Τα κινούμενα γλυπτά της περιοδικής εγκατάστασης «Hanldes» της Χεγκ Γιανγκ στο ΜοΜΑ έχουν πολιτικές, τελετουργικές και φουτουριστικές αναφ...
 |
| Τα κινούμενα γλυπτά της περιοδικής εγκατάστασης «Hanldes» της Χεγκ Γιανγκ στο ΜοΜΑ έχουν πολιτικές, τελετουργικές και φουτουριστικές αναφορές. © Karsten Moran/The New York Times |
Μεγάλοι χώροι πολιτισμού σε ΗΠΑ και Ευρώπη αλλάζουν την πολιτική τους και έρχονται αντιμέτωποι με το παρελθόν των χωρών τους.
Οι χοντροί κρίκοι μιας αλυσίδας μοιάζουν να κρατούν στον αέρα, αλλά και ταυτόχρονα να φυλακίζουν σε μια στάση βασανιστικά ευθυτενή, το γυναικείο σώμα που αναπαριστά το γλυπτό «Yakshi» της Μριναλίνι Μούκερτζι, στην αίθουσα 206 του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Φτιαγμένο με κόμπους από βαμμένα νήματα κάνναβης σε σκούρα χρώματα, που τυλίχτηκαν γύρω από έναν κρυμμένο μεταλλικό σκελετό, η Ινδή καλλιτέχνις δημιούργησε τη φόρμα ενός γυναικείου κορμιού και παρατηρώ πώς το φως που περνάει μέσα από τους κόμπους δίνει την αίσθηση του αέρινου.
 |
| Tο έργο της Ινδής Μριναλίνι Μούκερτζι «Yakshi» στην αίθουσα Transfigurations του ΜοΜΑ. © Iwan Baan/www.iwan.com |
Η Yakshi είναι μια θεότητα του δάσους που συναντάται στις ινδουιστικές και βουδιστικές θρησκείες, ένα σύμβολο γονιμότητας που παρουσιάζεται με λεπτή μέση, φαρδιές πλάτες και διογκωμένα στήθη. Η Μούκερτζι διερευνά τη γυναικεία φόρμα χρησιμοποιώντας απλά υλικά και μια τεχνική με μεγάλη ιστορία στην πατρίδα της την Ινδία, ενώ τα υπόλοιπα έργα που βρίσκονται στην ίδια αίθουσα, της Τζο Μπάερ ή της Άννα Μεντιέτα, αγγίζουν το ίδιο θέμα με μια διαφορετική προσέγγιση. Το ΜοΜΑ έχει κάθε λόγο να προβάλλει το έργο της Μούκερτζι και άλλων γυναικών, πολλών περισσότερων από κάθε άλλη φορά, δείχνοντας στην πράξη πως η μεγάλη συζήτηση για την εκπροσώπηση των γυναικών και της διαφορετικότητας περνά σταδιακά σε κραταιούς πολιτιστικούς θεσμούς.
To ίδιο συμβαίνει με την εκπροσώπηση και την ανάδειξη περισσότερων Αφροαμερικανών καλλιτεχνών, κάτι που βλέπουμε χαρακτηριστικά σε μια γκαλερί αφιερωμένη στο Χάρλεμ, στον τέταρτο όροφο του μουσείου, με έργα ζωγραφικής και προβολές βίντεο. Αυτές οι συζητήσεις ήταν και ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν το μουσείο στη μεγάλη του ανακαίνιση και επέκταση, η οποία ολοκληρώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο. Το ΜοΜΑ απέκτησε πάνω από 4.000 τ.μ. εκθεσιακών χώρων για να δείξει περισσότερα έργα από τη συλλογή του, περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες, πιο πολλά έργα Αφροαμερικανών, και να ανοίξει ένα μεγαλύτερο παράθυρο στον κόσμο, κοιτώντας προς τη Λατινική Αμερική, την Ιαπωνία και την Κίνα, τη Ρωσία, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική: περιοχές που κάποτε θεωρούνταν περιφερειακές τώρα περνούν στο επίκεντρο.
Γυναίκες ιδρυτές
Το παράδοξο είναι ότι το μουσείο ιδρύθηκε το 1928 από τρεις γυναίκες, την Άμπι Ροκφέλερ, τη Λίλι Μπλις και τη Μέρι Κουίν Σάλιβαν, ενώ η πρώτη ατομική έκθεση γυναίκας καλλιτέχνιδας έγινε σχεδόν είκοσι χρόνια μετά, το 1942. Από μια οπτική, θα λέγαμε ότι το μουσείο επιστρέφει στις ρίζες του. Σύμφωνα με τα στοιχεία του MoMA, το νέο μουσείο παρουσιάζει πέντε φορές περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά και τα έργα τους αντιπροσωπεύουν περίπου το 28% των εκθεμάτων που βλέπουμε στις αίθουσές του. Μάλιστα το 13% των καλλιτεχνών που παρουσιάζονται είναι ουδέτερου φύλου, αντιστοιχούν δηλαδή στην αντωνυμία της αγγλικής γλώσσας «they», τη λέξη της χρονιάς του 2019 για το λεξικό Merriam-Webster.
«Δεν είναι δυνατόν να είμαστε κάτι σαν εγκυκλοπαίδεια, να αντιπροσωπεύουμε κάθε πτυχή του κόσμου. Αυτό που ελπίζουμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε τους ενδιαφέροντες καλλιτέχνες, των οποίων η δουλειά πιστεύουμε ότι αναφέρεται σε ένα εύρος θεμάτων που το κοινό μας θα βρει ενδιαφέροντα», σημείωσε ο διευθυντής του ΜοΜΑ, Γκλεν Λάουρι, περιγράφοντας το πλαίσιο της πολιτικής του μουσείου.
Τολμηρές επιλογές
 |
| «Resurgence of the People», ένα από τα δύο έργα που φιλοτέχνησε ο ινδιάνικης καταγωγής Κεντ Μόνκμαν για το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης. © Joseph Hartman |
Δεν είναι όμως μόνο το MoMA που αλλάζει την πολιτική του. Το ίδιο συμβαίνει και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (Τhe Met), το οποίο επίσης προσαρμόζεται σταδιακά στα νέα δεδομένα και ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 150 χρόνια από την ίδρυσή του μέσα στο 2020. Αν μάλιστα το επισκεφτείτε αυτές τις ημέρες, θα διαπιστώσετε ότι στη μεγάλη αίθουσα της εισόδου του βρίσκονται δύο νέοι πίνακες μεγάλου μεγέθους του Κεντ Μόνκμαν, ενός καλλιτέχνη με καταγωγή από την ινδιάνικη φυλή Κρι του Καναδά. Η ανάθεση έργων αυτού του είδους είναι μία από τις πρωτοβουλίες του νέου διευθυντή του μουσείου, Μαξ Χόλεϊν, ο οποίος επιχειρεί, όπως διαβάζουμε στους New York Times, να αλλάξει τη φυσιογνωμία του οργανισμού με τολμηρές και καινοτόμες επιλογές για τα δεδομένα του μουσείου. Για τα 150 χρόνια του Met, ο Χόλεϊν σκοπεύει να παρουσιάσει έργα τέχνης από όλο τον κόσμο και κυρίως από καλλιτέχνες διαφορετικών εθνικοτήτων και χρώματος. Σε αυτό θα τον βοηθήσει σίγουρα η νέα επιμελήτρια που εντάχθηκε στο δυναμικό του μουσείου, η δρ Ντενίζ Μιούρελ, η οποία πριν από κάποια χρόνια είχε απευθυνθεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο για μια έκθεση σχετικά με την επιρροή των μαύρων μοντέλων στην εξέλιξη της ιστορίας της τέχνης. Το Met, όμως, δεν της απάντησε ποτέ. Τώρα είναι associate curator για την τέχνη του 19ου-20ού αιώνα και μία από τις λίγες επιμελήτριές του με διαφορετικό χρώμα δέρματος.
Κοιτάζοντας το παρελθόν
Την ώρα που συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές σε δύο από τα μεγαλύτερα μουσεία της Αμερικής, στην Ευρώπη οι αντίστοιχοι οργανισμοί στρέφονται προς μια διερεύνηση διαφόρων «γκρίζων ζωνών» της τέχνης και των καλλιτεχνών, όπως την περίοδο της αποικιοκρατίας. Έτσι, αν βρεθείτε τα Χριστούγεννα στην έκθεση με τα πορτρέτα του Πολ Γκογκέν στη National Portrait Gallery του Λονδίνου, θα ακούσετε στο audio guide της ξενάγησης την ερώτηση: «Μήπως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να κοιτάμε τα έργα του Γκογκέν;». Η ερώτηση μπορεί να μοιάζει προβοκατόρικη, αλλά έχει βάση τουλάχιστον σε ένα σκέλος της, για ευνόητους λόγους. Ο Γάλλος ζωγράφος πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αϊτή τον 19ο αιώνα, όπου συνήψε σχέσεις, παντρεύτηκε και έκανε παιδιά με νεαρά, ανήλικα, κορίτσια. Την ίδια περίοδο, όμως, δημιούργησε και τα πιο σημαντικά του έργα. Το γνωστό πορτρέτο, για παράδειγμα, με τίτλο «Tehamana Has Many Parents», που παρουσιάζεται στην έκθεση, δείχνει την έφηβη ερωμένη του Γκογκέν να κρατάει μια βεντάλια.
 |
| Το Αφρικανικό Μουσείο, μετά την ανακαίνισή του, επιχειρεί να αποτινάξει το ρατσιστικό παρελθόν του. © RMCA, Tervuren/Jo Van de Vijver |
Αν τώρα πάρετε τη σήραγγα της Μάγχης και από το Λονδίνο βρεθείτε στο Βέλγιο, μέσω Γαλλίας, πρέπει να επισκεφτείτε το Αφρικανικό Μουσείο, που βρίσκεται λίγο έξω από τις Βρυξέλλες. Το μουσείο ήταν ένα από τα απομεινάρια της εποχής της αποικιοκρατίας και παρουσίαζε «εκθέματα» από το Βελγικό Κονγκό, το οποίο υπέφερε και μέτρησε πολλά θύματα κατά τη διάρκεια της βελγικής κατοχής. Το μουσείο άνοιξε ξανά τις πύλες του μετά από ένα μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης, στην προσπάθειά του να αποτινάξει το ρατσιστικό παρελθόν του, και σήμερα αποτελεί μία από τις βελγικές υποψηφιότητες για το βραβείο του Καλύτερου Μουσείου της Ευρώπης.
Πηγή: Σ. Ιωαννίδης, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια