Ο αρχαιολόγος που προστάτευσε τις Κυκλάδες

Ο Νίκος Ζαφειρόπουλος στη Δήλο, την οποίαν ανέδειξε. Ο ξυλοδαρμός του Μανώλη Ψαρρού στη Μύκονο έβγαλε στην επιφάνεια την καθημερινότητα μιας...

Ο Νίκος Ζαφειρόπουλος στη Δήλο, την οποίαν ανέδειξε.

Ο ξυλοδαρμός του Μανώλη Ψαρρού στη Μύκονο έβγαλε στην επιφάνεια την καθημερινότητα μιας κατηγορίας δημοσίων λειτουργών που παρέμενε έως σήμερα σε βολικό σκοτάδι. Μας ενδιαφέρει να προστατεύεται το παρελθόν μας και να αποκαθίστανται τα μνημεία μας αλλά ουδέποτε πάει το μυαλό μας στον αδιανόητο φόρτο εργασίας, στις ανθρωπογενείς και γραφειοκρατικές δυσκολίες, στις απειλές που έχει να αντιμετωπίσει κάποιος που διαλέγει να ασκήσει με ακεραιότητα το επάγγελμα του αρχαιολόγου στις Κυκλάδες. Ο Δημήτρης Αθανασούλης, επικεφαλής της εκεί Εφορείας Αρχαιοτήτων σήμερα, αλλά και ο Ψαρρός πατούν στα χνάρια του ήθους και της πεισματικής αφοσίωσης που άφησε πίσω του ο σκαπανέας του metier τους. Ενα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον οίκο Μέλισσα είναι αφιερωμένο στον υπηρεσιακό βίο και στην προσωπικότητα του ανθρώπου αυτού, που οι περισσότεροι Ελληνες δεν τον γνωρίζουν, όμως θα έπρεπε να του ανάβουν ένα κεράκι και να τον ευγνωμονούν.

Αρχαιότητες που μόλις έχουν βγει από το χώμα. 

Τίτλος του πονήματος «Από τη Μύκονο στο Αιγαίο – Νίκος Ζαφειρόπουλος. Ενας λόγιος αρχαιολόγος στο β΄ µισό του 20ού αιώνα». Γεννημένος το 1912, ανέλαβε αρχαιολόγος των Κυκλάδων και της Σάμου, το 1959. Μιλάμε για μια εποχή που τα περισσότερα από τα νησιά αυτά δεν είχαν λιμάνια, ενδεχομένως ούτε ρεύμα και οι κάτοικοι ζούσαν όπως και οι πρόγονοί τους χιλιάδες χρόνια πριν. Για να μεταβεί ο Ζαφειρόπουλος από τον έναν τόπο εργασίας στον άλλο, έπρεπε σχεδόν να παλέψει με τα στοιχεία της φύσης, να σκυλοπνίγεται με καΐκια και μέσα σε όλα να έχει να αντιμετωπίσει τη σοβαρή μάστιγα των αρχαιοκάπηλων. Ηταν ένας αγώνας δρόμου εναντίον τους για το ποιος θα προλάβει να φτάσει πρώτος στα αρχαία. Ο έτερος εχθρός ήταν η έναρξη της έλευσης των τουριστών και τα σχέδια του κράτους να «αξιοποιήσει» τα νησιά αυτά, ανοίγοντας ασφάλτινους δρόμους και καταστρέφοντας ήδη από τότε τη φυσιογνωμία τους.

Ο Νίκος Ζαφειρόπουλος θαυμάζοντας τον Κούρο της Σάμου.

Ακαταπόνητος, σεμνός, συνειδητοποιημένος για το μέγεθος του εθνικού έργου που είχε να επιτελέσει, ο Ζαφειρόπουλος ήταν πρότυπο πατριώτη αρχαιολόγου. To 1960 κατάφερε να κηρύξει υπό καθεστώς ειδικής προστασίας τους παραδοσιακούς οικισμούς. Αν σήμερα έχουν σωθεί η Χώρα Μυκόνου και άλλα μέρη, το οφείλουμε στη διορατικότητά του. Επί δεκαετίες, κατάφερε να φτιάξει μουσεία ανά τα νησιά με πενιχρά μέσα, να ανασκάψει, αλλά ίσως το πλέον τιτάνιο έργο του ήταν ότι επιμόρφωσε άλλους αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και συντηρητές για τον θησαυρό που έχουμε –και κοντεύουμε να χάσουμε μια και καλή– στις Κυκλάδες. Ταυτόχρονα, με πειθώ και πλύση εγκεφάλου προσπάθησε να δώσει στους κατοίκους να καταλάβουν ότι κτίζοντας και αλλοιώνοντας, απλώς πριονίζουν το κλαδί πάνω στο οποίο κάθονται. Πρόκειται για ένα ωραίο βιβλίο-φόρο τιμής στον φωτισμένο αρχαιολόγο με την επιμέλεια της συντρόφου της ζωής του Φωτεινής Ζαφειροπούλου και της Ζώζης Παπαδοπούλου. Θα παρουσιαστεί στις 16 Σεπτεμβρίου, στο Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Μυκόνου.

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Καθημερινή