[Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] Το ναυάγιο εντόπισαν τυχαία, το καλοκαίρι του 2020, μέλη του κλιμακίου του νεοσύστατου τότε γραφείου της Εφορίας Εναλίων Α...
 |
| [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] |
Το ναυάγιο εντόπισαν τυχαία, το καλοκαίρι του 2020, μέλη του κλιμακίου του νεοσύστατου τότε γραφείου της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων στη βόρεια Ελλάδα.
Ναυάγιο που πιθανολογείται ότι συνδέεται με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 κρυβόταν για χρόνια κάτω από το νερό στη θάλασσα της Φούρκας, στη Χαλκιδική, κρατώντας στο ξύλινο σκαρί του δύο κανόνια και ένα καριοφίλι μήκους ενάμισι μέτρου, που φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν κατά την Επανάσταση.
Το ναυάγιο εντόπισαν τυχαία, το καλοκαίρι του 2020, μέλη του κλιμακίου του νεοσύστατου τότε γραφείου της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων στη βόρεια Ελλάδα, σε υποβρύχια αυτοψία που έκαναν, με σκοπό να γνωμοδοτήσουν σε μελέτη για την κατασκευή βυθισμένων κυματοθραυστών και την πλήρωση της ακτής με άμμο, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διάβρωσης.
 |
| [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] |
Σε νέα υποβρύχια αυτοψία στο ναυάγιο, σε απόσταση 80 μέτρων από την ακτή και σε βάθος τεσσάρων μέτρων, ερευνήθηκε το ξύλινο σκαρί του πλοίου που εκτιμάται ότι είχε μήκος 25 μέτρα και πλάτος οκτώ. Μεγάλο ενδιαφέρον είχαν τα δύο κανόνια που βρέθηκαν σε καλή κατάσταση, μήκους 1,65 και 1,86 μέτρων αντίστοιχα, καθώς και το καριοφίλι, που ξεπερνά το ενάμισι μέτρο, φέρει διακοσμητικά στοιχεία και η τυπολογία του ομοιάζει πολύ με τα τουφέκια και τα καριοφίλια που χρησιμοποιήθηκαν στην Ελληνική Επανάσταση από τους στεριανούς αγωνιστές.
Όλα αυτά βρέθηκαν δίπλα σε φερτά υλικά, τούβλα, τσιμεντόλιθους, λάστιχα αυτοκινήτων, ακόμη και μια οθόνη τηλεόρασης που, όπως είπαν οι κάτοικοι της περιοχής, κατέληξαν εκεί κατά τις πλημμύρες των τελευταίων δεκαετιών. Στο ίδιο σημείο βρέθηκε και μια σύγχρονη σκάλα, που όπως φαίνεται, χρησιμοποιήθηκε σε λαθρανασκαφή και επρόκειτο να λειτουργήσει ως φορείο για την απομάκρυνση του ενός κανονιού από το βυθό.
 |
| [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] |
Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα της σωστικής έρευνας των αρχαιολόγων Σ. Βραχιονίδου και Α. Τούρτα, που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022, παρουσιάστηκαν στην ετήσια αρχαιολογική συνάντηση για τις ανασκαφές του 2022 στη Μακεδονία και τη Θράκη, που διοργάνωσαν το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, στη μνήμη του καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή.
Μια ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας
Το όνομα του πλοίου δεν είναι εμφανές, ούτε ο ακριβής τύπος του, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για τη θαλάσσια διαδρομή που ακολουθούσε. Οι αρχαιολόγοι κάνουν μια ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας, μελετώντας το υλικό που μετέφερε, τη θέση που ναυάγησε και την ιστορική συγκυρία-καθώς πρόκειται για σκαρί των αρχών του 19ου αιώνα.
Δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να συνδέεται με την Επανάσταση του 1821 και την εξέγερση των κατοίκων της Χαλκιδικής, που ήταν υπό τις οδηγίες του Σερραίου στην καταγωγή, Εμμανουήλ Παπά.
Εύπορος από καταγωγής, μεγαλέμπορος και τραπεζίτης με εταιρείες στη Βιέννη, την Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη, διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στον αγώνα των υπόδουλων Ελλήνων και έλαβε εντολή από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη να ηγηθεί της εξέγερσης στη Χαλκιδική.
Ξεκίνησε οργανώνοντας τους μοναχούς στο Άγιον Όρος και στη συνέχεια ηγήθηκε της αντίστασης στη διώρυγα της Ποτίδαιας, συγκεντρώνοντας 2000 άντρες το καλοκαίρι του 1821 στην Κασσάνδρα. Ενδεικτικό της απήχησης που είχε ο Εμμανουήλ Παπάς ήτα το γεγονός πως έφτασαν στην Κασσάνδρα 11 πλοία από τη Σάμο με πολεμοφόδια και τρόφιμα για τους εξεγερμένους, τον Ιούλιο του 1821.
Η βοήθεια προς τη Χαλκιδική ερχόταν από όλη την Ελλάδα. Ένα από τα πλοία αυτά δεν αποκλείεται να είναι η σκούνα που κείτεται στον αμμώδη βυθό της Σκάλας Φούρκας και αναμένει περαιτέρω ανασκαφή και μελέτη για να αφηγηθεί την ιστορία της....
 |
| [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] |
Πολιτιστικό απόθεμα
Ενδείξεις, άλλωστε, για την ταυτότητα του πλοίου μαρτυρούν τα ευρήματα του ναυαγίου, στα οποία συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, σχοινιά και πανιά (με βάση τα οποία εικάζεται ότι το πλοίο ήταν ιστιοφόρο), αγγεία πήλινα και μεταλλικά, ένα μπακιρένιο ταψί, ένα μεγάλο χάλκινο σκεύος, ένα γυάλινο μπουκάλι με το φελλό του, θραύσματα πορσελάνινων φλιτζανιών μια ξύλινη κουβαρίστρα, ένα διαλυμένο σακί και ένα μπρούντζινο μελανοδοχείο.
 |
| [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] |
 |
| [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ] |
Το πλοίο χρονολογείται στο τέλος του 18ου με αρχές του 19ου αιώνα κι από τα ευρήματά του ξεχωρίζουν δύο κανόνια και ένα ξύλινο καριοφίλι, ενώ διακρίνονται στο βυθό σχοινιά και τμήματα από τα πανιά. Το ένα από τα δύο κανόνια, βρίσκεται σε καλή κατάσταση έχει μήκος 1,65 μέτρα και πλάτος της κάννης 13-16 εκατοστά, ενώ το δεύτερο μήκους 1, 86 μέτρων και πλάτους 16 εκατοστών είναι διαφορετικού τύπου και βρίσκεται σε κακή κατάσταση.
Όσο για το ξύλινο καριοφίλι, ο τύπος του ήταν ευρέως γνωστός κατά της διάρκεια της Επανάστασης του 1821, έχει σχήμα πυραμίδας και μήκος 1,5 μέτρο, ενώ τυπολογικά θυμίζει τα ευρωπαϊκά τουφέκια.
Όπως ανέφερε από το βήμα της 35ης Επιστημονικής Συνάντησης η κ. Βραχιονίδου, από το ναυάγιο έχουν ανασυρθεί 35 κινητά ευρήματα, μεταξύ αυτών πλήθος κεραμικής και οργανικό υλικό. Συγκεκριμένα έχουν βρεθεί όστρακα μεγάλου αγγείου και άλλων μικρότερων, ακέραια μπακιρένια σκεύη, πορσελάνινα φλιτζάνια, μια ακέραια ξύλινη κουβαρίστρα, ένα μπρούντζινο μελανοδοχείο με ανάγλυφη διακόσμηση, γυάλινο αγγείο και γυάλινο μπουκάλι.
Από το οργανικό υλικό ξεχωρίζουν τα τμήματα ενός ψάθινου καλαθιού, καθώς και κόκκοι που πιθανολογείται ότι είναι από καφέ και προέρχονται από ένα διαλυμένο σακί.
Σύμφωνα με την κ. Βραχιονίδου, στο ναυάγιο υπάρχουν ορατά ίχνη λαθρανασκαφής, όπως μια σύγχρονη βυθισμένη σκάλα και δεν αποκλείεται κάποια από τα ευρήματα να έχουν σηκωθεί και να έχουν απομακρυνθεί από τους λαθρανασκαφείς.
Το πλοίο δεν σώζεται ακέραιο και πολλά τμήματά του δεν υπάρχουν. Εκτιμάται ότι είχε μήκος 25 μέτρων και μέσα στον αμμώδη βυθό διακρίνονται πολλά σχοινιά και τμήματα από τα πανιά του.
Η έρευνα και η μελέτη του υλικού θα συνεχιστεί, ενώ, όπως εκτιμάται, η υποβρύχια ανασκαφή μπορεί να αναδείξει την περιοχή και το πολιτιστικό απόθεμά της και να φωτίσει την όχι και τόσο γνωστή επανάσταση του 1821 στη Μακεδονία από αρχαιολογικής πλευράς.
Πηγή: Καθημερινή, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια