Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Πρώτες εικόνες από την "επιστροφή" των 15 κυκλαδικών αρχαιοτήτων - Αντίδραση του ΣΕΑ και των σωματείων του ΥΠΠΟΑ

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. [Credit: Πάρις Ταβιτιάν] Η έκθεση «Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επι...

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής.
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Η έκθεση «Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής» παρουσιάζεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και αποτελεί το πρώτο βήμα υλοποίησης της συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ) που κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο στις 9 Σεπτεμβρίου 2022.

Η συμφωνία προβλέπει τη σταδιακή επιστροφή στην Ελλάδα της συλλογής 161 πρωτοκυκλαδικών αρχαιοτήτων μοναδικής αρχαιολογικής αξίας του Αμερικανού συλλέκτη Leonard Stern. 15 από τις αρχαιότητες αυτές παρουσιάζονται για πρώτη φορά παγκοσμίως, στην Αθήνα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Θα ακολουθήσει η έκθεση του συνόλου της συλλογής στο ΜΕΤ, πριν την οριστική επιστροφή της στη χώρα μας.

Η έκθεση «Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής» θα διαρκέσει από τις 3 Νοεμβρίου 2022 έως τις 31 Οκτωβρίου 2023 και περιλαμβάνει τις 15 αυτές πρώτες αρχαιότητες. Η έκθεση παρουσιάζει σπάνια εκθέματα που παρέχουν νέα δεδομένα στις γνώσεις μας για την πρωτοκυκλαδική τέχνη. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται και τύποι που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μοναδικοί, είτε στο σύνολο είτε στα επιμέρους μορφολογικά χαρακτηριστικά τους, καθώς δεν εντοπίζονται ξανά ανάμεσα στα μέχρι τώρα γνωστά έργα της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου. 

Ειδικότερα, περιλαμβάνονται δέκα μαρμάρινα ειδώλια και πέντε αγγεία κατασκευασμένα από μάρμαρο, στεατίτη και πηλό, που καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα, από τους χρόνους της Νεότερης Νεολιθικής έως και εκείνους της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (περ. 5300 – 2400/2300 π.Χ.). Τα ειδώλια αναπαριστούν αποκλειστικά τη γυναικεία μορφή ανήκοντας σε τύπους και παραλλαγές που αντιστοιχούν στους τεχνοτροπικούς ρυθμούς της κάθε περιόδου (σχηματικά, προκανονικά, κανονικά), ενώ τα αγγεία αντιπροσωπεύουν μερικούς από τους χαρακτηριστικότερους τύπους σκευών ολόκληρης της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου.

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Όπως δήλωσε η Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Κασσάνδρα Μαρινοπούλου: «Μια εξαιρετική και εν πολλοίς άγνωστη συλλογή κυκλαδικών αρχαιοτήτων του Αμερικανού συλλέκτη Leonard N. Stern, με σπάνια και μοναδικά έργα, παίρνει σταδιακά τον δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα.  Είναι μια ιστορική στιγμή. Για τη χώρα μας, για το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης αλλά και για μένα προσωπικά, καθώς συμμετέχουμε σε μία χωρίς προηγούμενο συνεργασία με το Ελληνικό Κράτος και το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, συμβάλλοντας έτσι στην επιστροφή των 161 κυκλαδικών αριστουργημάτων και ανοίγοντας τον δρόμο για την επιστροφή και άλλων αρχαιοτήτων στο μέλλον. 

H διάδοση και προβολή του Κυκλαδικού και του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού διεθνώς ήταν και είναι ο σκοπός του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Αισθάνομαι πολύ περήφανη γιατί ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται τώρα στο έπακρον, τόσο με την παρούσα έκθεση των 15  πρώτων αρχαιοτήτων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όσο και με αυτές που θα ακολουθήσουν κατόπιν στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ. Στην επίτευξη του σκοπού αυτού εντάσσεται, ασφαλώς, και η περαιτέρω συνεργασία που ανοίγεται με το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το ΜΕΤ,  μέσω της οποίας θα δοθεί η δυνατότητα μελέτης του κυκλαδικού πολιτισμού, αναλύσεων και επιστημονικών συνεργασιών σε διάφορα επίπεδα έρευνας».

Όπως δήλωσε ο Διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης Max Hollein (Μαξ Χόλλαϊν): «Η αποστολή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης είναι να δώσει τη δυνατότητα στο κοινό να απολαύσει και να μελετήσει την τέχνη. Είμαστε ενθουσιασμένοι για αυτή την ιστορική συνεργασία με την Ελλάδα, η οποία φέρνει μόνιμα και για πρώτη φορά μια σημαντική συλλογή κυκλαδικών αρχαιοτήτων στη δημόσια σφαίρα. Η συμφωνία αυτή βασίζεται στη μακρά και γόνιμη συνεργασία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης.

Είμαστε ευτυχείς για τον ρόλο που διαδραματίζουμε σε μια συμφωνία προς όφελος των επισκεπτών και των μελετητών των μελλοντικών γενεών. Είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες προς τον Leonard N. Stern, ο οποίος υποστηρίζει έμπρακτα το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη μελέτη αυτών των αριστουργηματικών έργων και του σχετικού αρχειακού υλικού, γεγονός που θα μας επιτρέψει την εις βάθος καταγραφή και δημοσίευση της συλλογής. Επιπλέον, είμαστε ενθουσιασμένοι που ολόκληρη η συλλογή των 161 αρχαιοτήτων πρόκειται να παρουσιαστεί στο μουσείο το 2024, στο πλαίσιο μακροχρόνιου δανεισμού. Το Μητροπολιτικό Μουσείο ευχαριστεί θερμά την Ελλάδα  και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για τη στενή συνεργασίa.  Προσβλέπουμε στη συνέχιση των διαβουλεύσεών μας σχετικά με την μελλοντική μας επιστημονική συνεργασία. Όλοι μας επωφελούμαστε από τη δημόσια έκθεση της τέχνης».

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις χρονολογικές ενότητες που αναπτύσσονται σε ισάριθμες αίθουσες του Μεγάρου Σταθάτου και περιλαμβάνουν έργα που ταξινομούνται με βάση τα τυπολογικά τους κριτήρια και τις παραδοχές της έρευνας για τη χρονολογική αντιστοίχιση του κάθε τύπου. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει περίτεχνα και σπάνια αγγεία και ειδώλια κυρίως της Πρωτοκυκλαδικής Ι περιόδου (περ. 3200 – 2800 π.Χ.), καθώς και ένα νεολιθικό ειδώλιο, ώστε να γίνει αντιληπτή η καταγωγή των πρωτοκυκλαδικών ειδωλίων από τη νεολιθική ειδωλοπλαστική. Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζονται αρχαιότητες της Μεταβατικής Πρωτοκυκλαδικής Ι/ΙΙ περιόδου (περ. 2800 – 2700 π.Χ.). Μορφές προδρομικές που προαναγγέλλουν τις ολοκληρωμένες φόρμες της επόμενης περιόδου, καθώς δύο αγγεία από λίθο και πηλό που ανήκουν σε ιδιαίτερες κατηγορίες της πρωτοκυκλαδικής τέχνης περιλαμβάνονται στην ενότητα αυτή. Τέλος, η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει ειδώλια του λεγόμενου κανονικού τύπου της παραλλαγής Σπεδού, της πλέον διαδεδομένης και πολυάριθμης της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (περ. 2700 – 2400/2300 π.Χ.), καθώς και μια μαρμάρινη προχυτική φιάλη.

Η κεντρική ιδέα και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της έκθεσης έγιναν από την KOIS Associated Architects. Bασικός στόχος της μελέτης ήταν η δημιουργία ισορροπίας μεταξύ των αρχαιοτήτων και του νεοκλασικού κτιρίου του Μεγάρου Σταθάτου, δύο ασύνδετα μεταξύ τους στοιχεία. Αναζητώντας τον κοινό τόπο που θα δημιουργήσει την ατμόσφαιρα συνύπαρξής τους, οι αίθουσες του Μεγάρου Σταθάτου με τους διάκοσμους καλύφθηκαν από μια υφασμάτινη διαφάνεια που φιλτράρει το φως και αποδυνάμωνει την ύπαρξη τους. Έτσι το ύφασμα γίνεται ένα φίλτρο για τη θέαση του κτιρίου και παράλληλα, ένα φόντο για την παρουσίαση των εκθεμάτων.

Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος επιστημονικός κατάλογος 180 σελίδων που περιλαμβάνει εισαγωγικό κείμενο  για τον πολιτισμό των Κυκλάδων της 3ης χιλιετίας π.Χ., καθώς και λεπτομερή, τεκμηριωμένη παρουσίαση των δεκαπέντε κυκλαδικών αρχαιοτήτων, μαζί με μοναδικές φωτογραφίες των ίδιων των εκθεμάτων αλλά και του κυκλαδικού τοπίου.

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Η φύση και η σημασία του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν. Αναπτύχθηκε στα νησιά των Κυκλάδων, στο κεντρικό Αιγαίο, κατά την 3η χιλιετία π.Χ. Η απουσία γραφής, αλλά και το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός των αντικειμένων αυτών δεν ήρθε στο φως μέσα από συστηματικές ανασκαφές, αφήνουν ανοικτή την έρευνα για τη σημασία και τον προορισμό τους. Τα τέχνεργα όμως αυτά των νησιωτικών κοινοτήτων και ιδιαίτερα τα μαρμάρινα ειδώλια, ανοίγουν τον δρόμο για μια αποτελεσματικότερη θεώρηση των κοινωνιών της εποχής.

Δείγματα ενός πολιτισμού στο κέντρο του οποίου βρισκόταν ο ίδιος ο άνθρωπος,  αποδίδουν κατά κανόνα γυμνές γυναικείες μορφές και αποτελούν την πιο χαρακτηριστική δημιουργία της πρωτοκυκλαδικής τέχνης. Παρά την αφαιρετικότητα και την απλότητα που τις χαρακτηρίζει, οι μορφές αυτές διατήρησαν το ουσιώδες και στάθηκαν η σπουδαιότερη πηγή έμπνευσης για σημαντικούς καλλιτέχνες του Μοντερνισμού.

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Κοινή Ανακοίνωση 

ΕΝΙΑΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΥΠΠΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΥΠΠΟ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ

Κλεμμένα Είναι! Η διαβόητη «Συμφωνία» για τα 161 κυκλαδικά αντικείμενα αποδεικνύεται σκάνδαλο ολκής

Καλούμε σε κινητοποίηση ενάντια στην νομιμοποίηση της αρχαιοκαπηλίας

την Τετάρτη 2/11/2022, ημέρα των εγκαινίων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης-Γουλανδρή

Συγκέντρωση στις 7 μ.μ., Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου, περιοχή Ρηγίλλης.

Η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού επιμένουν στον δρόμο νομιμοποίησης της αρχαιοκαπηλίας και της αναγόρευσης των αποδεκτών προϊόντων εγκλήματος (παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων) σε «δωρητές» και «ευεργέτες».

Στις 2 Νοεμβρίου εγκαινιάζουν, εν κρυπτώ, έκθεση 15 αντικειμένων από τα 161 της Συλλογής Στερν στο ιδιωτικό Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Τα αντικείμενα αυτά δεν έχουν ελεγχθεί με τη νόμιμη διαδικασία για το αν είναι αυθεντικά ή κίβδηλα, ούτε για το πώς βρέθηκαν από τις Κυκλάδες στη συλλογή ενός πολυεκατομμυριούχου στη Νέα Υόρκη!

Την ίδια στιγμή που:

-Σύμφωνα με έρευνα του αρχαιολόγου Δρ Χρήστου Τσιρογιάννη, η οποία δημοσιεύτηκε την 1/10/2022 και δεν έχει διαψευστεί ούτε έχει σχολιαστεί από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ, το ειδώλιο με αριθμό 29 της Συλλογής Στερν περιλαμβάνεται στο αρχείο φωτογραφιών του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία Becchina.

-Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατατέθηκαν στην Εισαγγελία Αρχαιοκαπηλίας από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων και τον Σύλλογο Εκτάκτων Αρχαιολόγων, πέντε ειδώλια της Συλλογής προέρχονται από τις λαθρανασκαφές στο νησί της Κέρου. Ούτε αυτή η αποκάλυψη απαντήθηκε ή σχολιάστηκε από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ.

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Αυτό που εξαρχής γνωρίζαμε όλοι οι εργαζόμενοι στο ΥΠΠΟΑ, ότι η επονομαζόμενη συλλογή Στερν έχει συγκροτηθεί με προϊόντα λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης, αποδεικνύεται περίτρανα και στην πράξη.

Τα προϊόντα αρχαιοκαπηλίας οφείλουν να κατασχεθούν άμεσα υπέρ του ελληνικού δημοσίου και να επιστρέψουν στη χώρα. Δεν αποτελούν αντικείμενο «διαπραγμάτευσης» με ιδιωτικά Μουσεία και ιδιωτικά Ιδρύματα της αλλοδαπής.

Με βάση τον Αρχαιολογικό Νόμο δεν επιτρέπεται να αναγνωριστεί κατοχή ιδιώτη ή Ιδρύματος (εν προκειμένω: του HACI με έδρα το Ντέλαγουερ των ΗΠΑ) σε αρχαία αντικείμενα που αποτελούν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας. Δεν επιτρέπεται να εκτίθενται στο εξωτερικό προϊόντα αρχαιοκαπηλίας που δεν έχουν καν επιστρέψει στην χώρα. Δεν επιτρέπεται να στέλνονται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης για 50 χρόνια αρχαιότητες από ελληνικά μουσεία ως «αντάλλαγμα» για κλεμμένες αρχαιότητες ή κίβδηλα αντικείμενα. Πόσο μάλλον να τιμηθεί ως «δωρητής του ελληνικού πολιτισμού» ένας πολυεκατομμυριούχος που επί δεκαετίες συνέλεγε αρχαιότητες μέσα από «γκρίζες» διαδρομές, χρηματοδοτώντας τα κυκλώματα διεθνούς διακίνησης αρχαιοτήτων. Δεν νοείται, επίσης, το ελληνικό δημόσιο να δουλεύει για τα έσοδα ιδιωτικών Μουσείων με αρχαιοκαπηλικές συλλογές, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης και το Κυκλαδικό Μουσείο-Γουλανδρή.

Η αναγνώριση της κατοχής των αρχαιοτήτων αυτών σε ένα Ινστιτούτο (HACI) στη διοίκηση του οποίου μετέχει ο γιος του Leonard Stern και ο οικονομικός διευθυντής των επιχειρήσεών του, σύμφωνα με το Καταστατικό του HACI που τεχνηέντως απέκρυψε η Υπουργός από την ελληνική Βουλή, αποτελεί ούτως ή άλλως ένα χωριστό σκάνδαλο και λόγο ακύρωσης της συγκεκριμένης «Συμφωνίας».

-Η Συμφωνία (νυν Νόμος 4968/2022) πρέπει να ακυρωθεί άμεσα. Δεν νοείται το ελληνικό δημόσιο να νομιμοποιεί με νόμο προϊόντα αρχαιοκαπηλίας, λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης.

-Το ειδώλιο ν. 29, μαζί με τα άλλα 160 αντικείμενα οφείλουν να κατασχεθούν με τη συνεργασία των εισαγγελικών αρχών της Ελλάδας και της Ν. Υόρκης και να ελεγχθεί άμεσα η γνησιότητα και η προέλευσή τους από τους Έλληνες επιστήμονες και τις αρμόδιες ελληνικές Αρχές.

-Όσα αντικείμενα από τη Συλλογή είναι αυθεντικά, να εκτεθούν σε δημόσια ελληνικά Μουσεία, όπως το Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού της Νάξου. Τα έσοδα του ιδιωτικού Μουσείου Γουλανδρή από την έκθεση των 15 αντικειμένων, όπως και τα έσοδα του Μητροπολιτικού Μουσείου της Ν. Υόρκης από την έκθεση 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων που θα παραμείνει από το 2024 ως το 2073, αποτελούν ΔΙΑΦΥΓΟΝΤΑ ΚΕΡΔΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ, με αποκλειστική ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης.

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής. 
[Credit: Πάρις Ταβιτιάν]

Η επικίνδυνη Συμφωνία, που αλλάζει δραματικά την πολιτική περί επαναπατρισμού παρανόμως κτηθέντων αρχαίων, όπως τη γνωρίζουμε και εφαρμόζουμε οι εργαζόμενοι και οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, οφείλει να μην εφαρμοστεί. Είναι γνωστό, ότι μέσα από την εργώδη προσπάθεια των συναδέλφων στις Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ αλλά και στην αρμόδια Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟΑ, σε συνεργασία με τις αρμόδιες διεθνείς και εθνικές αρχές, έχουμε επιτύχει τον πραγματικό επαναπατρισμό πολλών και σημαντικών αρχαιοτήτων παρανόμως ευρισκομένων σε χέρια τρίτων.

Η εν λόγω Συμφωνία (Ν. 4968/2022) υποσκάπτει την εθνική πολιτική για τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων, αδυνατίζει τη διεθνή θέση της χώρας υποχωρώντας από την πάγια θέση για διεκδίκηση με βάση τις διεθνείς συμβάσεις, ανοίγει το δρόμο για παρόμοιες συμφωνίες νομιμοποίησης συλλογών οι οποίες απαρτίζονται από αρχαιότητες αμφίβολης προέλευσης και σίγουρα κτηθείσες με αντιεπιστημονικό και παράνομο τρόπο και ευνοεί σκανδαλωδώς ιδιωτικά Μουσεία και ιδιώτες συλλέκτες.

Πηγή: LiFO, ΣΕΑ