Αρωμα Αρχαίας Ελλάδας στη Νέα Υόρκη

Η έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου» (2018-2019) επιχείρησε μια εναλλακτική προσέγγιση στο ωραίο και ...

Η έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου» (2018-2019) επιχείρησε μια εναλλακτική προσέγγιση στο ωραίο και στον κόσμο των αισθήσεων. Με αφορμή την έκθεση, παρήχθη περιορισμένη σειρά 500 αρωμάτων τα οποία έχουν εξαντληθεί. [Credit: ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΝΙΚΗΤΑΚΗ]

Ενα άρωμα που περιέχει νότες από μπαμπού, ορχιδέα, άνθη δαμάσκηνου και ευκάλυπτου ευωδιάζει από το Astor Chinese Garden Court, ενώ το Spiced Woods παραπέμπει στην τέχνη των Ιμαλαΐων. Το άρωμα Perfume Immortelle θυμίζει τα μαρμάρινα ρωμαϊκά αγάλματα, το Τerracotta Rose τις αίθουσες των ελληνικών αρχαιοτήτων και το Blue Water Lotus, που περιέχει νότες από νούφαρο, γιασεμί, λιβάνι και μύρο, αποτίνει φόρο τιμής στα άνθη που απεικονίζονται στον ρωμαϊκό – αιγυπτιακό ναό του Ντεντούρ.

Την περασμένη εβδομάδα η εταιρεία Pura κυκλοφόρησε έξι νέα αρώματα για το σπίτι εμπνευσμένα από αίθουσες κι αγαπημένα έργα τέχνης του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης (Met). «Η τέχνη έχει τη δύναμη να δημιουργεί συνδέσεις και να μας μεταφέρει στον χρόνο και τον χώρο», σχολίασε ο Τζος Ρομ, υπεύθυνος του μουσείου για το πρότζεκτ, που δίνει τη δυνατότητα στους θαυμαστές του Met να «οσφρανθούν» την τέχνη και την ιστορία των πολιτισμών από την άνεση του σπιτιού τους.

«Συμφωνείτε με τέτοιες κινήσεις μάρκετινγκ στα μουσεία;», ρωτάμε τη δρα Μαρία Λαγογιάννη, πρώην διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. «Απολύτως», απαντάει. «Βεβαίως τα συγκεκριμένα αρώματα δεν στηρίζονται σε ιστορικά τεκμήρια, αλλά αποτελούν κυρίως μια μορφή αισθητηριακής ερμηνείας του παρελθόντος στη σύγχρονη εποχή. Ομως, γενικά βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα την προσπάθεια για μια αρχαιολογία των αισθήσεων», συμπληρώνει.

Η αισθητηριακή αναβίωση του αρχαίου κόσμου βασίστηκε στις μεθόδους της πειραματικής αρχαιολογίας, με οδηγό πληροφορίες από τις πινακίδες Γραμμικής Β΄, τα λογιστικά αρχεία των ανακτόρων της μυκηναϊκής περιόδου, τις συνταγές που εμφανίζονται στα βιβλία του Διοσκουρίδη και του Θεόφραστου, καθώς και μεταγενέστερες μελέτες που εστιάζουν στην αρχαία μέθοδο παρασκευής αρωματικών ελαίων. 

950.000 επισκέπτες

Η επιτυχημένη έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου», που παρουσιάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο από τον Μάιο του 2018 έως το τέλος του 2019, προσελκύοντας περισσότερα από 950.000 άτομα, μαρτυρεί την αλήθεια των λόγων της. Η έκθεση, με 340 αρχαία έργα από τη νεολιθική περίοδο μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, αποκάλυπτε το «Ωραίο» ως μια διαρκώς εξελισσόμενη πραγματικότητα και προσέφερε μια συνθετική και αναστοχαστική προσέγγιση του αρχαίου κόσμου. «Πέρα από την ανάπλαση στοιχείων του μύθου και της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, η έκθεση επιχείρησε να πλησιάσει το Ωραίο και τον κόσμο των αισθήσεων με την πρωτοποριακή αναπαραγωγή αρχαίων αρωματικών ελαίων», εξηγεί η κ. Λαγογιάννη. Για τη δημιουργία του αρώματος της αρχαιότητας συνέβαλε αφιλοκερδώς ο όμιλος Κορρές και συνεργάστηκαν μια αρχαιολόγος από το μουσείο με ένα χημικό κι ένα γεωπόνο από την εταιρεία.

«Ηταν το πιο μαγικό σχέδιο που επιχειρήσαμε ποτέ», λέει στην «Κ» η Λένα Φιλίππου, συνιδρύτρια του ομίλου και επικεφαλής της Διεύθυνσης Καινοτομίας. «Η πρόταση να αναβιώσουμε τις μυρωδιές της ελληνικής αρχαιότητας υπήρξε μια θαυμάσια πρόκληση. Ως χημικός επιστήμονας και Ελληνίδα, δεν μπορούσα παρά να την αποδεχτώ, αλλά τα στοιχεία που διαθέταμε στην αρχή ήταν ελάχιστα».

Η προσπάθεια εντέλει ευοδώθηκε, όπως θυμόμαστε όσοι επισκεφθήκαμε την έκθεση. Ωστόσο, μεσολάβησε περίπου ενάμισης χρόνος έρευνας και δοκιμών. Στο ταξίδι πειραματικής αρχαιολογίας που επιχειρήθηκε, αξιοποιήθηκαν κατ’ αρχάς πληροφορίες που προσφέρουν οι πινακίδες Γραμμικής Β΄ και τα λογιστικά αρχεία των ανακτόρων της μυκηναϊκής περιόδου, στα οποία έχουν αποτυπωθεί συστατικά που προορίζονταν για τους αρωματοποιούς. Με οδηγό τις πληροφορίες αυτές, τις συνταγές που εμφανίζονται στα βιβλία του Διοσκουρίδη και του Θεόφραστου, καθώς και μεταγενέστερες μελέτες που εστιάζουν στην αρχαία μέθοδο παρασκευής αρωματικών ελαίων, το εργαστήριο αναβίωσε τα αρώματα της αρχαιότητας, παραμένοντας πιστό στις μεθόδους του παρελθόντος.

Η βιβλιογραφική έρευνα κατέληξε στην επιλογή τριών αρωματικών φυτών –τριαντάφυλλο, φασκόμηλο και κύπειρος/κορίανδρος– καθώς και στη μέθοδο παρασκευής. Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, ο καλύτερος κύπειρος φύεται στις Κυκλάδες. Σταδιακά συγκεντρώθηκε αγριέλαιο, πέταλα και αιθέριο έλαιο τριαντάφυλλου, φύλλα και αιθέριο έλαιο φασκόμηλου, καρποί κορίανδρου, μαλλί ως μέσο φιλτραρίσματος και κόκκινο κρασί, που χρησιμοποιήθηκε ως βοηθητικό μέσο.

Τρία αρχέγονα αρώματα –το Ρόδο, ο Κορίανδρος και το Φασκόμηλο– τοποθετήθηκαν στην έκθεση. Ανάμεσα σε αρχαιότητες που σχετίζονται με τον κόσμο των μυκηναϊκών αρωμάτων – πινακίδες Γραμμικής Β΄, ψευδόστομους αμφορείς όπου αποθηκεύονταν τα αρωματικά έλαια, ειδώλια και γλυπτά με Ερωτες και Αφροδίτες, τα αρώματα βοήθησαν τους επισκέπτες να αναπλάσουν τις λησμονημένες αισθήσεις ενός κόσμου που ίσως να μην έχει χαθεί εντελώς. Παράλληλα η εταιρεία Κορρές εξέδωσε περιορισμένη σειρά 500 αρωμάτων με το όνομα Aphrodite’s Rose. Τα αρώματα, ωστόσο, δεν μπόρεσαν να τοποθετηθούν στο πωλητήριο του μουσείου και πλέον έχουν εξαντληθεί.

«Η αίσθησή μου ήταν ότι έκανα ένα ταξίδι στον αρχαίο κόσμο της αρωματοποιίας, στη διάρκεια του οποίου αισθάνθηκα ότι άγγιζα τις ίδιες πρώτες ύλες, τα ίδια αρώματα με τους αρωματοποιούς της αρχαιότητας», γράφει ο Ιορδάνης Σαμανίδης, χημικός της εταιρείας, αποτιμώντας την εμπειρία του από το πρότζεκτ. «Οτι σίγουρα, έστω και στιγμιαία, μοιράστηκα μαζί τους την ίδια ευχαρίστηση του εργαστηρίου».

Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή