Το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών ανοίγει τη νέα του εκθεσιακή ενότητα «Ένα σπίτι για ένα μουσείο: Η ιστορία του...
Το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών ανοίγει τη νέα του εκθεσιακή ενότητα «Ένα σπίτι για ένα μουσείο: Η ιστορία του κτηρίου» την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2016 στις 20.00.
Η νέα ενότητα είναι αφιερωμένη στην μακρόχρονη και σημαντική ιστορία του κτηρίου. Πριν στεγάσει το Μουσείο (1987), το κτήριο λειτούργησε ως κατοικία, χώρος εργασίας, γυμνάσιο, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, διδασκαλείο, στρατώνας πεζικού, ταβέρνα, κατοικία προσφύγων και μεταναστών. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα σπίτια κάτω από την Ακρόπολη που χρονολογούνται πολύ πριν από τον 18ο αιώνα.
Η ιστορία του κτηρίου
Όταν ο Σταμάτης Κλεάνθης επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με το φίλο και συνεργάτη του, μηχανικό Εδουάρδο Σάουμπερτ, από το Βερολίνο, όπου σπούδασαν, ο Ιωάννης Καποδίστριας τους διορίζει μηχανικούς στην προσωρινή έδρα της κυβέρνησης, την Αίγινα, όπου σχεδιάζουν διάφορα δημόσια κτήρια.
Ο γεννημένος στο Βελβενδό της Μακεδονίας το 1802 Κλεάνθης έρχεται το 1831 στην Αθήνα. Εκείνη την εποχή περισσότερα από τα περίπου χίλια πεντακόσια σπίτια της Αθήνας είναι μη κατοικήσιμα. Οι δύο συνεργάτες αγοράζουν και ανακαινίζουν ένα από τα μεγαλύτερα κτήρια της πόλης που ανήκε στην Οθωμανή Σαντέ Χανούμ και βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Ακρόπολης, στο Ριζόκαστρο. Στη συνέχεια φιλοξενούν εκεί προσωπικότητες της εποχής, όπως τον μετέπειτα καθηγητή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Λούντβιχ Ρος, το Δανό αρχιτέκτονα Χριστιανό Χάνσεν και άλλους. Σε αυτό το σπίτι οι δύο φίλοι συντάσσουν τον αρχαιολογικό χάρτη της Αθήνας και εκεί αποτυπώνουν τοπογραφικά την παλιά πόλη. Σημειώνουν στο χάρτη τα αρχαία μνημεία, τους βυζαντινούς ναούς και τα μεσαιωνικά κτίσματα. Το 1832, τους ανατίθεται να συντάξουν το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης της Αθήνας.
Όταν η πόλη φιλοξένησε την κυβέρνηση και όλες τις πνευματικές δραστηριότητες των Ελλήνων, το αναστηλωμένο σπίτι των Σ. Κλεάνθη και Ε. Σάουμπερτ, επιλέχθηκε για να στεγάσει το Α’ Γυμνάσιο της Αθήνας, το πρώην Κεντρικό Σχολείο της Αίγινας (1835). Στον ίδιο χώρο, από το 1837 και για τέσσερα χρόνια, λειτούργησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το πρώτο Πανεπιστήμιο του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Παληό Πανεπιστήμιο
Μετά τον ορισμό του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας (1832), εγκαινιάστηκε στις 3 Μαΐου 1837, το Πανεπιστήμιο Αθηνών ως Οθώνειο Πανεπιστήμιο. Οι τέσσερις σχολές με τις οποίες λειτούργησε αρχικά ήταν η Ιατρική, η Νομική, η Θεολογική και η Φιλοσοφική στην οποία ανήκαν και οι Θετικές Επιστήμες.
Το Οθώνειο Πανεπιστήμιο στεγάστηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα σπίτια της πόλης, στο σπίτι του Σ. Κλεάνθη. Την πρώτη χρονιά δίδαξαν 26 Καθηγητές, 6 Βαυαροί, και 20 Έλληνες. Επίσης, μετά την ίδρυση του Πανεπιστημίου, Καθηγητές της Ιονίου Ακαδημίας (1824-1864) μετακόμισαν στην πρωτεύουσα για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο νεοσύστατο ίδρυμα.Οι πρώτοι φοιτητές ήταν 52 και οι πρώτοι ακροατές 75 (ανάμεσα στους τελευταίους ήταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης). Οι φοιτητές ήταν κάθε ηλικίας και διαφόρων επαγγελμάτων. Γυναίκες έγιναν δεκτές στο Πανεπιστήμιο μόνο προς το τέλος του 19ου αιώνα. Η Ιωάννα Στεφανόπολι ήταν η πρώτη φοιτήτρια που γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, το 1890. Αργότερα, οι Θετικές Επιστήμες, που ως τότε ανήκαν στη Φιλοσοφική Σχολή, αποσπάθηκαν από αυτήν και το 1904 ιδρύθηκε η Σχολή Θετικών Επιστημών.
Αν και το σπίτι του Σ. Κλεάνθη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα σπίτια της Αθήνας της εποχής, δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος. Έτσι αμέσως ξεκίνησε μια προσπάθεια συλλογής χρημάτων για την ανέγερση ενός καινούριου κτηρίου για τη στέγαση του Πανεπιστημίου. Το 19ο αιώνα, ο ρόλος της παιδείας συνδεόταν άμεσα με την ανάπτυξη του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους και το έργο του Πανεπιστημίου είχε ευρύτατη απήχηση. Ο πρώτος Πρύτανης του Πανεπιστημίου, Κωνσταντίνος Σχινάς είχε την αρχική ιδέα να ζητήσει την συνδρομή ιδιωτών για την οικοδόμηση του νέου κτηρίου. Ο καθηγητής και μετέπειτα Πρύτανης, Γεώργιος Ράλλης ήταν αυτός που υλοποιήσε την ιδέα του Κ. Σχινά.
Χάρη σε εισφορές Ελλήνων και φιλελλήνων, δύο χρόνια μετά την ίδρυσή του, το Πανεπιστήμιο συγκέντρωσε ένα ικανό ποσό ώστε να ξεκινήσουν οι εργασίες ανοικοδόμησης του νέου κτηρίου με βάση σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα, Χριστιανού Χάνσεν.
Στις 2 Ιουλίου 1839, ο Όθωνας έθεσε το θεμέλιο λίθο του κτηρίου και το 1841 το Πανεπιστήμιο μεταφέρθηκε από την Πλάκα, σε μια πτέρυγα του νέου κτηρίου πριν από την αποπεράτωσή του. Το 1862, με την εκθρόνιση του Όθωνα, το Πανεπιστήμιο μετονομάστηκε από Οθώνειο, σε Εθνικό.
Το 1861 ο Σ. Κλεάνθης πούλησε το σπίτι του σε ιδιώτη. Από τότε και μέχρι το 1962 οπόταν το κτήριο απαλλοτριώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, άλλαξε ιδιοκτήτες και χρήσεις (στρατώνας, σχολείο, σπίτι, ταβέρνα). Το κτήριο στέγασε πολλές οικογένειες προσφύγων, αρχικά από την Κρήτη (1868) και μετέπειτα από τη Μικρασία (1912-13). Τη δεκαετία του ‘60 ο ισόγειος χώρος λειτούργησε ως ταβέρνα, στην πελατεία της οποίας συγκαταλέγονταν διανοούμενοι της εποχής, καλλιτέχνες αλλά και πολλοί φοιτητές. Το 1946 το κτήριο κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, ενώ το 1959 ξεκίνησαν οι προσπάθειες της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών για την απόκτησή του.
Το Πανεπιστήμιο ορίστηκε κύριος του κτηρίου ανταλλάσσοντάς το, το 1967, με δύο ακίνητα της οδού Διογένους, όπου σήμερα στεγάζεται το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων Φ. Ανωγειανάκη. Λίγο πριν από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, και αφού έφυγαν οι τελευταίοι ένοικοι, ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης του κτηρίου. Οι εργασίες διήρκεσαν 10 χρόνια (1975-1985) και βασίστηκαν σε μελέτη του ακαδημαϊκού αρχιτέκτονα καθηγητή Σόλωνα Κυδωνιάτη. Το 1985 πραγματοποιήθηκε στο κτήριο η έκθεση με τίτλο Βυζάντιο και Ευρώπη, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Αθήνα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών ιδρύθηκε επί Πρυτανείας Μιχάλη Σταθόπουλου, το Μάιο του 1987. Εγκαινιάστηκε με την Έκθεση Ενθυμημάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 150 χρόνια λειτουργίας του Πανεπιστημίου.
Η έκθεση
Η έκθεση εστιάζει τόσο στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του κτηρίου που διαμορφώνεται την περίοδο που κατοικείται από τον επιφανή αρχιτέκτονα Σταμάτιο Κλεάνθη (1802-1862), όσο και στις ιστορίες των απλών ανθρώπων που φιλοξένησε κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν τρισδιάστατη απεικόνιση των φάσεων κατασκευής του κτηρίου, αποσπάσματα από συνεντεύξεις που παραχώρησαν οι τελευταίοι ένοικοί του, καθώς και φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, τεκμήρια της ζωής τους στο χώρο.
Η ενότητα «Ένα σπίτι για ένα μουσείο: Η ιστορία του κτηρίου» αναδεικνύει πτυχές της ιστορίας του που δεν έχουν παρουσιαστεί στο ευρύ κοινό μέχρι σήμερα και αποτελεί μέρος της μόνιμης έκθεσης.
Πηγή: Αργ. Μποζώνη, The TOC
Δεν υπάρχουν σχόλια