Η συναρπαστική ιστορία των ανασκαφών στην Αρχαία Αγορά

Η δυτική πλευρά της Αγοράς στην έναρξη των ανασκαφών του Πρώτου Τομέα, 19 Ιουνίου 1931.  Από το 1931 εκατοντάδες μελετητές, εργαζόμενο...

Η δυτική πλευρά της Αγοράς στην έναρξη των ανασκαφών
του Πρώτου Τομέα, 19 Ιουνίου 1931. 

Από το 1931 εκατοντάδες μελετητές, εργαζόμενοι, ειδικοί και μαθητές έχουν συμμετάσχει σ' ένα από τα πιο παραγωγικά αρχαιολογικά έργα σε όλη τη Μεσόγειο.

Οι ανασκαφές στην Αθηναϊκή Αγορά από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα ξεκίνησαν το 1931 υπό την επίβλεψη του T. Leslie Shear.   

Η συστηματική ανασκαφή αυτού του σημαντικού χώρου ανατέθηκε από το Ελληνικό Κράτος στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, που ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1881.   

Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 1925, αμέσως μετά το ψήφισμα του ελληνικού κοινοβουλίου να μην αναλάβει το ίδιο το έργο, κυρίως λόγω του τεράστιου κόστους για την απαλλοτρίωση.   

Η εν λόγω περιοχή κάλυπτε περίπου 24 στρέμματα που ήταν κατειλημμένα από 365 σύγχρονα σπίτια, τα οποία έπρεπε να αγοραστούν και να κατεδαφιστούν.    

Ο Edward Capps, πρόεδρος της Διευθύνουσας Επιτροπής του Αμερικανικού Σχολείου, ήταν το καθοδηγητικό πνεύμα πίσω από το έργο και ο T. L. Shear διορίστηκε διευθυντής.

Ο Shear συγκέντρωσε μια ομάδα που περιελάμβανε μερικά από τα πιο γνωστά ονόματα της ελληνικής αρχαιολογίας: Homer A. Thompson, Eugene Vanderpool, Benjamin Meritt, Dorothy Burr (Thompson), Virginia Grace, Lucy Talcott, Alison Frantz, Piet de Jong, και Ιωάννης Τραυλός, μεταξύ άλλων.

"Μετά από τον απαραίτητο αγιασμό από τον παπά της γειτονικής εκκλησίας (Παναγία Βλασσαρού) ξεκίνησαν οι ανασκαφές τις 7:30 το πρωί. Το σκάψιμο περιορίζεται στην περιοχή που καταλαμβάνεται από το Σπίτι 22 μέχρι να ισοπεδωθεί. 28 άντρες/ 135 βαγόνια" (Σημειώσεις, E I, σελ. 74, 25 Μαΐού, 1931).

Το προσωπικό των ανασκαφών, 1933. Τρίτη σειρά (από αριστερά): Charles Spector, Piet de Jong, Arthur Parsons, Eugene Vanderpool, Mary Zelia Pease [Philippides], James Oliver. Δεύτερη σειρά: Joan Bush [Vanderpool], Elizabeth Dow, Virginia Grace, Gladys Baker, Homer Thompson. Καθιστοί: Lucy Talcott, Benjamin Meritt, Josephine Shear, T. Leslie Shear, Dorothy Burr [Thompson].

Οι εργασίες ανασκαφής ξεκίνησαν στην πραγματικότητα τον Μάιο του 1931 με χρηματοδότηση, σε μεγάλο βαθμό, από τον John D. Rockefeller.   

Από τότε, έχουν εκκαθαρίστηκαν πολλά περισσότερα σπίτια, φθάνοντας στο σύνολο περισσότερα από 400. Η επιχείρηση ήταν τεράστια, τόσο από άποψη χρημάτων όσο και χρόνου.   

Όπως συμβαίνει συχνά με τα αμερικανικά πολιτιστικά προγράμματα, η χρηματοδότηση έγινε σχεδόν αποκλειστικά από ιδιωτικά ιδρύματα και ιδιώτες: το Ίδρυμα Rockefeller, το Ίδρυμα Ford, το Ίδρυμα Mellon, το Ίδρυμα Kress και το Εθνικό Ταμείο για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες.   

Τα τελευταία χρόνια των ανασκαφών οι εργασίες υποστηρίχθηκαν από το Ίδρυμα David και Lucile Packard και το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών Packard.   

Από το 1931 εκατοντάδες μελετητές, εργαζόμενοι, ειδικοί και μαθητές έχουν συμμετάσχει στην ανασκαφή, τη συντήρηση, την έρευνα και τη δημοσίευση του τόπου και των συναφών ευρημάτων του.   Συλλογικά, είναι υπεύθυνοι για ένα από τα πιο παραγωγικά αρχαιολογικά έργα σε όλη τη Μεσόγειο.   

Πάνω από σαράντα τόμοι και εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα έχουν δημοσιευθεί, προσθέτοντας πολλά στην κατανόησή μας για όλες τις πτυχές της αρχαίας ελληνικής ιστορίας και κοινωνίας.

Το προσωπικό και το εργατικό δυναμικό της Ανασκαφής της Αγοράς, το 1933. Αρχαιολόγοι, προσωπικό, επιστάτες και εργάτες συγκεντρώθηκαν στο Ναό του Ήφαιστου για μια ομαδική φωτογραφία.

Το προσωπικό της εκσκαφής της Αγοράς, 1934. Μπροστινή σειρά (από αριστερά προς τα δεξιά): Gladys Baker, Joan Bush [Vanderpool], Lucy Talcott, Τ. Leslie Shear, Josephine Shear, Dorothy Burr [Thompson]. Όρθιοι: Σοφοκλής Λέκκας, Piet de Jong, Catherine Bunnell, Alison Frantz, Dorothy Traquair, Rodney Young, Eugene Vanderpool, James Oliver, Arthur Parsons, Sterling Dow, Charles Spector, Homer Thompson.

T. Leslie Shear, διευθυντής των Ανασκαφών της Αγοράς, 1931-1945.

Homer A. Thompson, διευθυντής των Ανασκαφών της Αγοράς, 1946–1967.

Η Dorothy Burr Thompson, αν και μικρή σε ανάστημα, είχε τρομερή ενέργεια και πνευματική διάθεση στο έργο της ως αρχαιολόγος. Πάνω, επιθεωρεί το βράχο της βόρειας πλαγιάς του Άρειου Πάγου το 1934. Η Dorothy παντρεύτηκε τον Όμηρο το 1934. 

O E.V. μελετώντας το κείμενο της επιγραφής του νόμου κατά της τυραννίας. Ο Eugene Vanderpool, που ήταν γνωστός στους μαθητές και τους συναδέλφους μόνο με τα αρχικά του, ξεκίνησε την καριέρα του στην Αγορά το 1932. Αργότερα διορίστηκε Καθηγητής Αρχαιολογίας της Αμερικανικής Σχολής, 1947-1971.

Ο Ιωάννης Τραυλός άρχισε να εργάζεται στις ανασκαφές της Αγοράς το 1935. Αρχιτέκτονας της Σχολής, 1940-1973.

O Piet de Jong ενώ εργάζεται, 1937.

Η Virginia Grace μπήκε στα αρχεία των υπαλλήλων της Αγοράς το 1932. Είναι γνωστή για τη δια βίου μελέτη των αμφορέων της Αγοράς, η οποία αποτελούσε τη βάση της έρευνάς της για τους αμφορείς μεταφοράς στη Μεσόγειο.

Η Lucy Talcott, ένα από τα αρχικά μέλη της ομάδας του προσωπικού του 1931, ήταν υπεύθυνη για την ανάπτυξη του συστήματος καταλόγου καρτών για τα αντικείμενα. Επίσης συνεργάστηκε με τον Brian Sparkes στη συγγραφή του Αγορά XII.

Η Alison Frantz ήρθε στην Αγορά το 1934 ως βοηθός της Lucy Talcott. Ανέπτυξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη φωτογραφία και μέχρι το 1939 ήταν φωτογράφος του προσωπικού της ανασκαφής, θέση που κατείχε μέχρι το 1964. Το ταλέντο της για τη φωτογράφηση αρχαιολογικών αντικειμένων ήταν τέτοιο που της ζητήθηκε να φωτογραφίσει σε όλη τη Μεσόγειο, αλλά η Frantz μελετούσε επίσης το Βυζάντιο και συνεργάστηκε στενά με τον Ιωάννη Τραυλό για την αποκατάσταση της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων. Έχει συντάξει δύο τόμους για την Αγορά, το Αγορά XX και Αγορά XXIV.

Ο Rodney Young άρχισε να εργάζεται στην Αγορά το 1934. Η παραπάνω φωτογραφία λήφθηκε το 1947 για ένα άρθρο με τίτλο «Pro's Progress», που δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Αρχαιολογίας (τόμος 1, αριθμός 1, 1948, σελ. 13). Ο Young κάθεται ανάμεσα σε στοίβες κεραμικής που αφαιρέθηκαν από πηγάδι και ετοιμάζεται να ξεκινήσει την ταξινόμηση.

Η Margaret Crosby μελετά αρχιτεκτονικά θραύσματα στο υπόγειο του μουσείου, 1956.

Η Mary Zelia Pease [Φιλιππίδης], η οποία εμφανίζεται εδώ με τους Eugene Vanderpool και Virginia Grace, ήταν μέλος του προσωπικού το 1933. Μαζί με την Gladys Baker βοήθησε τη Josephine Shear να καταγράφει τα νομίσματα εκείνο το έτος. Επέστρεψε στην Αγορά με υποτροφίες το 1957/8 και 1967/8 για να μελετήσει την αττική μαύρη στολιδωτή αγγειοπλαστική και αργότερα συνεργαστεί με την Mary B. Moore για την συγγραφή του Αγορά XXIII. Η κα Φιλιππίδης ήταν βιβλιοθηκάριος της Σχολής από το 1958 έως το 1971 και είναι το τελευταίο μέλος που επιβίωσε από το αρχικό προσωπικό της ανασκαφής.

Σπύρος Σπυρόπουλος 

Το πνεύμα του Σπύρου Σπυρόπουλου εξακολουθεί να παραμένει στην στοά πολλά χρόνια μετά το θάνατό του. Ήταν ο «άνθρωπος για όλες τις δουλειές» και βοήθησε όλους όσους ήρθαν στις εκσκαφές της Αγοράς για έρευνα και μελέτη.  

Ο Σπύρος ήταν το άτομο που εργάστηκε ακούραστα σε οποιαδήποτε εργασία του ζητήθηκε. Πολλοί θυμούνται με χαρά τα τραπέζια που οργάνωνε όταν είχε χρόνο, συνήθως στην ταβέρνα "Ήπειρος" που βρισκόταν εκεί κοντά.

Ο Σπύρος Σπυρόπουλος επιδιορθώνει ένα κεραμικό.

Ο Σπύρος και ο Μπούφος. Μια τραυματισμένη κουκουβάγια βρήκε καταφύγιο στην Αγορά και ο Σπύρος την φρόντισε.

Ένα τραπέζι που έκανε ο Σπύρος στην ταβέρνα "Ήπειρος" τον Ιούλιο του 1975. Από αριστερά: John Traill, Hardy Hansen, Σπύρος Σπυρόπουλος, ο σερβιτόρος, Dan Geagan και Merle Langdon.

Μια ριζική αλλαγή στις ανασκαφές 

Το 1980, υπήρξε μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο θα γίνονταν οι ανασκαφές στην Αγορά. 

Το προσωπικό του 1980 και επισκεπτόμενοι μελετητές. Όρθιοι (από αριστερά): Leslie Mechem, Σπύρος Σπυρόπουλος, Sally Roberts, Susan Rotroff, Robert Pounder, Lynn Grant, Helen Townsend, Mary Moore, Malcolm Wallace, Steve Koob, Alison Adams, Margie Miles, Robert Vincent, Κυριακή Μουστάκη. Καθιστοί: John Camp, T. Leslie Shear Jr., Dorothy Thompson, Homer Thompson, Virginia Grace, Bill Dinsmoor Jr.

Προσωπικό των ανασκαφών, 1980. Από αριστερά: Κώστας Πίκουλας και ο πατέρας του Ηλίας Πίκουλας, o επιστάτης Νίκος Δερβός, Γιάννης Δέδες, Ιωάννης Παϊπέτης και Διονύσιος Σούνδιας.

Ενώ διατηρήθηκε ένα επαγγελματικό προσωπικό, συμπεριλαμβανομένης μιας κεντρικής ομάδας έμπειρων Ελλήνων εργαζομένων, η πραγματική εκσκαφή θα γινόταν για πρώτη φορά από φοιτητές εθελοντές.

Πηγή: LiFO