The Met: 150 χρόνια ιστορίας σε μια εντυπωσιακή έκθεση

Νεαροί επισκέπτες του 19ου και 21ου αιώνα κοιτάζουν το έργο «Washington Crossing the Delaware» (1851) του Emanuel Leutze, σε μία σύνθετη εικ...

Νεαροί επισκέπτες του 19ου και 21ου αιώνα κοιτάζουν το έργο «Washington Crossing the Delaware» (1851) του Emanuel Leutze, σε μία σύνθετη εικόνα του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης

Το περίφημο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης γιορτάζει ενάμιση αιώνα ζωής με μια εκπληκτική έκθεση που εξετάζει τα μεγάλα σημεία-καμπές της ιστορίας του. Ανάμεσα στα εκθέματα, πολλά από την αρχαία Ελλάδα και την Κύπρο.

Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης είναι το μεγαλύτερο και πιο σημαντικό μουσείο τέχνης των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου. Εγκατεστημένο σε ένα ευρύχωρο κτίριο στο Απερ Ιστ Σάιντ, διαθέτει μια τεράστια εγκυκλοπαιδική συλλογή, οργανώνει συναρπαστικές εκθέσεις, προσφέρει υποτροφίες υψηλού επιπέδου και, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, ο επισκέπτης «μπορεί να βιώσει 5.000 χρόνια τέχνης στο Met». 

Η σύνοψη, λοιπόν, της ιστορίας των 150 χρόνων από την ίδρυσή του δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ακριβώς αυτό, όμως, ανατέθηκε στην Αντρέα Μπάγερ, αναπληρώτρια διευθύντρια συλλογών και διοίκησης του μουσείου, και επιμελήτρια της επετειακής έκθεσης με τίτλο «Making the Met, 1870-2020». 

Όπως δήλωσε στο Artnet η Μπάγερ, «Η έκθεση επικεντρώνεται στις μεταμορφωτικές στιγμές που άλλαξαν το DNA του μουσείου» και εστιάζει σε 10 σημεία καμπής στην ιστορία του, από τα πρώτα αποκτήματα τα οποία έβαλαν τα θεμέλια της εγκυκλοπαιδικής συλλογής του μέχρι τις σημαντικές δωρεές και τις επιμελητικές πρωτοβουλίες. Και ολοκληρώνεται με την εμπειρία του lockdown της Νέας Υόρκης που επέβαλε το κλείσιμο του μουσείου από τον Μάρτιο, και η οποία σύμφωνα με την επιμελήτρια τη έκθεσης είναι το 11o κρίσιμο σημείο, που επιβάλλει «να δούμε την έκθεση με νέα και διαφορετική ματιά πλέον», είπε. 

«Η Αγία Ροζαλία μεσολαβεί για την πανώλη που έπληξε το Παλέρμο» (1624) του Αντονι Βαν Ντάικ ήταν το πρώτο έργο που απέκτησε το Met το 1871, έναν χρόνο μετά την ίδρυσή του

Να σημειωθεί ότι το Met υποδεχόταν μέχρι πρότινος περίπου 7 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο, από όλο τον κόσμο, που έφθαναν στη Νέα Υόρκη για να θαυμάσουν τα 2 εκατ. έργα των πολύτιμων  συλλογών του.  Η πανδημία, όμως, κατάφερε τεράστιο πλήγμα στο μουσείο της 5ης λεωφόρου στο Μανχάταν: το Met ήταν ένα από τα πρώτα μουσεία που έκλεισαν τον Μάρτιο, και η απώλεια εσόδων του υπολογίζεται σε 150 εκατ. δολάρια.

Λίθινη κεφαλή γενειοφόρου άνδρα των αρχών του 6ου π.Χ. αι. από την Κύπρο, από τη συλλογή Τσεσνόλα Πηγή: Protagon.gr

Αρχικά η έκθεση για την επέτειο των 150 χρόνων είχε προγραμματιστεί για τον Μάρτιο αλλά εξαιτίας του lockdown τα εγκαίνιά της έγιναν τελικά στις 29 Αυγούστου, οπότε άνοιξε και πάλι της πύλες του το μουσείο -τηρώντας αυστηρά υγειονομικά πρωτόκολλα- με τη μεγάλη έκθεση «Making the Met, 1870-2020», που θα διαρκέσει μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2021.

«Αυτή η συνθήκη [το lockdown] μας έκανε να σκεφτούμε ποιοι είμαστε, πού είμαστε και πού πηγαίνουμε», δήλωσε η Αντρέα Μπάγερ στο Artnet. Το πρώτο απόκτημα του μουσείου, για παράδειγμα, το 1871, έναν χρόνο μετά την ίδρυσή του, ήταν ο πίνακας του Αντονι Βαν Ντάικ «Η Αγία Ροζαλία μεσολαβεί για την πανώλη που έπληξε το Παλέρμο» (1624). Το έργο πρόσφεραν Νεοϋορκέζοι οι οποίοι είχαν ταξιδέψει στην Ευρώπη με σκοπό να βρουν πίνακες και άλλα έργα τέχνης για το νεοσύστατο μουσείο. Ο πίνακας του Βαν Ντάικ έχει σχέση με μια πανδημία, «ήταν ένα μικρό κομμάτι της έκθεσης, ένα ελπιδοφόρο έργο που μας οδηγεί στην αντίπερα όχθη», λέει η Μπάγερ, και «ξαφνικά, αυτό το έργο αποκτά άλλη σημασία», τονίζει.

Παναθηναϊκός αμφορέας του αγγειογράφου Ευφίλητου με σκηνή από αγώνα δρόμου, που χρονολογείται περίπου στο 530 π.Χ. Πηγή: Protagon.gr

Τα πρώτα χρόνια του Met αντιπροσωπεύονται στην ενότητα «The Founding Decades», η οποία ανοίγει την έκθεση με μια λίθινη κεφαλή γενειοφόρου άνδρα του 6ου π.Χ. αι. από την Κύπρο, από τη συλλογή Τσεσνόλα. Η συλλογή δημιουργήθηκε από τον πρώτο διευθυντή του μουσείου, ιταλό στρατηγό Λουίτζι Πάλμα ντι Τσεσνόλα (τον λεγόμενο και «Ελγιν της Κύπρου»), που μετανάστευσε στην Αμερική, έγινε πρόξενος των ΗΠΑ στην Κύπρο και έκανε ερασιτεχνικές ανασκαφές στο νησί από το 1865 μέχρι το 1876. Στην κατοχή του περιήλθαν περισσότερα από 35.000 αντικείμενα, τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για τη φημισμένη συλλογή αρχαιοτήτων του μουσείου. 

Στις αρχές του 20ού αιώνα η συλλογή του Met εμπλουτίστηκε με υφάσματα, μουσικά όργανα και έργα σε χαρτί, τα οποία παρουσιάζονται στην ενότητα «Τέχνη για Ολους». Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ιδιαίτερα τα έργα των Εντουάρ Βιγιάρ και Αλμπρεχτ Ντίρερ.

«Η Βηθσαβεέ στο λουτρό» (1643), του Ρέμπραντ, με θέμα από τη Βίβλο

Η ενότητα «Ηγεμονικές Φιλοδοξίες» («Princely Aspirations») αναφέρεται επίσης στην ίδια εποχή και στα μεγαλεπήβολα σχέδια των διαχειριστών του μουσείου με επικεφαλής τον τραπεζίτη Τζ. Π. Μόργκαν, που φιλοδοξούσαν να το κάνουν θησαυροφυλάκιο, με «θησαυρούς» απ’ όλο τον κόσμο. Τον στόχο τους βοήθησε το κληροδότημα του μεγιστάνα των πολυκαταστημάτων Μπέντζαμιν Αλτμαν, με σπουδαία έργα τέχνης της Χρυσής Ολλανδικής Εποχής. 

Στην ενότητα εκτίθεται ο πίνακας του Ρέμπραντ «Η Βηθσαβεέ στο λουτρό», με θέμα από τη Βίβλο: ο βασιλιάς Δαυίδ κατασκοπεύει μια ωραία γυναίκα ενώ πλένεται. Η Μπάγερ τον επέλεξε όχι μόνο γιατί είναι ένα σπουδαίο έργο αλλά και γιατί πίσω της στέκεται μια γυναίκα από την Αφρική: «Πρόσφατα, σημειώσαμε μεγάλη πρόοδο στη μελέτη απεικονίσεων ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής στις ευρωπαϊκές συλλογές μας ζωγραφικής και αλλού», είπε.

«Χορεύτριες, ροζ και πράσινο», περίπου 1890, του Εντγκάρ Ντεγκά

Οι μεγάλες δωρεές συνεχίστηκαν τον 20 αιώνα. Η εκπληκτική συλλογή Χαβμέγιερ έδωσε ώθηση στο τμήμα του ιμπρεσιονισμού και άλλαξε εντελώς το ύφος του μουσείου.  Η συλλέκτρια Λουιζίν Χαβμέγιερ (μια από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους του φεμινιστικού κινήματος στις ΗΠΑ) και ο σύζυγός της ζαχαροβιομήχανος Χένρι Χαβμέγιερ είχαν συγκεντρώσει 112 έργα του Εντγκάρ Ντεγκά και άλλων πρωτοποριακών Ευρωπαίων (Μανέ, Ελ Γκρέκο, Ρέμπραντ, Κορό), καθώς και έργα σε γυαλί και ασιατικής τέχνης. Ακόμη, το κληροδότημα του ζεύγους Ράιτσμαν μεταμόρφωσε τρία διαφορετικά τμήματα: Ευρωπαϊκή Γλυπτική και Διακοσμητικές Τέχνες, Ευρωπαϊκή Ζωγραφική-Σχέδια-Χαρακτικά, και το Ινστιτούτο Κοστουμιών. 

Η έκθεση δίνει επίσης έμφαση στις αρχαιολογικές ανασκαφές του Met, που διαμόρφωσαν τις συλλογές του, από το 1906 που έγινε η πρώτη μέχρι σήμερα (συνεχίζονται σε συμφωνία, πλέον, με την εκάστοτε χώρα). Το μνημειακό αιγυπτιακό άγαλμα της Χατσεψούτ (περίπου 1479-1458 π.Χ.), εκτίθεται μπροστά από ένα παράθυρο που άνοιξε για πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια και ακριβώς πίσω του βλέπει κανείς τον μεγάλο οβελίσκο του Σέντραλ Παρκ.

«Μαντάμ Χ» (κυρία Πιέρ Γκοτρό), 1884, κορυφαίο έργο του Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ

Εκτός από τις δωρεές συλλεκτών, αμερικανοί καλλιτέχνες ήταν εξαιρετικά πρόθυμοι να πουλήσουν έργα τους στο μουσείο σε πολύ χαμηλές τιμές. Ο Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, για παράδειγμα, πρόσφερε το κορυφαίο του έργο, το πορτρέτο της «Μαντάμ Χ» (κυρία Πιέρ Γκοτρό), σε πολύ καλή τιμή. 

Από την άλλη πλευρά, όμως, «το μουσείο ήταν αρκετά συντηρητικό σχετικά με την αβάν-γκαρντ ζωγραφική και γλυπτική», λέει η υπεύθυνη της έκθεσης. Ωστόσο όταν ο συλλέκτης Λέοναρντ Λόντερ είδε ότι έλειπε η κυβιστική περίοδος δώρισε στο Met τη συλλογή του με έργα κυβισμού. Και τώρα παρουσιάζεται για πρώτη φορά και η τελευταία δωρεά του δισεκατομμυριούχου, ο πίνακας «Γυναίκα με πουκάμισο καθισμένη σε πολυθρόνα» (1913-1914) του Πάμπλο Πικάσο.

Χατσεψούτ (1479-1458 π.Χ.) Η βασίλισσα της Αιγύπτου ντυνόταν ως άντρας Φαραώ

Ο φοβερός ιεροεξεταστής, «Καρδινάλιος Φερνάντο Νίνιο ντε Γκεβάρα (1541–1609)», περίπου του 1600, Ελ Γκρέκο – Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

Επιτύμβια στήλη κοριτσιού με περιστέρι, περ. 450-440 π.Χ. από παριανό μάρμαρο,
βρέθηκε στην Πάρο το 1775

Νεοκλασική ασημένια τσαγιέρα (1796) του αμερικανού αργυροχόου Πολ Ρεβέρ

«Λευκό που λάμπει τη νύχτα» (περίπου του 750), του Χαν Γκαν, κινέζου ζωγράφου της δυναστείας Τανγκ, που έγινε γνωστός για τους πίνακες με άλογα

Η τελευταία ενότητα της έκθεσης εξετάζει πώς το Met επεξεργάζεται τη διεύρυνσή του τις τελευταίες δεκαετίες. Για παράδειγμα, η Μπάγερ επέλεξε ένα πάπλωμα της αφροαμερικανίδας εικαστικού και ακτιβίστριας (αφηγείται στο πανί ιστορίες φυλετικού ρατσισμού)  που αγοράστηκε για τη συλλογή το 1990.

Πηγή: Κ. Τριανταφύλλη, Protagon