Άλλο ένα «έγκλημα» στην Πάρο

Στην είσοδο της στοάς των Νυμφών υπάρχει ανάγλυφο έργο του 4ου π.Χ. αιώνα αφιερωμένο στις Νύμφες. Τα αρχαία λατομεία της Πάρου, ηλικία...

Στην είσοδο της στοάς των Νυμφών υπάρχει ανάγλυφο έργο του 4ου π.Χ. αιώνα αφιερωμένο στις Νύμφες.

Τα αρχαία λατομεία της Πάρου, ηλικίας 3.000 ετών, από τα οποία εξορυσσόταν η Παρία λίθος, κηρύχθηκαν αρχαιολογικός χώρος το 1974.

Πλέον θεωρούνται Μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Όμως εδώ και 35 χρόνια παραχωρήθηκαν τρεις άδειες εξόρυξης μαρμάρου σε απόσταση ανάσας από τα αρχαία λατομεία.

Η εν λόγω εταιρεία, όπως προκύπτει και από την αυτοψία που διενήργησε η Διεύθυνση Περιβάλλοντος Ν. Αιγαίου το περασμένο έτος, κάνει χρήση εκρηκτικών προκαλώντας ρηγματώσεις στις υπόγειες στοές, ενώ η πλέον σημαντική από αυτές, η στοά των Νυμφών, κινδυνεύει με ολοκληρωτική κατάρρευση.

Ο πολιτιστικός σύλλογος Πάρου «Αρχίλοχος» διά του προέδρου του Σπύρου Μητρογιάννη εκπέμπει SOS.

Στην πραγματικότητα εδώ και τριάντα χρόνια κατακρεουργείται ένας μοναδικός χώρος φυσικού βραχώδους κάλλους που το 2000 χαρακτηρίστηκε και καταφύγιο Αγριας Ζωής.

Οι αρμόδιοι φορείς τηρούν αιδήμονα σιωπή στις συνεχείς αγωνιώδεις οχλήσεις των ευαισθητοποιημένων πολιτών.

«Η Παρία λίθος λοιπόν δεν σημαίνει τίποτα για εσάς; Πώς επιτρέψατε τέτοια καταστροφή, τόσα χρόνια στη γη του μοναδικού στην Ιστορία λυχνίτη σας;» όπως με οργή δήλωσε σε ιδιωτική του συνομιλία ο επιφανής μελετητής της αρχαίας αρχιτεκτονικής και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Μανόλης Κορρές.

Μόλις λίγα χιλιόμετρα από την Παροικιά, δίπλα στον οικισμό Μαράθι, βρίσκονται τα αρχαία λατομεία μαρμάρου της Πάρου.

Η λειτουργία των λατομείων ξεκίνησε από την πρωτοκυκλαδική περίοδο (3200 π.Χ.) και έληξε τον 19ο αιώνα.

Θεωρούνται μοναδικά στον κόσμο υπόγεια λατομεία, από τα οποία εξορυσσόταν ο λυχνίτης.

↳ Το λατομείο των Νυμφών, παρούσα κατάσταση. Κάτοψη 1:1000. 1. Προσπελάσεις. 2. Υπαίθριο τμήμα του λατομείου. 3. Νότια είσοδος. 4. Βόρεια είσοδος. 4'. Νέα βόρεια είσοδος. 5. Εξωτερικός σωρός / ΚΝ, ΚΝ'. βαρουλκοστάσια. 6. Ανάγλυφο αφιέρωμα (IG XII 5, 245). 7. Περίγραμμα του λατομείου. 7'. περιοχές αφανούς συνέχειας προς Β και Α. 8. Πεσσοί άτμητου πετρώματος, στύλοι της οροφής. 9. Μερικώς καθαιρεθέντες πεσσοί. 9'. Ολικώς καθαιρεθέντες πεσσοί. 10. Λιθοστοιβή οργανωμένη κατά βαθμίδες. 11. Διάρρηξη και υποχώρηση οροφής. 12. Κτιστά τοιχώματα του βορείου διαδρόμου. Τ: Λατομικές τάφροι. ΝΠΔ: νότιος περιφερειακός διάδρομος. ΝΚΔ: νότιος κεντρικός διάδρομος. ΑΠΔ: ανατολικός περιφερειακός διάδρομος. ΒΠΔ: βόρειος περιφερειακός διάδρομος. ΒΚΔ: βόρειος κεντρικός διάδρομος. ΑΔ: Αρχαίος διάδρομος. ΣΔ: συνδετήριος διάδρομος. ΔΔ: δυτικός διάδρομος. ΒΔΔ: βόρειος διάδρομος. ΒΔΜ: βορειοδυτικό διαμέρισμα. ΒΜ: βόρειο διαμέρισμα. Η εικόνα είναι από τον τόμο των πρακτικών του συνεδρίου «Παρία λίθος» που πραγματοποιήθηκε στις 2-5 Οκτωβρίου 1997 στην Παροικιά Πάρου, από την εργασία του Μανόλη Κορρέ με τίτλο «Υπόγεια λατομεία της Πάρου». Η αποτύπωση έγινε από τον ίδιο.

«Στο πολύτιμο αυτό μάρμαρο και ιδιαίτερα στον μοναδικό τύπο του λυχνίτη που διακρίνεται για την εκπληκτική διαφάνειά του, οφείλει προφανώς η Πάρος την αναφορά της σε επιγραφή του 5ου αιώνα μ.Χ. ως "η λαμπροτάτη των Παρίων πόλις" και μπορούμε να φανταστούμε την ομορφιά και τη λάμψη της αρχαίας πόλης της Πάρου με τα αρχιτεκτονήματα και τα γλυπτά της κατασκευασμένα από το υπέροχο λευκό και λαμπρό της μάρμαρο! Η σπάνια ομορφιά του λυχνίτη, που πήρε την ονομασία του από τους λύχνους υπό το φως των οποίων εξορυσσόταν στις υπόγειες στοές, κατά τον Ρωμαίο συγγραφέα Πλίνιο, έκανε αυτόν τον λίθο περιζήτητο από τους κορυφαίους γλύπτες της αρχαιότητας», σημειώνει στις «Νησίδες» η καθηγήτρια Αρχαιολογίας και πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου και Κυκλάδων, Ντόρα Κατσωνοπούλου.

«Ο Πραξιτέλης προτίμησε το μάρμαρο της Πάρου για να σμιλέψει τη διάφανη λεπτή γυναικεία σάρκα, όπως στην περίφημη Αφροδίτη του για την Κνίδο της Μ. Ασίας, και ο σύγχρονός του Σκόπας της Πάρου δημιούργησε σπουδαία έργα σε παριανό μάρμαρο, ανάμεσά τους τη μοναδική Μαινάδα σε στιγμή θεϊκής έκστασης, για τον ναό του Διονύσου στην πόλη της Σικυώνας στην Πελοπόννησο, που εντυπωσίασε τους αρχαίους κριτικούς τέχνης! Σε αυτό το μάρμαρο κατασκεύασε ο μεγάλος γλύπτης Φειδίας το άγαλμα της Αφροδίτης Ουρανίας για την Αγορά της Αθήνας, και ο αγαπημένος μαθητής του Πάριος γλύπτης Αγοράκριτος το λατρευτικό άγαλμα της Νεμέσεως για τον δήμο του Ραμνούντα στην Αττική.

»Από το μάρμαρο της Πάρου κατασκευάστηκαν ήδη στον 6ο αιώνα π.Χ. αγάλματα Κούρων και Κορών, όπως δείχνει η ισχυρή παρουσία τους στο μεγαλύτερο ιερό των Κυκλάδων, τη Δήλο, αλλά και στην Αττική, όπου ανακαλύφθηκε και η ωραιότερη των Κορών, η Φρασίκλεια, έργο του Πάριου γλύπτη Αριστίωνα. Τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του παλαιότερου ναού της Αθηνάς στην Ακρόπολη της Αθήνας και του ναού του Δία στην Ολυμπία, αλλά και οι θησαυροί των Αθηναίων και των Σιφνίων στους Δελφούς ήταν από παριανό μάρμαρο.

»Κυρίαρχο όμως την ίδια περίοδο, τον 5ο αιώνα π.Χ., ήταν το παριανό μάρμαρο και σε άλλα μέρη του ελληνικού κόσμου, μέχρι τη Μεγάλη Ελλάδα στη Δύση και τη Λιβύη στην Αφρική, όπου εκτεταμένα χρησιμοποιήθηκε στη γλυπτική της ελληνιστικής και της πρώιμης ρωμαϊκής περιόδου. Από παριανό λυχνίτη σμιλεύτηκε το περίφημο άγαλμα του αυτοκράτορα Αυγούστου στην Prima Porta στη Ρώμη.

»Στην ίδια την Πάρο, οι ανασκαφές τα τελευταία 30 χρόνια έχουν φέρει στο φως νέα γλυπτά από παριανό μάρμαρο, ανάμεσά τους και μοναδικό άγαλμα του β’ τέταρτου του 6ου αιώνα π.Χ. που παριστάνει τη Γοργώ με ορμή κίνησης ολόκληρου του σώματος προς τα εμπρός και τα φτερά υψωμένα προς τα πάνω και πίσω, μια απεικόνιση πρωτοποριακή για την εποχή», συμπληρώνει με πάθος η καθηγήτρια Αρχαιολογίας κ. Κατσωνοπούλου.

Μπουρλότο...

Ο πολιτιστικός σύλλογος Πάρου «Αρχίλοχος» με συνεχείς οχλήσεις προς τις αρμόδιες υπηρεσίες επισήμαινε αφ' ενός τις παράνομες επεκτάσεις των λατομείων της οικογένειας Ρήγα, αφ' ετέρου την εξόρυξη αδρανών υλικών με σύγχρονα μηχανήματα και χρήση εκρηκτικών.

Η είσοδος στη στοά του Πανός που έχει μήκος 350 μέτρα. Στη στοά αυτή δεν εχει γίνει καμμιά επέμβαση και σ᾿ αυτήν υπάρχουν όλα τα ίχνη της εξόρυξης. 

«Με τις εκρήξεις κινδυνεύουν οι υπόγειες στοές των αρχαίων λατομείων που είναι σε κοντινή απόσταση, χώρος ο οποίος είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός», ήταν οι αγωνιώδεις εκκλήσεις τους.

Εν τέλει τον Απρίλιο του περασμένου έτους, η Διεύθυνση Περιβάλλοντος Ν. Αιγαίου προέβη σε αυτοψία στον χώρο εξόρυξης μαρμάρου.

Ο έλεγχος διενεργήθηκε κατόπιν αιτήματος του πολιτιστικού συλλόγου «Αρχίλοχος» και της Επιθεώρησης Περιβάλλοντος.

Από το πόρισμα προκύπτει σαφώς πως η εν λόγω εταιρεία, που φήμες τη φέρουν να έχει ήδη εξαγοραστεί σε μεγάλο ποσοστό από δύο ξένες εταιρείες, προβαίνει σε εκτεταμένες εξορύξεις πέραν του αδειοδοτημένου λατομικού χώρου που της έχει παραχωρηθεί έναντι μισθώματος από τον Δήμο Πάρου καθώς και σε πλείστες παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Όπως σημειώνεται στην αυτοψία ελέγχου, «πρόκειται για τρία όμορα λατομεία συνολικής έκτασης 131.689 τ.μ., ενώ στα βόρεια έχει κατασκευαστεί μονάδα σπαστηροτριβείου σε χώρο έκτασης 17.000 τ.μ. Ενώ όλες οι εγκαταστάσεις βρίσκονται σε περιοχή που το 2000 χαρακτηρίστηκε καταφύγιο Αγριας Ζωής».

Ειδικότερα:

• Βόρεια του λατομείου διαπιστώθηκε εκτεταμένη εξόρυξη σε έκταση 47.000 τ.μ. εκτός του αδειοδοτημένου λατομικού χώρου κατά παράβαση της νομοθεσίας (άρθρο 6 του ν. 4014/2011).
• Στα δυτικά της μονάδας θραύσης των αδρανών και εκτός του αδειοδοτημένου χώρου και του σπαστηροτριβείου, διαπιστώθηκε επέμβαση για τη διαμόρφωση πλατείας στην οποία η εταιρεία αποθέτει σε υπαίθριους σωρούς τα προϊόντα του σπαστηροτριβείου. Η επέμβαση της έκτασης εκτιμάται στα 7.700 τ.μ.
• Ανατολικά του ενιαίου λατομικού χώρου διαπιστώθηκε εξόρυξη εκτός των αδειοδοτημένων λατομικών ορίων και σε έκταση 16.000 τ.μ.
• Νότια του ενιαίου λατομικού χώρου διαπιστώθηκαν εργασίες εξόρυξης και δημιουργία μετώπου εκμετάλλευσης ύψους έως 5 μέτρων εκτός των αδειοδοτημένων ορίων σε έκταση 8.000 τ.μ.
• Νοτιοδυτικά του χώρου διαπιστώθηκε έκταση 6.000 τ.μ. Σύμφωνα με τον κ. Ρήγα, έχει εκδοθεί άδεια ερευνητικών εργασιών, πλην όμως αυτή δεν επιδόθηκε. Στον συγκεκριμένο χώρο έχουν πραγματοποιηθεί εργασίες αποκατάστασης, όπως διάστρωση φυτικής γης, φύτευση πικροδάφνης κ.λπ. Το ύψος δε των αποκατεστημένων βαθμίδων προσδιορίστηκε περίπου στα τρία μέτρα.
• Δυτικά του λατομικού χώρου και εκτός των αδειοδοτημένων ορίων διαπιστώθηκε χώρος έκτασης 17.500 τ.μ. στον οποίο κατά το παρελθόν πραγματοποιήθηκαν εργασίες για την επέκταση του λατομικού χώρου.
• Η αποθήκη καψυλλίων απέχει 50 μέτρα από μέτωπο εξόρυξης στα νότια του λατομικού χώρου, ενώ σε απόσταση 25 μέτρων από τα λατομικά όρια διαπιστώθηκε αποθήκη εκρηκτικών υλών. Η απόσταση ασφαλείας που προβλέπεται για τις δύο αποθήκες ανέρχεται στα 200 μ. από οποιαδήποτε κατασκευή ή χώρο εργασίας. Επίσης το ανωτέρω νότιο μέτωπο εξόρυξης βρισκόταν εκτός ορίων λατομικού χώρου.

Καταλήγοντας δε στο πόρισμά τους οι ελεγκτές της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος υπογραμμίζουν την ανάγκη ελέγχου από το τμήμα Επιθεώρησης Μεταλλείων του ΥΠΕΝ προκειμένου να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό και αναλογία διενεργείται εξόρυξη αδρανών και μαρμάρων και για την τυχόν χρήση εκρηκτικών για την εξόρυξη των αδρανών.

Η αρχαιολογική υπηρεσία νίπτει τας χείρας της

Και τι πράττει από την πλευρά της η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων; Ως Πόντιος Πιλάτος επικαλείται το γεγονός ότι το υπουργείο Πολιτισμού δεν μπορεί να κάνει εργασίες σε υπόγειες σήραγγες που το έδαφός τους δεν ανήκει στον Δήμο Πάρου, αλλά σε ιδιώτες.

Τα σύγχρονα λατομεία από ψηλά. Μια μεγάλη πληγή δίπλα στα αρχαία λατομεία, που διακρίνονται δεξιά σε μικρή απόσταση. 

Ο «Αρχίλοχος» με επιστολή του προς τον προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων, Δ. Αθανασούλη, σημειώνει πως:

«Μία εκ των τριών αδειών έκτασης 50 στεμμάτων λήγει το 2021 και μπαίνει σε διαδικασία αποκατάστασης. Η εταιρεία έχει καταθέσει προς γνωμοδότηση στην υπηρεσία σας νέα μελέτη συνολικής έκτασης 265 στρεμμάτων. Από αυτά, στα 117 στρέμματα, με βάση την έκθεση του Τμήματος Περιβάλλοντος Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, η εξόρυξη που έχει γίνει θεωρείται παράνομη. Απ' ό,τι φαίνεται, η εταιρεία προσπαθεί να μεγαλώσει την έκταση και να παρατείνει τον χρόνο εκμετάλλευσης, ενώ το χωροταξικό διάταγμα που αφορά την Πάρο το απαγορεύει.

Επίσης, η εταιρεία το 2015 πήρε άδεια χρήσης εκρηκτικών. Από πληροφορίες του υπουργείου Περιβάλλοντος (Υπηρεσία Ελεγκτών) οι μαζικές εκρήξεις δεν επιτρέπονται όταν αφορά εξόρυξη μαρμάρου.

Η κατάσταση που επικρατεί στον χώρο των σύγχρονων λατομείων είναι τραγική έως και απαράδεκτη. Δυστυχώς οι υπηρεσίες (της νομαρχίας παλαιότερα) της περιφέρειας, του υπουργείου Περιβάλλοντος, δυστυχώς και ο Δήμος της Πάρου δεν έκαναν τίποτα για να εφαρμοστεί ο νόμος και να προστατευτούν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής αλλά κυρίως οι "αρχαίες στοές".

Οι καθημερινές εκρήξεις και η μετατροπή του λατομείου από εξόρυξη μαρμάρου σε μαζική παραγωγή αδρανών υλικών, με δεκάδες φορτηγά αυτοκίνητα να κυκλοφορούν και να φορτώνουν καράβια στο λιμάνι της Παροικιάς, δημιουργούν εικόνα καταστροφής του τόπου μας. 

Επίσης θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι η εταιρεία εξαγοράστηκε στον μέγιστο βαθμό από δύο άλλες ξένες εταιρείες, που η δραστηριότητά τους είναι κυρίως τα αδρανή υλικά και έχουν σκοπό την παράταση του χρόνου εκμετάλλευσης. 

Μετά από όλα αυτά που σας αναφέρουμε, η καταστροφή των στοών για εμάς είναι δεδομένη και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι στη μελέτη δεν αναφέρονται ως αρχαία λατομεία.

Αν συμβεί αυτό, η ευθύνη όλων μας είναι μεγάλη γιατί θα καταστραφεί ένα Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και ιστορίας 3.000 χρόνων.

Θα θέλαμε επίσης να σας ενημερώσουμε ότι ο Δήμος Πάρου έβαλε στον προϋπολογισμό χρήματα για το 2018, για την αγορά μέρους των αρχαίων λατομείων, και έτσι περνώντας στην ιδιοκτησία του δήμου, η υπηρεσία σας θα μπορούσε να μπει στη διαδικασία μελετών».

Η Παρία λίθος δεν σημαίνει τίποτα για σας;

Στα τέλη Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση του προέδρου του «Αρχίλοχου» κ. Μητρογιάννη με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων παρουσία των βουλευτών Κυκλάδων Νίκου Συρμαλένιου και Αντώνη Συρίγου. Έκτοτε ουδέν.

Το ανάγλυφο στη στοά των Νυμφών προστατεύεται από σιδεριά

Σε νεότερη επιστολή του πολιτιστικού συλλόγου προς την Εφορεία Κυκλάδων γίνεται εκ νέου αναφορά στις ρηγματώσεις που εντοπίζονται σε πορεία 35 μέτρων στη διαδρομή προς τη στοά των Νυμφών.

«Παρακαλούμε να ενεργήσετε άμεσα στέλνοντας ειδικούς να ελέγξουν τη στατικότητα του συγκεκριμένου χώρου... Οι ευθύνες της υπηρεσίας σας σε ό,τι αφορά την πιθανή κατάρρευση της συγκεκριμένης στοάς είναι πάρα πολύ μεγάλες...».

Η Παρία λίθος δεν σημαίνει τίποτα τελικά για τους υπευθύνους.

Ο Μανόλης Κορρές, που αφιέρωσε πολύτιμο χρόνο στις αρχαίες στοές, το 2015 είχε επισημάνει στη δημοτική σύμβουλο της Πάρου, Κατερίνα Πατέλη:

«Η ζημιά είναι ανυπολόγιστη και δεν αποκαθίσταται, το ξέρετε; Και στο υπέδαφος και στο γύρω φυσικό τοπίο. Εχουν αλλοιωθεί, πληγωθεί και παραμορφωθεί τα πάντα! Πώς επιτρέψατε τέτοια καταστροφή, τόσα χρόνια, στη γη του μοναδικού στην ιστορία λυχνίτη σας;».

Η Πάρος ετοιμάζεται να υποδεχτεί τη νέα τουριστική χρονιά. Αγωνιά για την αύξηση του τουρισμού. Αλλά δεν βλέπει το μέλλον που δυναμιτίζεται καθημερινά από τέτοιες ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Γιατί Πάρος δεν είναι μόνο μπιτς μπαρ αλλά και ιστορία, μνημεία, φυσικό περιβάλλον. Βοήθειά μας...

Πηγή: Ν. Ιωακειμίδου, Εφημερίδα των Συντακτών