Τρικάλων ιδρύθηκε το 1283 από τον Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα Δώδεκα ιστορίες απελευθέρωσης και ε...

Ο ναός της Πόρτας-Παναγιάς στον Νομό Τρικάλων ιδρύθηκε
το 1283 από τον Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα

Δώδεκα ιστορίες απελευθέρωσης και ενσωμάτωσης ελληνικών πόλεων και περιοχών, μετά τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, συνθέτουν μια φιλόδοξη σειρά που γυρίζεται για την ΕΡΤ.

«Μνήμες χαράς» είναι ο τίτλος μιας φιλόδοξης τηλεοπτικής σειράς ντοκιμαντέρ με θέμα την απελευθέρωση των ελληνικών εδαφών και την ενσωμάτωσή τους στο επίσημο ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση του 1821, η οποία βρίσκεται στο στάδιο δημιουργίας αυτή την εποχή στην ΕΡΤ. Αφετηρία της θα είναι ο καθορισμός των ελληνικών συνόρων το 1832 και προορισμός η ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα το 1948. Σταθμοί της σειράς η Ιόνιος Πολιτεία (1864), η Αρτα και η Θεσσαλία (1881), οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, όλη η περίοδος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και οι «περίεργες» αμφιδρομίες σε ό,τι αφορά την εγκατάσταση των Βουλγάρων κατά κύριο λόγο στην περιοχή της Καβάλας και της Θράκης, η Ανατολική Θράκη την οποία η Ελλάδα έχασε στη Συνθήκη της Λωζάννης (1823) και μια μεταπήδηση στο 1947, οπότε έγινε η Ενωση των Δωδεκανήσων.

Η σειρά θα είναι 12 50λεπτων επεισοδίων, άρα η χαρτογράφηση της παραγωγής αφορά ισάριθμα σημεία της ελληνικής επικράτειας. Η επιλογή έγινε έπειτα από ατέλειωτες συζητήσεις του εμπνευστή και δημιουργού της σειράς, παραγωγού, σεναριογράφου και σκηνοθέτη Αλέξανδρου Κακαβά με καθηγητές Πανεπιστημίου και επιστήμονες. Στόχος ήταν η προβολή σημείων που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ή χαίρουν διαφορετικότητας. «Για παράδειγμα, η ένωση των Ιονίων με την Ελλάδα ήταν κατ' ουσία ένα δώρο των Αγγλων στην ενθρόνιση του Γεωργίου Α', με την ιδιαιτερότητα όμως ότι τα Ιόνια ήταν ήδη ελεύθερα, με κοινοβουλευτικό βίο» είπε στο «Βήμα» ο κ. Κακαβάς. «Επομένως η περίπτωσή τους είναι πολύ διαφορετική από την απελευθέρωση της Πρεβέζης ή των Ιωαννίνων ή της Θεσσαλονίκης, που έγινε με πολεμικές επιχειρήσεις».

Ένα άλλο καλό παράδειγμα είναι αυτό της Αρτας, η οποία παραδόθηκε αμαχητί. «Ενώ ως πόλη η Άρτα απελευθερώθηκε το 1881, η ενδοχώρα της παρέμεινε υπό τουρκική κυριαρχία. Όταν οι Αρταίοι κάθε πρωί πήγαιναν στα χωράφια τους, διασχίζοντας το περίφημο γεφύρι της Άρτας, από την άλλη πλευρά υπήρχε τουρκικό φυλάκιο που τους επέτρεπε την είσοδο στην τουρκική επικράτεια!».

Μικρές ιστορίες, μεγάλα γεγονότα

Ο Αλέξανδρος Κακαβάς ενδιαφέρεται να μιλήσει για τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα μέσα από μικρές, ανθρώπινες ιστορίες. Ένα παράδειγμα είναι εκείνο του τούρκου δημάρχου Πρεβέζης το 1912, όταν έγινε η απελευθέρωση. «Ήταν ένας πάρα πολύ καλός δήμαρχος, γι' αυτό και οι κάτοικοι τον παρακάλεσαν να παραμείνει δήμαρχος μέχρι να ελληνοποιηθεί και τυπικά η πόλη. Και το έκανε. Εν συνεχεία, όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, τον εκτέλεσαν ως έχοντα συνεργαστεί με τον εχθρό. Αυτή είναι μια υπέροχη ιστορία που μιλά για τη στενότητα των ανθρώπων που μας εξουσιάζουν. Διότι το σκηνικό δεν έχει αλλάξει και πολύ από τότε».  

Μιλώντας πάντως για την Πρέβεζα αξίζει να πούμε ότι ένα από τα εμπόδια των συγκεκριμένων γυρισμάτων ήταν η αμάθεια των περισσοτέρων κατοίκων της πόλης. Για παράδειγμα, ουδείς γνώριζε πού ακριβώς βρίσκεται το άγαλμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου ο οποίος γεννήθηκε στην ίδια πόλη. «Το έψαχναν μισή ώρα και ήταν στην κεντρική πλατεία. Κανείς δεν ήξερε να μου πει... Αυτό δείχνει τη σημερινή αδιαφορία. Δεν ήξεραν καν πού βρίσκεται η μαρμάρινη επιγραφή στο σημείο όπου αυτοκτόνησε ο Καρυωτάκης! Ρωτήσαμε στις πύλες των στρατοπέδων και δεν ήξεραν ότι βρίσκεται... απ' έξω!».

Πριν από αρκετά χρόνια ο Αλέξανδρος Κακαβάς είχε τον γενικό συντονισμό και την ευθύνη για τα κείμενα της σειράς «Εμείς οι Ελληνες» (Σκάι) που κατέγραφε τη στρατιωτική ιστορία της Ελλάδας από το 1897 ως την Κύπρο. Λόγω των καθηκόντων του ως εκπροσώπου της Ελλάδας στο Eurimages δεν είχε χρόνο να γράψει ο ίδιος το σενάριο, αλλά το αποτέλεσμα ήταν καλό, καθώς οι ιστορικοί σύμβουλοί του ήταν εξαίρετοι (Μαραντζίδης, Χατζηβασιλείου, Βερέμης κ.ά.). Ακολούθησαν η σειρά «Μεγάλοι Έλληνες» και μία για τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Όνειρό του ήταν κάποια στιγμή να φτιάξει τις «Μνήμες χαράς», και όντως το σχέδιο αυτής της σειράς άρχισε πριν από τέσσερα χρόνια να υλοποιείται. 

Ο κ. Κακαβάς είχε προλάβει να γυρίσει το πρώτο επεισόδιο, την απελευθέρωση της Σάμου, που προβλήθηκε από την ΕΡΤ. Τότε ο στόχος του ήταν ακόμη μεγαλύτερος: ήθελε να συμπεριλάβει όλες τις πόλεις της Ελλάδας. Ακολούθησε όμως το κλείσιμο της ΕΡΤ, οπότε τα πάντα πάγωσαν. Η πρόταση επανήλθε πριν από λίγο καιρό και εγκρίθηκε. «Σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι η κατάλληλη εποχή για να γίνει ένα τέτοιο εγχείρημα» είπε ο κ. Κακαβάς, ο οποίος ελπίζει η σειρά να έχει επιτυχία ώστε εν συνεχεία να γυρίσει και στα σημεία της Ελλάδας που δεν μπόρεσε.

Στο Δεσποτάτο της Ηπείρου

Για τις ανάγκες της σειράς ο κ. Κακαβάς κινηματογράφησε σε σημεία όπου δεν είχαν βρεθεί ποτέ κάμερα και τηλεοπτικό συνεργείο. Μόνο στον Νομό Άρτας κινηματογράφησε 12 εκκλησίες. Πήγε στο Σέλτσο, σε έναν γκρεμό πάνω από το Αχελώο, όπου δεν υπάρχουν καν ηλεκτρικό  και νερό. Εκεί όπου έγινε η δεύτερη μετά το Ζάλογγο σφαγή από τον Αλή Πασά. «Εκεί κατέφυγαν όσοι γλίτωσαν από το Ζάλογγο αλλά προδόθηκαν από Έλληνες και σφαγιάσθησαν στο Σέλτσο. Εκεί αυτοκτόνησε η κόρη του Κίτσου Μπότσαρη πηδώντας στον Αχελώο για να μη συλληφθεί από τους Τούρκους». Ένα από τα καλά της σειράς ντοκιμαντέρ «Μνήμες χαράς» είναι ότι δεν θα «χαϊδεύει» τους Έλληνες αλλά όπου χρειάζεται θα αναδεικνύει άσχημες αλήθειες και αμαρτίες.

Οι «Μνήμες χαράς» θα αποπειραθούν επίσης αποκαλύψεις πολιτικής / ιστορικής φύσεως. Ένα παράδειγμα (το οποίο δεν έχει διασταυρωθεί ακόμη αλλά θεωρείται βέβαιο από σοβαρό ιστορικό) είναι ότι το 1897 τον αποκλεισμό των ιδιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα τον ζήτησε ο ίδιος ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης, προκειμένου να μην υποστεί ο ίδιος το πολιτικό κόστος ήττας της ίδιας χρονιάς. Στα πρώτα επεισόδια, της Πρέβεζας και της Αρτας, συνέβαλαν οι διευθύντριες των αντίστοιχων Εφορειών κυρίες Α. Αγγέλη και Β. Παπαδοπούλου και οι κύριοι Ν. Κουρκουμέλης, Ν. Καράμπελας, Ευ. Παυλίδης, Ηλ. Σκουλίδας και Τ. Κολιούλης ως ιστορικοί σύμβουλοι ή/και επιστημονικοί συνεργάτες,

Εκτός από την Πρέβεζα και την Άρτα, ο κ. Κακαβάς έχει αναλάβει επίσης τα γυρίσματα στη Θράκη και στα Ιωάννινα, ενώ ο Δημήτρης Σοφιανόπουλος θα γυρίσει την Κρήτη και ο Νίκος Αναγνωστόπουλος το Άγιον Όρος.

Η σειρά θα υλοποιηθεί με την αμέριστη υποστήριξη του ΥΠΕΘΑ, του ΓΕΣ, του ΓΕΝ, του ΓΕΑ, της ΔΙΣ, της ΥΙΝ, της ΥΙΑ, του Πολεμικού Μουσείου, των Ιερών Μητροπόλεων, των Γενικών Αρχείων του Κράτους, των Εφορειών αρχαιοτήτων, των ανά τη χώρα πολεμικών μουσείων και άλλων φορέων.

Πηγή: Γ. Ζουμπουλάκης, Το Βήμα