Αγία Σοφία : Παγκόσμια κατακραυγή για την απόφαση Ερντογάν να τη μετατρέψει σε τζαμί

Παγκόσμια κατακραυγή έχει προκαλέσει η απόφαση-πρόκληση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να μετατρέψει τον ιστορικό ναό της Αγίας Σοφίας σε ...

Παγκόσμια κατακραυγή έχει προκαλέσει η απόφαση-πρόκληση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να μετατρέψει τον ιστορικό ναό της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Αδιαφορώντας για τις συνέπειες που πιθανότατα θα έχει για την προσβολή ενός μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς, ο Τούρκος πρόεδρος προχώρησε σε αυτή την κίνηση γυρνώντας την χώρα του περίπου έναν αιώνα πίσω.

Το τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας, έκρινε χθες παράνομη την κυβερνητική απόφαση του 1934 με την οποία η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε μουσείο. Λίγη ώρα μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας αυτής, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανήγγειλε ότι η άλλοτε βυζαντινή βασιλική θα υποδεχθεί πιστούς για τη μουσουλμανική προσευχή την Παρασκευή 24η Ιουλίου.

Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες, Αθήνα, αλλά και σύσσωμη η ευρωπαϊκή κοινότητα καλούν τον Ερντογάν να αξιολογήσει εκ νέου την απόφασή του, ενώ η UNESCO προειδοποιεί πως θα επανεξετάσει το καθεστώς που διέπει την Αγιά Σοφιά. Έντονος εκνευρισμός επικρατεί και στο Φανάρι καθώς ο Χριστιανισμός δέχθηκε ένα σημαντικό πλήγμα.

ΗΠΑ: Απογοητευτική απόφαση

Την απογοήτευση των ΗΠΑ για την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί εξέφρασε η εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μόργκαν Ορτέιγκους, η οποία κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει την προσβασιμότητα σε όλους τους επισκέπτες.  «Κατανοούμε ότι η τουρκική κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στη διατήρηση της πρόσβασης στην Αγία Σοφία για όλους τους επισκέπτες και ανυπομονούμε να ακούσουμε τα σχέδιά της για να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει προσβάσιμη χωρίς εμπόδια σε όλους», τόνισε χαρακτηριστικά.

Όπως εξήγησε η εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η Αγία Σοφία είναι ένα σημαντικό μέρος από τις «ιστορικές τοποθεσίες της Κωνσταντινούπολης» που συμπεριλαμβάνονται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, σε αναγνώριση της πλούσιας πολυπολιτισμικής της ιστορίας.

Υπενθυμίζεται ότι ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, ο Μάικ Πομπέο, τόνισε την περασμένη εβδομάδα ότι το καθεστώς του μουσείου της Αγίας Σοφίας αποτελούσε «υπόδειγμα» της δέσμευσης της κυβέρνησης της Τουρκίας «να σεβαστεί τις θρησκευτικές παραδόσεις και την ποικιλόμορφη ιστορία» της χώρας και ότι οποιαδήποτε μετατροπή του θα «αμαύρωνε την κληρονομιά» αυτού του «εμβληματικού μνημείου».

Καταδικάζει η αμερικανική γερουσία

Εντονα καταδικάζει την απόφαση του Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, η ηγεσία της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής γερουσίας.

Όπως επισημαίνουν στην κοινή τους ανακοίνωση οι γερουσιαστές Τζον Ρις και Ρόμπερτ Μενέντεζ, η ενέργεια του προέδρου Ερντογάν συνιστά μεγάλη προσβολή για τους χριστιανούς σε όλο τον κόσμο. «Η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας είναι ένας τόπος βαθιάς πνευματικής σημασίας για διαφορετικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Για περισσότερα από τρία τέταρτα ενός αιώνα, η τουρκική πολιτική διατήρησε αυτό το σεβαστό κτίριο ως μουσείο, αλλά ο πρόεδρος Ερντογάν υπέγραψε σήμερα ένα διάταγμα που καταργεί αυτό το μουσειακό καθεστώς και το μετατρέπει σε τζαμί.

Καταδικάζουμε έντονα την απόφαση του προέδρου Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Σε διαφορετικά σημεία της ιστορίας της, η Αγία Σοφία χρησίμευσε ως τόπος λατρείας για μουσουλμάνους και χριστιανούς, και για δεκαετίες υπήρξε ένα εξαιρετικό και φιλόξενο κέντρο για ανθρώπους όλων των θρησκειών. Προτρέπουμε έντονα τον Ερντογάν να ανακαλέσει αυτήν την απόφαση και να διαφυλάξει την αξιοσημείωτη κληρονομιά της Αγίας Σοφίας, διατηρώντας την ως ένα θρησκευτικά ουδέτερο μουσείο για ανθρώπους όλων των θρησκειών και πολιτισμών που μπορούν να επισκεφθούν και να γιορτάσουν την κοινή μας παγκόσμια κληρονομιά».

Ο Λευκός Οίκος απέφυγε να προβεί σε κάποιο σχόλιο, ενώ στον αντίποδα, ο Τζο Μπάιντεν κάλεσε τον Ερντογαν ξεκάθαρα να ανακαλέσει την απόφασή του.

Μπορέλ: Λυπηρή η απόφαση για την Αγιά Σοφιά

«Λυπηρή» χαρακτήρισε την απόφαση για την Αγιά Σοφιά, με ανακοίνωσή του, ο Ύπατος Εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε., Ζοζέπ Μπορέλ. «Η Αγία Σοφία έχει ισχυρή συμβολική, ιστορική και παγκόσμια αξία. Η απόφαση του Τουρκικού Συμβουλίου Επικρατείας να ανατρέψει μία από τις αποφάσεις ορόσημο της σύγχρονης Τουρκίας και η απόφαση του Προέδρου Ερντογάν να θέσει το μνημείο υπό τη διεύθυνση της Αρχής Θρησκευτικών Υποθέσεων, είναι λυπηρή».

Εν τω μεταξύ, τη Δευτέρα υπάρχει κρίσιμη συνεδρίαση των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ με την παρουσία Μπορέλ, όπου θα συζητηθούν εκτενώς όλα τα ανοιχτά θέματα με την Τουρκία, από τις παράνομες γεωτρήσεις μέχρι την τουρκική εμπλοκή σε Λιβύη και Συρία.

Χθες, Ευρωπαίος αξιωματούχος ενημέρωσε ότι στόχος του Μπορέλ είναι να πάρει ξεκάθαρη και ομόφωνη εντολή από τα κράτη μέλη να αρχίσει διάλογος με την Τουρκία

«Η Γαλλία θλίβεται»

Η κυβέρνηση της Γαλλίας κατέγραψε μετά «θλίψης» της τις αποφάσεις των τουρκικών αρχών για τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, αναφέρει ανακοίνωση Τύπου που δημοσιοποίησαν αργά το βράδυ της Παρασκευής οι υπηρεσίες του γάλλου υπουργού Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν.

«Η Γαλλία θλίβεται για την απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας να τροποποιηθεί το καθεστώς της Αγίας Σοφίας και το διάταγμα του προέδρου [της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ] Ερντογάν με το οποίο υπήχθη στη δικαιοδοσία της διεύθυνσης θρησκευτικών υποθέσεων. Οι αποφάσεις αυτές θέτουν υπό αμφισβήτηση μια από τις πιο συμβολικές ενέργειες της σύγχρονης και λαϊκής Τουρκίας», τόνισε ο γάλλος ΥΠΕΞ, κατά το δελτίο Τύπου.

«Η ακεραιότητα αυτού του θρησκευτικού, αρχιτεκτονικού και ιστορικού κοσμήματος, συμβόλου της ανεξιθρησκίας, της ανεκτικότητας και της ποικιλομορφίας, το οποίο έχει περιληφθεί στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, πρέπει να προφυλαχθεί», πρόσθεσε ο επικεφαλής της γαλλικής διπλωματίας. 

Καταδίκη από Ελλάδα

«Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Η απόφαση αυτή -και μάλιστα 85 χρόνια από την ανακήρυξή της ως μουσείου- προσβάλλει τον οικουμενικό χαρακτήρα της.Πρόκειται για επιλογή που προσβάλλει επίσης όλους όσοι αναγνωρίζουν το μνημείο ως κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού», τόνισε, σε δήλωσή του,  ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Η απόφαση αυτή «επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα. Αλλά και τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Unesco και την παγκόσμια κοινότητα συνολικά» σημείωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός. 

Συλλογή υπογραφών

Στο μεταξύ, οι ευρωβουλευτές της ΝΔ συλλέγουν υπογραφές ώστε μαζί με ευρωβουλευτές από όλα τα κράτη-μέλη να απευθύνουν επιστολή προς τον Ζοσέπ Μπορέλ και τη Γενική Διευθύντρια της UNESCO, προκειμένου να αναληφθεί η απαραίτητη δράση για τη διάσωση της Αγιάς Σοφιάς, ως Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στην επιστολή επισημαίνεται ότι «η εργαλειοποίηση της Αγιάς Σοφιάς από την Τουρκική Κυβέρνηση με σκοπό να ασκήσει πίεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στρέφεται εναντίον της διαθρησκευτικότητας και αποδεικνύει έμπρακτα ότι η Τουρκική κυβέρνηση παραβιάζει κατάφορα το Διεθνές Δίκαιο και τις Ευρωπαϊκές αρχές και αξίες».

Έντονη καταδίκη από Κύπρο

«Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, είναι μία ακόμη πρόκληση για το σύνολο του πολιτισμένου κόσμου και των διεθνών οργάνων που τον εκπροσωπούν. Συνιστά ιστορική εκτροπή και βεβήλωση ενός μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς με ιδιαίτερη αξία για τους όπου γης χριστιανούς» αναφέρει σε ανάρτησή του στο Twitter ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης.

Αντιδράσεις και στη Γερμανία

Στη Γερμανία, την λύπη του για την επικείμενη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί εξέφρασε ο εντεταλμένος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για θρησκευτικά ζητήματα Μάρκους Γκρούμπελ (CDU), επισημαίνοντας την ιστορική σημασία του μνημείου. Κριτική για την απόφαση της Άγκυρας άσκησε επίσης η Καθολική Εκκλησία της Γερμανίας, αλλά και στελέχη κομμάτων.

«Λυπούμαι πολύ που η Αγία Σοφία θα διατίθεται τώρα αποκλειστικά σε μία θρησκεία για προσευχή. Το κτίριο έχει βαθιά ιστορική σημασία, τόσο για τον Χριστιανισμό όσο και για το Ισλάμ. Σε μια αλλαγή του καθεστώτος του (το κτίριο) θα έπρεπε να χρησιμεύει ως σημείο συνάντησης, ανταλλαγής μεταξύ των δύο θρησκειών», δήλωσε ο κ. Γκρούμπελ.

Ανησυχία για τις εξελίξεις όσον αφορά την Αγία Σοφία εξέφρασε από την πλευρά της η Γερμανική Καθολική Διάσκεψη των Επισκόπων: «Με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας της Τουρκίας για το καθεστώς της Αγίας Σοφίας και την ανακοίνωση του προέδρου [της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ] Ερντογάν να ανοίξει το κτίριο για μουσουλμανικές προσευχές, η Τουρκία φαίνεται ότι είναι στον δρόμο για την μετατροπή ενός από τα μεγαλύτερα σύμβολά της από μουσείο σε τζαμί», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Διάσκεψης Ματίας Κοπ, τονίζοντας ότι η απόφαση αυτή «ενέχει τον κίνδυνο η Αγία Σοφία να μπορεί και πάλι μελλοντικά να θεωρηθεί σύμβολο θρησκευτικής ‘κατάκτησης’».

Την διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία λόγω (και) της εξέλιξης σχετικά με την Αγία Σοφία ζήτησε ο αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας των βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) Φλόριαν Χαν: «Η χρήση της Αγίας Σοφίας ως τζαμιού συμβολίζει την αυξανόμενη αποξένωση μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας υπό τον Ερντογάν. Μόνο μία συνέπεια μπορεί να υπάρξει: οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία πρέπει να σταματήσουν! Δεν είναι πλέον παρά μία φάρσα!», έγραψε ο κ. Χαν σε ανάρτηση στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter. 

Αυστρία: Η Τουρκία αποξενώνεται από την Ευρώπη

Ο Αυστριακός υπουργός Εξωτερικών Αλεξάντερ Σάλενμπεργκ επέκρινε έντονα την απόφαση της Τουρκίας για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, τονίζοντας ότι με αυτή την κίνηση η Άγκυρα αποξενώνεται από την Ευρώπη.

«Λυπούμαστε βαθιά για τη σημερινή απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί και δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε! Η κατάργηση του καθεστώτος μουσείου που την καταστούσε προσβάσιμη σε όλους τους πολιτισμούς και τις θρησκείες είναι ένα ακόμη βήμα μακριά από την Ευρώπη», ανέφερε ο Αυστριακός ΥΠΕΞ.

Αντιδράσεις και από Ρωσία

Στη Ρωσία, ο πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας (άνω βουλή) Κονσταντίν Κόσατσεφ, εξέφρασε την λύπη του για την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να χρησιμοποιηθεί ο Ναός της Αγίας Σοφίας ως τζαμί, επισημαίνοντας ότι μια τέτοια απόφαση μπορεί να προκαλέσει εξαιρετικά αρνητικές αντιδράσεις σε όλο τον χριστιανικό κόσμο.

Ο ίδιος επισήμανε ότι στην περίπτωση αυτή δεν είναι αποδεκτό το σκεπτικό ότι η τύχη των αρχιτεκτονικών μνημείων αποτελεί αυστηρά εσωτερική υπόθεση μιας χώρας.

Ο Κόσατσεφ υποστήριξε πως δεν βλέπει στην απόφαση αυτή κάποια επιδίωξη της Τουρκίας να προκαλέσει έξωθεν δυνάμεις, εκτιμώντας ότι υπερτερούν στην περίπτωση αυτή ζητήματα εσωτερικής πολιτικής.

«Δεν θα έβλεπα στην περίπτωση αυτή μια άμεση επιδίωξη (του προέδρου της Τουρκίας Ταγίπ) Ερντογάν να προβεί σε κάποια πρόκληση προς έξωθεν δυνάμεις, ακόμη και παρά τις ήδη συνεχείς προστριβές με την Ελλάδα στο εν λόγω ζήτημα: κάθε φορά, όταν στην Αγία Σοφία διάβαζαν αποσπάσματα από το Κοράνι, το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας αντιδρούσε. Υπερτερούν εδώ παρόλα αυτά θέματα εσωτερικής πολιτικής», εκτιμά ο Κόσατσεφ.

Κατά την άποψη του ο Ερντογάν προσπαθεί να κερδίζει πόντους στους οπαδούς της ισλαμικοποίησης της Τουρκίας «παίρνοντας ακόμη και την πρωτοβουλία από τους πιο συντηρητικούς του αντιπάλους».

«Δεν σταματούν και οι συζητήσεις για πρόωρες βουλευτικές εκλογές, στις οποίες η αλλαγή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας επίσης μπορεί να εξυπηρετεί τις κυβερνητικές δυνάμεις. Όλα αυτά είναι ερμηνείες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούν ότι από εδώ και στο εξής θα χάσει το ουδέτερο στάτους του μουσείου ένα μοναδικό ιστορικό μνημείο, που διατηρεί και χριστιανικά και μουσουλμανικά στοιχεία διακόσμησης, το οποίο επί πολλά χρόνια υπήρξε σύμβολο διαθρησκευτικής ειρήνης και όχι μόνο μέσα στην ίδια την Τουρκία», επισήμανε ο πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας.

«Και πιστεύω ότι η Άγκυρα πρέπει να φαίνεται τώρα στα μάτια όλου του κόσμου ως ο παραβάτης της διαθρησκευτικής ισορροπίας και θα χάσει το κύρος της ως ένας σημαντικός περιφερειακός παράγοντας. Είναι πολύ λυπηρό ότι συνέβη αυτό», κατέληξε ο Κόσατσεφ. 

Θλίψη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μύρων μίλησε στο Πρακτορείο «ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ» από την Κωνσταντινούπολη, όπου αναφέρθηκε στην κατήφεια και στη θλίψη που επικρατούσε την ώρα της ανακοίνωσης Ερντογάν, ώρα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

«Ήμουν προ ολίγου στο Πατριαρχείο. Μία κατήφεια και λύπη. Τι μπορεί να πει το Πατριαρχείο αυτήν τη στιγμή; Ήδη, ο Πατριάρχης μας, έστω και παρεξηγηθείς,  εξεφράσθη αυτό που έπρεπε να πει, διότι πιστεύουμε, ότι και τα πολλά τα λόγια δεν είναι καλό» είπε χαρακτηριστικά.

«Όσοι και να μπουν και όποιοι και να μπουν μέσα στην Αγία Σοφία, δε θα μπορούσαν να την αλλάξουν, για τον σκοπό τον οποίο χτίστηκε» συμπλήρωσε στέλνοντας μήνυμα προς ολόκληρο τον Ελληνισμό.

Ο Μητροπολίτης αναφέρθηκε και στην αποτυχία των προσπαθειών ολόκληρων δεκαετιών να βρεθεί μία λύση για το ιερό σύμβολο του Χριστιανισμού και του παγκόσμιου πολιτισμού.

Πατριαρχείο Μόσχας: Επιστροφή στην οθωμανική εποχή

Σε δήλωση του ο Πρόεδρος του τμήματος εξωτερικών σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων πως με την απόφαση αυτή η Τουρκία επιστρέφει στην Οθωμανική εποχή. «Η Αγία Σοφία παραμένει ένα καταφύγιο παγκόσμιας σημασίας, και η επιστροφή σε τζαμί θα γίνει αντιληπτή από πολλούς αρνητικά, συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσίας. Η Αγία Σοφία μετατράπηκε και πάλι σε τζαμί, όπως στην Οθωμανική εποχή».

UNESCO : Θα αξιολογηθεί εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας

Η UNESCO ανακοίνωσε  ότι η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα αξιολογήσει εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, αφού ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την ανακήρυξε τζαμί, νωρίτερα σήμερα.

«Είναι λυπηρό που η απόφαση της Τουρκίας δεν ήταν αντικείμενο διαλόγου, ούτε υπήρξε κάποια γνωστοποίηση νωρίτερα», ανέφερε η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Επιμορφωτική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών σε ανακοίνωσή της.

«H UNESCO καλεί τις τουρκικές αρχές να ξεκινήσουν χωρίς καθυστέρηση διάλογο προκειμένου να αποφευχθεί η οπισθοχώρηση από την παγκόσμια αξία αυτής της σπάνιας κληρονομιάς, η διατήρηση της οποίας θα επανεξεταστεί από την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς στην επόμενη συνεδρίασή της», πρόσθεσε η διευθύντρια της UNESCO, Οντρεΐ Αζουλέ.

Αγία Σοφία : Θα καλύψουν τις αγιογραφίες με ειδικά εφέ

Κουρτίνες και φωτισμό που θα δημιουργηθεί με ειδική τεχνολογία σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν οι Τούρκοι για να καλύψουν τις αγιογραφίες στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας εν όψει της πρώτης μουσουλμανικής προσευχής στις 24 Ιουλίου.

Σύμφωνα με τη Hurriyet, αντίστοιχα στο πάτωμα θα τοποθετηθούν χαλιά τα οποία θα φωτίζονται για να σκοτεινιάζει ο γύρω χώρος, προκειμένου να δημιουργείται μια οφθαλμαπάτη χάρη στην οποία δεν θα φαίνονται οι αγιογραφίες.


Ανοιχτή στους τουρίστες

Ανοιχτή για τους τουρίστες που επιθυμούν να την επισκεφτούν θα είναι η Αγία Σοφία, παρόλο που θα λειτουργεί ως τζαμί στο εξής.


Υπενθυμίζεται ότι εφόσον πλέον η Αγία Σοφία θα είναι τζαμί, αυτό σημαίνει ότι οι τουρίστες που θα εισέρχονται σε αυτό, θα τηρούν το πρωτόκολλο που υφίσταται σε όλα τα μουσουλμανικά τεμένη. Δηλαδή, όλοι οι εισερχόμενοι στον χώρο, θα βγάζουν τα παπούτσια τους και οι γυναίκες θα φορούν ρούχα που θα καλύπτουν όλα τα μέρη του σώματός τους και μαντήλι για να κρύβουν τα μαλλιά τους.

Πηγή: in.gr, in.gr2