Πέτρος Θέμελης: Η αρχαία Μεσσήνη θα μπορούσε να είναι η Βαρκελώνη του σήμερα

Ο Πέτρος Θέμελης στην αίθουσα Γενικών Συνελεύσεων του Κεντρικού Καταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος. [Credit: ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ] «Εχω άλ...

Ο Πέτρος Θέμελης στην αίθουσα Γενικών Συνελεύσεων του Κεντρικού Καταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος. [Credit: ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ]

«Εχω άλλα 5 χρόνια να ολοκληρώσω και να πάω σπίτι μου», είπε ο 87χρονος διευθυντής ανασκαφών της ιστορικής πολιτείας του Επαμεινώνδα στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Ηταν καλοκαίρι του 1986 όταν ο Πέτρος Θέμελης πρωτοαντίκρυσε τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μεσσήνης. Ηταν ήταν ένας παραμελημένος χώρος, ένα «αποκαρδιωτικό» θέαμα. Γι′ αυτό κι όταν ο Γιώργος Μυλωνάς, γραμματέας τότε της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας του πρότεινε να αναλάβει την ανασκαφή της περίφημης αρχαίας πόλης, ήταν κάθετα αρνητικός. Πώς θα έβαζε τάξη σ′ αυτό το χάος;

Η απόφασή του, κατόπιν, να αναθεωρήσει και να δεχτεί να αναλάβει την διεύθυνση των ανασκαφών αποδείχτηκε καθοριστική για την ανάδειξη της πόλης του κορυφαίου Θηβαίου στρατηγού του 4ου αιώνα, Επαμεινώνδα, ο οποίος νίκησε τους Σπαρτιάτες στη μάχη των Λεύκτρων, απάλλαξε τη Θήβα από τη σπαρτιατική ηγεμονία και απελευθέρωσε τους Μεσσήνιους, οι οποίοι ήταν υποταγμένοι στη Σπάρτη επί 230 χρόνια.

Εικοσιοκτώ χιλιάδες ευρήματα, περί τις 900 επιγραφές και 8.500 νομίσματα έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην αρχαία Μεσσήνη υπό την διεύθυνση του Πέτρου Θέμελη. Ενα έργο που οδεύει προς την ολοκλήρωσή του. «Θα ήθελα πέντε χρόνια ακόμα για να ολοκληρώσω το όραμά μου. Να δω την Μεσσήνη ολοκληρωμένη και να πάω σπίτι μου», είπε ο 87χρονος ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας την Πέμπτη 30 Μαρτίου στην αίθουσα Γενικών Συνελεύσεων του Κεντρικού Καταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος στο πλαίσιο των Καταθέσεων Πολιτισμού του δραστήριου Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος και του διευθυντή του, Παναγιώτη Παναγάκη. Η συνομιλία του που έγινε με την συνάδελφο, Μαίρη Αδαμοπούλου είχε θέμα: «Αρχαία Μεσσήνη: Η ψυχοσύνθεση μιας χαμένης πολιτείας».

Από το 1987 ο Ελληνας αρχαιολόγος ανασκάπτει την πόλη που ιδρύθηκε το 369 π.Χ. από τον Επαμεινώνδα που κάλεσε του Μεσσήνιους να επιστρέψουν στον τόπο τους. Για να τους δελεάσει, έφτιαξε εκεί, σε έναν τόπο φυσικής οχύρωσης, κάτω από το βουνό Ιθώμη - χρησιμοποιώντας την πιο εξελιγμένη τεχνολογία της εποχής - μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της αρχαιότητας, μεγαλύτερη κι από την αρχαία Αθήνα. Κοσμοπολίτισσα, με μεγάλο πληθυσμό, με τρία θέατρα, στάδιο, στην μέση του, μεγάλης οικονομικής σημασίας «τριγώνου» Αλεξάνδρεια - Μεσσήνη - Ρώμη, η αρχαία Μεσσήνη και στραμμένη προς τη Δύση. «Με σημερινά δεδομένα θα μπορούσε να συγκριθεί με την Βαρκελώνη», είπε ο Πέτρος Θέμελης.

Αποψη της αίθουσας Γενικών Συνελεύσεων του Κεντρικού Καταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος το βράδυ της Πέμπτης. [Credit: ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ]

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση αυτής της τιτάνιας ανασκαφικής πορείας; «Ο συνεχής πόλεμος με το νερό», απάντησε ο ίδιος. Η μεγαλύτερη δυσκολία; «Να πάει κανείς από το μηδέν στο είναι». Και ο διακαής του πόθος; «Να συνεχίσουμε να βρίσκουμε πόρους για την ανάδειξη των μνημείων και για την έρευνα».

Τι ήταν αυτό που τον εντυπωσίασε, μεταξύ άλλων από τα ευρήματα που ανέδειξε η σκαπάνη όλα αυτά τα χρόνια; «Τα οστά μιας αρκούδας σε ένα κλειστό δωμάτιο. Είναι πολύ πιθανόν να γινόντουσαν θηριομαχίες στο στάδιο της αρχαίας Μεσσήνης», αποκάλυψε. Ο ίδιος επίσης αναφέρθηκε και σε υπόγειο θησαυροφυλάκιο (όπου φυλάσσονταν σκεύη και πολύτιμα έγγραφα) το οποίο, ωστόσο, χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή στην περίπτωση του Φιλοποίμονος του Μεγαλοπολίτη, (253 π.Χ. – 183 π.Χ.), στρατηγού και πολιτικού της Αχαϊκής Συμπολιτείας.

Οπως ανέφερε επίσης ο Πέτρος Θέμελης, προσθήκες στο ήδη υπάρχον Αρχαιολογικό Μουσείο της αρχαίας Μεσσήνης θα φιλοξενήσουν κάποια από τα ευρήματα. Σημειωτέον, ο ίδιος είναι υπέρ της ανεξαρτητοποίησης των μεγάλων Μουσείων στο πρότυπο του Μουσείου Ακρόπολης αρκεί να γίνονται αξιοκρατικά κι όχι «κεντρικά» από το υπουργείο Πολιτισμού οι επιλογές των όσων τα διευθύνουν.

Η συνομιλία του ομότιμου καθηγητή έγινε με την δημοσιογράφο, Μαίρη Αδαμοπούλου. [Credit: ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ]

Αλήθεια, αν του γινόταν πρόταση, θα δεχόταν να αναλάβει το υπουργείο Πολιτισμού; «Οχι», ήταν η άμεση απάντηση, «αν και το πρώτο μου μέλημα θα ήταν να πατάξω την γραφειοκρατία και να επαναφέρω τα κριτήρια των επιστημονικών προσόντων στις προσλήψεις για να σταματήσει να υποβαθμίζεται ο κλάδος».

Το θέμα της διαδοχής του το έχει σκεφτεί; «Εχω πολύ αξιόλογους συνεργάτες αλλά αυτό θα το αποφασίσει η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία», είπε συμπληρώνοντας, ωστόσο, ότι δεν γνωρίζει αν θα υπάρξει περιθώριο για διαδοχή για ένα έργο σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωμένο.

Παππούς, ενεργός στα social media, δημιουργικός: «Επικοινωνώ, άρα υπάρχω», εξήγησε ο ίδιος, αναφέροντας ότι πιθανότατα υποσυνείδητα να τον «βαραίνει» το όνομα του πατέρα του, φιλόλογου, υπερρεαλιστή ποιητή Γεωργίου Θέμελη και να μην επιθυμεί να δημοσιοποιήσει τα ποιήματα που γράφει. Συν τοις άλλοις, ο ίδιος έχει να επιδείξει και ζωγραφικό έργο επηρεασμένο από τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, αλλά σήμερα έχει κλείσει τους λογαριασμούς του με τη ζωγραφική.

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ερωτήσεις στον διάλογο με το κοινό που ακολούθησε προήλθε από τον Διοικητή, Γιάννη Στουρνάρα κι αφορούσε σε τι ήταν διαφορετικός ο ελληνικός πολιτισμούς από άλλους μεγάλους - κι ενδεχομένως παλαιότερους - αρχαίους πολιτισμούς της ανθρωπότητας. «Στον Αιγυπτιακό πολιτισμό βλέπει κανείς να αγάλματα να παραμένουν ίδια χιλιάδες χρόνια. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός εξελίσσεται στον χρόνο, δεν είναι αποτελματωμένος. Στην Ελλάδα αλλάζουν όλα με το ρου του χρόνου», ανέφερε ο Πέτρος Θέμελης κλείνοντας με αυτή την ενδιαφέρουσα προσέγγιση την βραδιά.

Μια βραδιά αφιερωμένη σε μια πολιτεία που τελικά δεν είναι χαμένη. Καθώς, μέσα από την δική του εργασία, τα μνημεία της Αρχαίας Μεσσήνης, και ιδιαίτερα οι χώροι θέασης και ακρόασης, δηλαδή το Στάδιο, το Θέατρο και το Εκκλησιαστήριο, ξαναβρήκαν την αρχαία λειτουργία τους, αισθάνθηκαν και πάλι την παρουσία ζωντανών ανθρώπων.

Πηγή: Κ. Λυμπεροπούλου, The Huffington Post