Η εξάπλωση της πανώλης που σκότωσε τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, οφειλόταν κυρίως στα παράσιτα των ...
Η εξάπλωση της πανώλης που σκότωσε τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, οφειλόταν κυρίως στα παράσιτα των ανθρώπων και όχι στα τρωκτικά. Ενώ η εξάπλωση μιας -έως τώρα άγνωστης αιτιολογίας- επιδημίας που αφάνισε το 80% των Ατζτέκων του Μεξικού, οφειλόταν πιθανότατα σε εντερική σαλμονέλα.
Αυτά είναι τα συμπεράσματα δύο νέων επιστημονικών μελετών, που έρχονται να ρίξουν νέο φως σε δύο περιστατικά, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη τόσο της «γηραιάς» ηπείρου, όσο και του «νέου κόσμου».
Στην πρώτη μελέτη, Νορβηγοί και Ιταλοί επιστήμονες των πανεπιστημίων του Όσλο και της Φεράρα, με επικεφαλής τον καθηγητή Νιλς Στένσεθ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το BBC, συμπέραναν ότι οι ψύλλοι και οι ψείρες στο σώμα των ανθρώπων και όχι οι αρουραίοι και τα άλλα τρωκτικά -όπως θεωρείτο έως τώρα- ήσαν οι βασικοί φορείς διάδοσης του «Μαύρου Θανάτου», όπως έγινε γνωστή η πανώλη (πανούκλα) που σκότωσε περίπου 25 εκατομμύρια Ευρωπαίους μεταξύ 1347 - 1451.
Χρησιμοποιώντας ιστορικά αρχεία για την εξέλιξη της επιδημίας και τους θανάτους σε εννέα ευρωπαϊκές πόλεις, καθώς και τεχνικές υπολογιστικής προσομοίωσης, οι ερευνητές μοντελοποίησαν τη δυναμική της εξάπλωσής της.
Κατέληξαν έτσι στην εκτίμηση ότι ούτε οι αρουραίοι, ούτε η εξάπλωση του βακτηρίου μέσω του αέρα ευθύνονταν, αλλά οι ψύλλοι και οι ψείρες που πηδούσαν από άνθρωπο σε άνθρωπο και έπιναν μολυσμένο αίμα.
Κατά τους επιστήμονες, μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί η τόσο ταχεία εξάπλωση της φονικής επιδημίας. «Θα ήταν απίθανο να έχει εξαπλωθεί τόσο γρήγορα, αν μεταδιδόταν από τους αρουραίους, από ό,τι από σε άνθρωπο σε άνθρωπο» δήλωσε ο Στένσεθ.
Η πανώλη συνεχίζει να ενδημεί σε ορισμένες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής, διατηρούμενη σε πληθυσμούς μολυσμένων τρωκτικών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μεταξύ 2010 - 2015 υπήρξαν 3.248 διαγνωσμένα περιστατικά πανώλους σε ανθρώπους, από τα οποία τα 584 οδήγησαν σε θάνατο των ασθενών. Η τήρηση των μέτρων υγιεινής αποτελεί βασικό μέτρο προφύλαξης για την αποτροπή των λοιμώξεων.
Οι Αζτέκοι
Το 1545 μια θανατηφόρα καταστροφή έπληξε το έθνος των Αζτέκων του Μεξικού. Οι άνθρωποι άρχισαν να πεθαίνουν από υψηλό πυρετό, πονοκεφάλους και αιμορραγία από τα μάτια, το στόμα και τη μύτη και μέσα σε τρεις-τέσσερις μέρες έχαναν τη ζωή τους.
Στην περίπτωση των Αζτέκων του Μεξικού, εκτιμάται ότι μέσα σε πέντε χρόνια, μεταξύ 1545-1550, περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι (το 80% των κατοίκων) πέθαναν από μια τρομερή επιδημία που στην τοπική γλώσσα είχε ονομασθεί «cocoliztli» («κοκολίζτλι» σημαίνει μάστιγα ή λοιμός). Η αιτία της ωστόσο έχει αμφισβητηθεί για σχεδόν 500 χρόνια.
Επρόκειτο για τη δεύτερη, αλλά φονικότερη, από τις τρεις σοβαρότερες επιδημίες που έπληξαν το Μεξικό μετά την άφιξη των Ευρωπαίων. Είχε προηγηθεί πριν δύο δεκαετίες το ξέσπασμα μιας επιδημίας ευλογιάς που σκότωσε πέντε έως οκτώ εκατομμύρια Αζτέκους, ενώ ακολούθησε το 1576-78 μια δεύτερη επιδημία που οδήγησε στο θάνατο τον μισό από τον εναπομείναντα πληθυσμό.
Έκτοτε, οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν ποιος παθογόνος μικροοργανισμός ήταν ο ένοχος για μια από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία, που προσεγγίζει εκείνη της πανούκλας της μεσαιωνικής Ευρώπης.
Αυτή τη φορά, ίσως οι επιστήμονες έχουν την απάντηση, καθώς πιστεύουν ότι επρόκειτο για ένα «εντερικό πυρετό» παρόμοιο με τον τυφοειδή.
Ερευνητές, με επικεφαλής την 'Ασιλντ Βάγκενε του Πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν της Γερμανίας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature Ecology and Evolution", σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο, ανέλυσαν δείγματα DNA από 29 σκελετούς που είχαν πεθάνει από τη μυστηριώδη νόσο «κοκολίζτλι» και είχαν ταφεί σε κοινό νεκροταφείο.
Την περασμένη Δευτέρα, οι επιστήμονες απέκλεισαν την ευλογιά, την ιλαρά και τη γρίπη ως πιθανούς υπόπτους. «Η cocoliztli ήταν μια από τις πολλές επιδημίες που έπληξαν το Μεξικό μετά την άφιξη των Ευρωπαίων, αλλά ήταν συγκεκριμένα η δεύτερη από τις τρεις επιδημίες που ήταν καταστροφικές και οδήγησαν στον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπινων απωλειών», δήλωσε ο Ashild Vagene του Πανεπιστημίου Tuebingen στη Γερμανία. «Η αιτία αυτής της επιδημίας έχει συζητηθεί εδώ και πάνω από ένα αιώνα από τους ιστορικούς και τώρα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε άμεσες αποδείξεις μέσω της χρήσης του αρχαίου DNA για να συμβάλουμε σε ένα μακροχρόνιο ιστορικό θέμα», πρόσθεσε ο επιστήμονας ο οποίος συνυπέγραψε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Ecology and Evolution.
Η γενετική ανάλυση αποκάλυψε ίχνη μόνο ενός παθογόνου μικροοργανισμού, του βακτηρίου της εντερικής σαλμονέλα (Salmonella enterica), που, μεταξύ άλλων, μπορεί να προκαλέσει τυφοειδή πυρετό. Η σαλμονέλα μεταδίδεται μέσω μολυσμένης τροφής ή νερού και μπορεί να ταξίδεψε στο Μεξικό μέσω των ζώων που έφεραν οι ισπανοί κατακτητές με τα πλοία τους. Η εντερική σαλμονέλα ήταν παρούσα ήδη στη μεσαιωνική Ευρώπη. Το ξέσπασμα θεωρείται μια από τις πιο θανατηφόρες επιδημίες στην ανθρώπινη ιστορία, πλησιάζοντας την πανούκλα που σκότωσε 25 εκατομμύρια ανθρώπους στη δυτική Ευρώπη τον 14ο αιώνα.
Οι ευρωπαίοι αποικιοκράτες διέδωσαν την ασθένεια καθώς έφταναν στο νέο κόσμο, φέρνοντας σε επαφή τα μικρόβια με τους τοπικούς πληθυσμούς που δεν τα είχαν ποτέ αντιμετωπίσει και δεν είχαν αναπτύξει ανοσία. Η cocoliztli στο σημερινό Μεξικό και μέρος της Γουατεμάλας ήρθε μόλις δύο δεκαετίες μετά από μια επιδημία ευλογιάς που σκότωσε περίπου 5-8 εκατομμύρια ανθρώπους αμέσως μετά την ισπανική άφιξη. Μια δεύτερη εστία από το 1576 έως το 1578 σκότωσε το ήμισυ του εναπομείναντος πληθυσμού.
«Στις μεγάλες πόλεις, έσκαψαν μεγάλα χαντάκια και από το πρωί μέχρι το ηλιοβασίλεμα οι ιερείς δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να μεταφέρουν τα νεκρά σώματα και να τα ρίχνουν σε ομαδικούς τάφους», αναφέρει ο ιστορικός Fray Juan de Torquemada ως χρονολόγιο της περιόδου. Ακόμη και εκείνη την εποχή, οι γιατροί είπαν ότι τα συμπτώματα δεν συμπίπτουν με εκείνα των πιο γνωστών ασθενειών όπως η ιλαρά και η ελονοσία.
«Έχουμε εξετάσει όλα τα βακτηριακά παθογόνα και τους ιούς DNA για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα γονιδιωματικά δεδομένα και η σαλμονέλα enterica ήταν το μοναδικό μικρόβιο που ανιχνεύθηκε», δήλωσε ο συν-συγγραφέας Αλέξανδρος Herbig, από το Πανεπιστήμιο Tuebingen. Είναι πιθανόν, ωστόσο, ότι κάποιοι παθογόνοι οργανισμοί ήταν είτε μη ανιχνεύσιμοι είτε εντελώς άγνωστοι. «Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι το S enterica ήταν η αιτία της επιδημίας», δήλωσε η Kirsten Bos. «Πιστεύουμε ότι πρέπει να θεωρηθεί ισχυρός υποψήφιος», αναφέρει η επιστήμονας.
Αν και δεν βρήκαν άλλο μικρόβιο στους νεκρούς Αζτέκους, οι γερμανοί επιστήμονες δεν αποκλείουν τελείως είτε να μη μπόρεσαν να ανιχνεύσουν κάτι άλλο που υπήρχε, είτε να πρόκειται για ένα τελείως άγνωστο στους επιστήμονες μικρόβιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια