Τον Οκτώβριο του 2007 το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων εμπλουτίζει τη συλλογή του με ένα σπάνιο νόμισμα. Πρόκειται για μια πιθανόν εορταστι...
Τον Οκτώβριο του 2007 το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων εμπλουτίζει τη συλλογή του με ένα σπάνιο νόμισμα. Πρόκειται για μια πιθανόν εορταστική κοπή -για άγνωστη σε εμάς αφορμή- με εκδότρια αρχή την Συμμαχία των Ηπειρωτών (Ἂπειρος). Στην εμπρόσθια όψη του νομίσματος εικονίζεται ο Δωδωναίος αετός με αναδιπλωμένα φτερά να κάθεται επάνω σε βράχο κοιτώντας προς τα δεξιά. Εκατέρωθεν του αετού το εθνικό ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ (των Ηπειρωτών, στη δωρική διάλεκτο). Ωστόσο, είναι η οπίσθια όψη του νομίσματος που το καθιστά ιδιαιτέρως σημαντικό. Συγκεκριμένα, διακρίνονται η ιερή βελανιδιά με τρία περιστέρια, τὰς ἐν τῇ Δωδωναίᾳ δρυῒ μεμυθεῡσθαι πελείας φασίν (Στράβων 7.7, Απόσπασμα, 2), ένα στην κορυφή του δέντρου και από ένα δεξιά και αριστερά στο έδαφος.
Τα περιστέρια σχετίζονταν με την τελετουργία του μαντείου.
Σύμφωνα με τον ιδρυτικό μύθο που μας διασώζει ο Ηρόδοτος (Ἱστορίαι 2.54) η θέση του μαντείου επελέγη όταν από τις Θήβες της Αιγύπτου πέταξαν δυο μαύρα περιστέρια (μέλαιναι πελειάδες), το ένα για τη Λιβύη και το άλλο για τη Δωδώνη. Το τελευταίο κάθισε πάνω στα κλαδιά μιας βελανιδιάς (φηγός, ιερό δέντρο του Δία) και με ανθρώπινη λαλιά παρήγγειλε να ιδρυθεί στον τόπο αυτόν το μαντείο του Διός. Αυτήν την διήγηση την αφηγήθηκαν στον Ηρόδοτο οι ιέρειες του μαντείου της Δωδώνης (Προμένεια, Τιμαρέτη και Νικάνδρη), οι οποίες ήταν γνωστές και ως Πελειάδες.
Ο ιστορικός μας πληροφορεί επίσης και για μια δεύτερη παραλλαγή σχετικά με την ίδρυση του μαντείου, την οποία άκουσε αυτή τη φορά από ιερείς του Άμμωνα Δία στις Θήβες της Αιγύπτου (Ἱστορίαι 2.57). Σύμφωνα με αυτήν, Φοίνικες ληστές απήγαγαν δύο ιέρειες από τις Θήβες και κατόπιν τις πούλησαν ως δούλες, τη μία στη Λιβύη και την άλλη στην Ελλάδα. Αυτές πρώτες ίδρυσαν τα αντίστοιχα μαντεία. Συνδυάζοντας τις δύο αυτές εκδοχές, ο ιστορικός επιχειρεί και τη δική του ερμηνεία, υποστηρίζοντας ότι οι γυναίκες θα πρέπει να ταυτίστηκαν με μαύρα περιστέρια λόγω της αιγυπτιακής καταγωγής τους, και επειδή μιλούσαν μια ξένη, άγνωστη γλώσσα, ακατανόητη, όπως εκείνη των περιστεριών.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (Περί τα ζώα ἱστορίαι 8.12) η πελειά της Δωδώνης είναι ένα άγριο περιστέρι που σε αντίθεση με τα κοινά περιστέρια είναι αποδημητικό. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι η πελειά κάθε φθινόπωρο ξεκινώντας από τον Τόμαρο (βουνό που δεσπόζει στην κοιλάδα της Δωδώνης), μετανάστευε προς την αφρικανική ήπειρο και επέστρεφε στη Δωδώνη κάθε άνοιξη σε ανάμνηση του παρθενικού ταξιδιού του περιστεριού που ήρθε από τις Θήβες της Αιγύπτου. Με αυτή την εποχική παρουσία των περιστεριών πιθανώς να συνδέονται τα Νάια -γυμνικοί, δραματικοί, μουσικοί και ιππικοί αγώνες- που τελούνταν στη Δωδώνη κάθε τέσσερα χρόνια, ίσως κατά το φθινόπωρο, περίοδος που έχει προταθεί ότι συνδυάζεται με συνήθειες και θεσμίσεις του κτηνοτροφικού βίου.
Βασιλική Γιαννάκη, αρχαιολόγος
Χάλκινο νόμισμα / περί το 300 π.Χ.
Δωρεά P.R. Franke
Βάρος:11,70γρ.
Αρ. ευρετηρίου: 403 (Κατάλογος Νομισμάτων Ιωαννίνων)
δημοσιευμένο
Βιβλιογραφία
Franke, P.R. 1961. Die antiken Münzen von Epirus. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
Quantin, F. 2011. «Animaux et imaginaire en Grèce nord-occidentale.» In Ta zôia. L’espai a Grècia II: els animals i l’espai, edited by J. Montserrat and R. Montserrat, 73-81. ICAC.
Δράση «ΕΧΩ ΜΙΑ ΑΠΟΡΙΑ». Στο leptomeries100@gmail.com μπορείτε να στείλετε κάποιο ερώτημα για το πιο πάνω εύρημα-έκθεμα και ο/η αρχαιολόγος συντάκτης/τρια του λήμματος θα σας απαντήσει με περισσότερες πληροφορίες σε εύθετο χρόνο. Ευχαριστούμε για τη συμμετοχή σας!
Πηγή: Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων
Δεν υπάρχουν σχόλια