Σαρωτής φθορισμού ακτίνων Χ αναλύει την αλληλογραφία της Μαρίας Αντουανέτας και του Φερσέν στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας. Φωτο: Centre de Re...
 |
| Σαρωτής φθορισμού ακτίνων Χ αναλύει την αλληλογραφία της Μαρίας Αντουανέτας και του Φερσέν στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας. Φωτο: Centre de Recherche sur la Conservation, French National Museum of Natural History |
Τα γράμματα δεν απευθύνονται στο σύζυγό της Λουδοβίκο ΙΣΤ’ αλλά στον στενό της φίλο και φημολογούμενο εραστή της Άξελ φον Φέρσεν.
Στις 16 Οκτωβρίου 1793, η 38χρονη Μαρία Αντουανέτα, βασίλισσα της Γαλλίας, οδηγήθηκε με τον σύζυγό της Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ (1754-1793) στη γκιλοτίνα όπου αποκεφαλίστηκαν δημόσια από φιλελεύθερους επαναστάτες κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.
Στο Εθνικό Αρχείο της Γαλλίας η τεχνολογία X-Ray αποκάλυψε τη λογοκριμένη μυστική αλληλογραφία της, ανάμεσα σε πολλά χαμένα γραπτά και σχέδια.
Κατά τη διάρκεια των ταραγμένων ημερών της Γαλλικής Επανάστασης, τον Ιανουάριο του 1792, η Μαρία Αντουανέτα, κλείνει ένα τρυφερό γράμμα γράφοντας: «Δεν θα τελειώσω χωρίς να σας πω αγαπητέ και τρυφερέ μου φίλε ότι σας αγαπώ παράφορα και ότι δεν μπορώ να ζω στιγμή χωρίς να σας λατρεύω». Αλλά το γράμμα δεν απευθύνεται στο σύζυγό της Λουδοβίκο ΙΣΤ’ αλλά στον στενό της φίλο και φημολογούμενο εραστή της Άξελ φον Φέρσεν.
Η σχέση του ζευγαριού απαιτούσε διακριτικότητα. Το ίδιο και οι πολιτικές πτυχές της αλληλογραφίας τους. Τα γράμματα ανταλλάχθηκαν ενώ η βασιλική οικογένεια ήταν σε κατ' οίκον περιορισμό από τους επαναστάτες που έλεγχαν τη Γαλλία. Τόσο η Μαρία Αντουανέτα όσο και ο Φέρσεν προσπαθούσαν να ασκήσουν την επιρροή τους με την ελπίδα να σώσουν τη δυναστεία των Βουρβόνων ή τουλάχιστον να σώσουν τις ζωές των μελών της βασιλικής οικογένειας. Για έναν ή και για τους δύο αυτούς λόγους, τα λίγα σωζόμενα γράμματα μεταξύ τους έχουν φράσεις που έχουν σβηστεί από κάποιο άγνωστο λογοκριτή. Μαυρίζοντας λέξεις και ολόκληρες γραμμές με σκούρο μελάνι, κάποιος εννοούσε να τις κρύψει για πάντα από την ιστορία και τα κατάφερε για δύο αιώνες - μέχρι τώρα.
 |
| Η πρωτότυπη επιστολή με διορθώσεις (αριστερά) και η ίδια επιστολή που εξετάστηκε με συνδυασμό απεικόνισης φθορισμού ακτίνων Χ και επεξεργασίας δεδομένων (δεξιά). Φωτο: Centre de Recherche sur la Conservation, French National Museum of Natural History |
Ο νεαρός ευγενής ήταν αγαπητός στο Γαλλικό παλάτι, λόγω εν μέρει της ανάμνησης της αφοσίωσης του πατέρα του στη Γαλλία, αλλά κυρίως λόγω της δικής του φιλικής στάσης. Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα, η οποία γνώρισε για πρώτη φορά τον Άξελ φον Φέρσεν όταν ήταν και οι δύο 18 χρονών, γοητεύθηκε από τον συνομήλικό της άντρα που ήταν χαριτωμένος και έξυπνος. Ωστόσο, ήταν σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα, στη δεύτερη επίσκεψη του Άξελ στη Γαλλία, το καλοκαίρι του 1778, όταν η σχέση άνθισε. Εκεί έγινε δεκτός από τη Μαρία Αντουανέτα στον αξιόπιστο κύκλο της και προσκλήθηκε στις ιδιωτικές της συγκεντρώσεις στο Μικρό Τριανόν. Φαίνεται ότι η φιλία τους πολύ γρήγορα έγινε πολύ στενή και προκάλεσε ζήλια και κουτσομπολιά στην αυλή του Παλατιού. Τότε άρχισαν οι φήμες ότι ήταν εραστές, αφού ήταν γνωστή η δυσλειτουργική της σχέση με τον Λουδοβίκο.
Ο Μπάρινγκτον Μπόμοντ έγραψε στα απομνημονεύματα του: «Ο νεαρός Κόμη Φέρσεν έγινε δεκτός από την βασίλισσα και αυτό θεωρήθηκε προσβλητικό από πολλά άτομα. Παραδέχομαι ότι δεν θα μπορούσα να σκεφτώ ότι η βασίλισσα είχε μια προτίμηση προς εκείνον. Έχω δει πάρα πολλές ενδείξεις για να το αμφισβητήσω αυτό. Η συμπεριφορά του νεαρού αυλικού ήταν αξιοθαύμαστη σε αυτή την συγκυρία, όντας σεμνός και συγκρατημένος. Τα μάτια της βασίλισσας δεν μπορούσαν να τον αφήσουν, κατά την διάρκεια των τελευταίων ήμερων, και συχνά γέμιζαν με δάκρυα».
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πόσο μακριά πήγε η σχέση τους. Ήταν δύσκολο για τη βασίλισσα της Γαλλίας να παραμείνει μόνη της για πολύ. Σχεδόν πάντα συνοδεύονταν από άλλους, όπως ακολούθους του παλατιού. Όμως τη στιγμή που ακούστηκε ότι η Μαρία Αντουανέτα ήταν η ερωμένη του Άξελ, φημολογήθηκε επίσης ότι ήταν η ερωμένη των Δουκών της Ορλεάνης και του Κόμη της Αρτουά, μεταξύ άλλων. Αυτές οι φήμες είχαν ενισχυθεί από την απόφασή της να περνά πολύ χρόνο στο μικρό Τριανόν και να διασκεδάζει με τους φίλους της, μακριά από τις σκοτούρες του παλατιού.
 |
| Ελιζαμπέτ Βιζέ Λε Μπραν, Προσωπογραφία της Μαρίας Αντουανέτας, 1783. Φωτο: Wikipedia |
Η σύγχρονη τεχνολογία έφερε στο φως αυτά που είχε «κόψει» ο λογοκριτής. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν παλιές και νέες τεχνικές που φανερώνουν την ποικίλη σύνθεση διαφορετικών μελανιών για να αποκαλύψουν πολλά αναδιατυπωμένα μέρη αυτής της φημισμένης αλληλογραφίας. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύουν ότι αποκάλυψαν επίσης ποιος κρατούσε την πένα με πιο βαρύ χέρι, από τον τρόπο πίεσης επάνω στο χαρτί. Ο μυστηριώδης λογοκριτής φαίνεται να ήταν ο ίδιος ο Φέρσεν που ήθελε να προστατεύσει την Αντουανέτα.
Μεταξύ του Ιουνίου 1791 και του Αυγούστου 1792 η γαλλική βασιλική οικογένεια έζησε σε κατ 'οίκον περιορισμό στο παλάτι Tuileries στο Παρίσι, ενώ ο Φέρσεν βρισκόταν στο εξωτερικό. Όταν επέστρεψε στο Παρίσι προσπάθησε να ενορχηστρώσει μια απόδρασή τους που απέτυχε και είχε καταστροφικά αποτελέσματα.
Οι φιλοβασιλικοί ήλπιζαν να συγκεντρώσουν υποστηρικτές στην αγροτική Γαλλία αλλά η φυγή και η σύλληψη της οικογένειας στο Βαρέν έστρεψε την κοινή γνώμη αποφασιστικά εναντίον τους και άνοιξε το δρόμο για κατηγορίες για προδοσία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ενώ ήταν αυστηρά φρουρούμενη, η Μαρία-Αντουανέτα είχε μια περίπλοκη αλληλογραφία με τον Φέρσεν. Οι επιστολές παραδόθηκαν από μεσάζοντες, αλλά επίσης γράφτηκαν και με εξωφρενικές μεθόδους προφύλαξης, όπως αόρατο μελάνι και κωδικούς που απαιτούσαν περίπλοκη αποκρυπτογράφηση.
Η Μαρί-Αντουανέτα παραπονέθηκε για αυτή τη διαδικασία στον Φέρσεν στις 2 Νοεμβρίου 1791, γράφοντας «Αντίο, βαρέθηκα να κρυπτογραφώ. Αυτή δεν είναι η συνηθισμένη μου ενασχόληση και πάντα φοβάμαι μήπως κάνω λάθη».
Η μυστικότητα ήταν κρίσιμη για διάφορους λόγους και οι ιστορικοί αναρωτιούνται εδώ και καιρό ποιος διέγραψε διάφορα μέρη του κειμένου. Ο Φέρσεν είχε φύγει από τη Γαλλία αφού ανακαλύφθηκε ο ρόλος του στην αποτυχημένη απόδραση. Στις Βρυξέλλες, τη Βιέννη και αλλού άσκησε πίεση για να επηρεάσει τις ξένες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των συγγενών τους στους βασιλικούς οίκους, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αποκατάστασή τους στο θρόνο ή να βοηθήσουν με άλλον τρόπο τη δεινή τους κατάσταση. Ένα τέτοιο πολιτικό ενδιαφέρον, όπως αναφέρεται στις επιστολές, θα είχε θεωρηθεί ως σοβαρό έγκλημα από τους επαναστάτες.
 |
| Ελιζαμπέτ Βιζέ Λε Μπραν, Η Μαρία Αντουανέτα και τα παιδιά της, 1787. Φωτο: Wikipedia |
Άλλα τμήματα της αλληλογραφίας έμειναν κρυφά για άλλους λόγους. Είναι αποδείξεις μιας πολύ προσωπικής αλληλογραφίας μεταξύ της βασίλισσας της Γαλλίας και ενός άντρα που δεν ήταν ο σύζυγός της.
Πολλά από τα γράμματα που έγραψε η Μαρία Αντουανέτα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου καταστράφηκαν. Αλλά ο Φέρσεν κράτησε μερικά γράμματα που έλαβε από τη βασίλισσα, καθώς και αντίγραφα αυτών που της έγραψε. Περιήλθαν στην οικογένειά του μετά το θάνατό του το 1908, προτού τελικά αγοραστούν από τα Γαλλικά Ιστορικά Αρχεία το 1982.
Αν και φαίνονται τα ίδια όταν τα βλέπει κάποιος δια γυμνού οφθαλμού, τα μελάνια από τα τέλη του 18ου αιώνα δεν ήταν ομοιόμορφα. Η ομάδα των συντηρητών χρησιμοποίησε μια μη καταστροφική ανάλυση, για να εμβαθύνει στη χημική τους σύνθεση, ενώ με τις ακτίνες Χ τα στοιχεία παράγουν μοναδικά φθορίζοντα «δακτυλικά αποτυπώματα».
Σε 8 από τα 15 αναθεωρημένα γράμματα, οι επιστήμονες αποκάλυψαν σταθερές διαφορές μεταξύ των μελανιών του αρχικού κειμένου και των επαναλήψεων, με τις αναλογίες χαλκού-σιδήρου και ψευδαργύρου-σιδήρου να είναι οι πιο αποκαλυπτικές. Η χαρτογράφηση αυτών των στοιχειωδών διαφορών επέτρεψε στους ερευνητές να κάνουν διάκριση μεταξύ των δύο μελανιών και έκανε τις διατυπωμένες λέξεις πιο ευανάγνωστες. Αλλά αυτό δεν ήταν πάντα αρκετό για να αναδημιουργηθούν οι λέξεις και για την ανάγνωσή τους δημιούργησαν αλγόριθμους που παράγουν εικόνες που μεγιστοποιούν αυτές τις διαφορές και έτσι καθιστούν το κείμενο πιο ευανάγνωστο.
Όλα τα γράμματα που έγραψε ο Φέρσεν γράφτηκαν με το ίδιο μελάνι. Το ίδιο μελάνι χρησιμοποιήθηκε επίσης από τον μυστηριώδη λογοκριτή, υποδηλώνοντας ότι ήταν ο Φέρσεν αυτός που επέλεξε να διαγράψει οριστικά τμήματα της αλληλογραφίας.
 |
| Η Μαρία Αντουανέτα στη γκιλοτίνα. Φωτο: Wikipedia |
Η φύση της ιδιαίτερης σχέσης Μαρίας Αντουανέτας και Φέρσεν συζητείται για περισσότερους από δύο αιώνες. Η αγάπη τους ήταν τόσο έντονη που ο ίδιος ο Φέρσεν θεώρησε φρόνιμο να εξαλείψει μερικούς από τους πιο ιδιωτικούς όρους αγάπης, όπως «αγαπημένος», «τρυφερός φίλος» και «λατρεύω». «Ο Φέρσεν πιθανότατα ήθελε να κρατήσει αυτήν την αλληλογραφία μυστική καθώς ήταν σημαντική για αυτόν ίσως για συναισθηματικούς λόγους, προστατεύοντας παράλληλα την τιμή της βασίλισσας και ίσως τη δική του» λένε οι ερευνητές.
Όσο για τη Μαρί-Αντουανέτα και τον Φέρσεν, ίσως να μην είμαστε ποτέ σίγουροι πόσο μακριά πήγε η σχέση τους. Πάντα η ζωή της, επιπόλαιη, προκλητική, η ζωή μιας νεαρής Αυστριακής που βρέθηκε μακριά από τη χώρα της, παντρεμένη με έναν άντρα άγνωστό της που ίσως δεν αγάπησε ποτέ, που δεν την έκανε ποτέ να διασκεδάσει, θα είναι ένα μέρος του μύθου της ζωής των Βερσαλλιών και των ευγενών της εποχής της πριν την οριστική πτώση της βασιλείας και το τραγικό τέλος των εστεμμένων.
Πηγή: Αργ. Μποζώνη, LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια