Βρήκαν το σπίτι των Αποστόλων του Ιησού κοντά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας;

Αεροφωτογραφία από το σημείο των ανασκαφών. [ Credit: Rotem Taasa / el-Araj excavation project] Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ευρήματα που ενδέχ...

Αεροφωτογραφία από το σημείο των ανασκαφών. [Credit: Rotem Taasa / el-Araj excavation project]

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ευρήματα που ενδέχεται να είναι από το σπίτι των Αποστόλων του Ιησού. Τι αναφέρουν για τη σπουδαία ανακάλυψη.

Δίπλα στη θάλασσα της Γαλιλαίας, ακριβώς κάτω από την αψίδα μιας βυζαντινής βασιλικής οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν υπολείμματα ενός τοίχου που προϋπήρχε της εκκλησίας.

Οι κτίστες της αρχαίας εκκλησίας μπορεί να πίστευαν πως το τείχος, το οποίο φαίνεται να τιμούσαν και να είχαν προσεκτικά τοποθετήσει κάτω από την αψίδα του οικοδήματός τους, ανήκε στο σπίτι των Αποστόλων του Ιησού, Πέτρου και Ανδρέα.

Δεν θα μπορούσε να είναι έτσι όμως. Αυτός ο τοίχος είναι του 2ου ή του 3ου αιώνα μ.Χ. εκτιμούν οι αρχαιολόγοι που διευθύνουν την ανασκαφή στο el-Araj, ο καθηγητής Mordechai Aviam του Kinneret Academic College και ο καθηγητής R. Steven Notley του Kinneret Academic College και του Πανεπιστημίου Yeshiva.

Κάθετα όμως σε αυτόν, σε ένα χαμηλότερο αρχαιολογικό στρώμα, επίσης κάτω από το δάπεδο της αψίδας, υπήρχε ένας άλλος τοίχος. Αυτό το απομεινάρι είναι στην πραγματικότητα από τον 1ο αιώνα μ.Χ., την εποχή του Ιησού και τον Αποστόλων του. Αν ήταν πράγματι μέρος του σπιτιού του Πέτρου δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε αλλά είναι από τη σωστή εποχή.

Φωτογραφία από τα ευρήματα του τοίχου του 1ου αιώνα μ.Χ.
[Credit: Ruth Schuster]

Οι δύο τοίχοι, αυτός του 2ου ή του 3ου αιώνα μ.Χ. και αυτός του 1ου αιώνα μ.Χ., αποκαλύφθηκαν όταν το ψηφιδωτό δάπεδο της αψίδας αφαιρέθηκε επιδέξια από τον συντηρητή της ανασκαφής Yehoshua Dray (τελικά το δάπεδο αναμένεται να αποκατασταθεί).

Υπάρχουν, σύμφωνα με την haaretz, πολλαπλά στοιχεία που υποστηρίζουν την ερμηνεία του el-Araj ως Βηθσαΐδα και της εκκλησίας ως Εκκλησία του Πέτρου ή αλλιώς Εκκλησία των Αποστόλων. Πρώτα απ’ όλα οι Βυζαντινοί δεν έχτιζαν τις βασιλικές τους οπουδήποτε: χτίζονταν πάντα με την αψίδα τοποθετημένη πάνω από ένα ιερό λείψανο, εξηγεί ο καθηγητής Mordechai Aviam.

Το μωσαϊκό πάνω από την αψίδα. 
[Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

Ο συντηρητής Yehoshua Dray αφαιρεί το μωσαϊκό στην αψίδα στο el-Araj για να ανασκάψει κάτω από αυτό. [Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

«Βηθσαΐδα, η πατρίδα των Αποστόλων»

Επίσης, η βυζαντινή πίστη είχε μια γοητεία με τους Αποστόλους. Η τελευταία χριστιανική φωνή της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου (20 χρόνια από την έναρξη της βυζαντινής περιόδου) ήταν ο Ευσέβιος, ο οποίος έγραψε το Ονομαστικόν το έτος 304, επισημαίνει ο Notley -και ο Ευσέβιος ανέφερε τη Βηθσαΐδα για ένα πράγμα: «να είναι η πατρίδα των Αποστόλων».

«Όχι για τη θεραπεία του τυφλού από το Ευαγγέλιο του Μάρκου ή για τη σίτιση του πλήθους που περιγράφει το Ευαγγέλιο του Λουκά στα περίχωρα της Βηθσαΐδας, αλλά επειδή ήταν η πόλη των Αποστόλων», σημειώνει ο Notley.

«Κατά τη γνώμη μου, η καταχώρησή του στο Ονομαστικό είναι ένα απομεινάρι της συνέχειας της χριστιανικής μνήμης σχετικά με τη στενή σχέση της Βηθσαΐδας και της οικίας των Αποστόλων Πέτρου, Ανδρέα και Φιλίππου που περιγράφεται στο Ιωάννης 1:44». (Τι έγραψε ο Ευσέβιος: «Βηθσαΐδα, η πόλη του Ανδρέα και του Πέτρου και του Φιλίππου. Βρίσκεται στη Γαλιλαία στη λίμνη Γεννησαρέτ»).

Αεροφωτογραφία της αψίδας της εκκλησίας του 5ου αιώνα μ.Χ., του "σεβαστού τείχους" και του τείχους του 1ου αιώνα μ.Χ. [Credit: Rotem Taasa /   el-Araj excavation project]

Το ιερό κειμήλιο

Επιπλέον, η θέση αυτού του τείχους και η φροντίδα με την οποία οι κατασκευαστές της εκκλησίας το «εγκλώβισαν» και το διατήρησαν υποδηλώνουν πως επρόκειτο για ιερό κειμήλιο. Ότι οι Βυζαντινοί τιμούσαν αυτό το τείχος.

Η προσκύνηση του τοίχου ενός προ πολλού περασμένου ιερού οικοδομήματος δεν είναι άγνωστη. Το Δυτικό Τείχος στην Ιερουσαλήμ τιμάται ως απομεινάρι του Δεύτερου Ναού, ή τουλάχιστον του τείχους που περιβάλλει την αυλή του. Τώρα οι αρχαιολόγοι έχουν βρει αποδείξεις ότι οι Βυζαντινοί τιμούσαν ένα τείχος σε ένα ψαροχώρι στη Θάλασσα της Γαλιλαίας, στο σημερινό βόρειο Ισραήλ.

Η εξαφάνιση της Βηθσαΐδας

Η Βηθσαΐδα εξαφανίστηκε απότομα από τα εβραϊκά και χριστιανικά ιστορικά αρχεία στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ., πιθανώς επειδή πλημμύρισε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που η στάθμη της λίμνης ανέβηκε. Κάποια στιγμή, η μνήμη της θέσης αυτού του εβραϊκού χωριού της ρωμαϊκής εποχής χάθηκε, πόσο μάλλον η μνήμη των τοποθεσιών μέσα σε αυτό.

Ίσως όμως αυτές οι μνήμες να χάθηκαν αργότερα, ίσως μετά τον σεισμό που κατέστρεψε τη Γαλιλαία τον 8ο αιώνα. Ίσως όταν οι Βυζαντινοί έψαχναν στην περιοχή για τους ιερούς τόπους, η μνήμη του χωριού και του σπιτιού του Πέτρου και του Ανδρέα ήταν ακόμα ζωντανή.

Το ιερό τείχος στο el-Araj. [Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

Από όλους τους Αποστόλους, ο Πέτρος κατέχει την κυρίαρχη θέση: ήταν ο ηγέτης τους, εξηγεί ο Notley. Η αψίδα της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη βρίσκεται πάνω από αυτό που η χριστιανική παράδοση θεωρεί ότι είναι ο τάφος αυτού του ίδιου του Αγίου Πέτρου – του Πέτρου του οποίου το σπίτι μπορεί τώρα να έχει ανακαλυφθεί (ή αυτό που οι Βυζαντινοί νόμιζαν ότι ήταν το σπίτι του), μαζί με το σύστημα αποχέτευσης από το σπίτι αυτό.

Ο τοίχος βρίσκεται βρίσκεται κάτω από το κέντρο της αψίδας, σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση για τα ιερά λείψανα, και δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκεί, επισημαίνει ο Aviam (εκτός από τον άλλο τοίχο του 1ου αιώνα μ.Χ.).

Αλλά οι Βυζαντινοί μάλλον δεν το είδαν ποτέ αυτό. Μέχρι να φτάσουν να αναζητήσουν το σπίτι του Πέτρου, εκατοντάδες χρόνια μετά το γεγονός, αυτός ο τοίχος του 1ου αιώνα μ.Χ. είχε μάλλον εξαφανιστεί κάτω από τη βρωμιά των αιώνων. Οι οικοδόμοι δεν το γνώριζαν- δεν ήταν επιστημονικά αυστηροί αρχαιολόγοι, επισημαίνει η ομάδα.

Σε μια άλλη ένδειξη ότι ο τοίχος χρησίμευε ως ιερό λείψανο της βασιλικής, η εκκλησία δεν είχε ακριβώς ανατολικό/δυτικό προσανατολισμό, όπως οι περισσότερες βυζαντινές εκκλησίες. Αντ’ αυτού, ο ελαφρώς λοξός προσανατολισμός του ευθυγραμμίζεται με τον με αγάπη διατηρημένο «σεβαστό τοίχο», εξηγεί ο Notley.

Το τείχος του 1ου μ.Χ. αιώνα που ανακαλύφθηκε κάτω από την αψίδα στο el-Araj. [Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

Οι Σταυροφόροι και το εργοστάσιο ζάχαρης

Αιώνες αργότερα, όταν η μνήμη της τοποθεσίας της Βηθσαΐδας είχε πια ξεθωριάσει – και προφανώς αγνοούσαν τι έκαναν – οι Σταυροφόροι θα έχτιζαν ένα εργοστάσιο ζάχαρης στην ίδια τοποθεσία. Επαναχρησιμοποίησαν ακόμη και μερικά από τα τείχη της αρχαίας εκκλησίας. Οι αρχαιολόγοι ανασκάπτουν και τα ερείπια αυτού του εργοστασίου ζάχαρης.

Οι Σταυροφόροι πιθανώς θα είχαν ταπεινωθεί όταν συνειδητοποιούσαν ότι η μονάδα παραγωγής ζάχαρης όχι μόνο διέσχιζε τμήματα μιας ξεχασμένης αρχαίας βασιλικής, μόλις λίγα μέτρα από το βαπτιστήριο, αλλά πιθανώς βρισκόταν πάνω σε αυτό που η παλαιοχριστιανική παράδοση θεωρούσε ότι ήταν το σπίτι του Πέτρου και του Ανδρέα.

«Να θυμάστε, μπορεί όλα αυτά να λειτουργούσαν από μουσουλμάνους», επισημαίνει η αρχαιολόγος Achia Kohn-Tavor. «Δεν ξέρουμε ότι οι χριστιανοί που ζούσαν εδώ λειτουργούσαν το εργοστάσιο ζάχαρης. Πιθανώς ανήκε σε κάποιον σταυροφόρο, κάποιον Φράγκο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το λειτουργούσαν».

Γιατί οι Σταυροφόροι να έχουν χτίσει μια από τις δεκάδες εγκαταστάσεις ζάχαρης που είχαν εκεί, από όλα τα μέρη; Όχι λόγω των τοπικών παραδόσεων, αλλά επειδή ο ζεστός καιρός και το πολύ νερό είναι βασικά για την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου, υποθέτει ο Kohn-Tavor.

Σήμερα, η τοποθεσία βρίσκεται στο φυσικό καταφύγιο Beteha και ανασκάπτεται με τη βοήθεια της Αρχής Φύσης και Πάρκων του Ισραήλ και της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ.

Ο καθηγητής Mordechai Aviam στο χώρο της ανασκαφής. 
[Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

Ο καθηγητής R. Steven Notley εργάζεται στην τοποθεσία δίπλα στη Θάλασσα της Γαλιλαίας. [Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

Τα εκπληκτικά ευρήματα

Η πιθανή ανακάλυψη του σπιτιού των Aποστόλων στην παλαιοχριστιανική παράδοση θα ήταν ένα από τα πιο εκπληκτικά ευρήματα της χριστιανικής αρχαιολογίας, αν και η απόδειξη μπορεί να παραμείνει για πάντα άπιαστη.

Πολλές σεβαστές τοποθεσίες στερούνται ισχυρής επιβεβαίωσης της αναγνώρισης, σημειώνει ο Aviam. Η αναζήτηση των χαμένων ιερών τόπων ξεκίνησε τουλάχιστον 250 χρόνια μετά τα γεγονότα στα οποία θα βασιζόταν ο χριστιανισμός και τελικά πολλά καταλήγουν στην πίστη. Αρχαιολόγοι δεν ήταν.

Τουλάχιστον μια αναζήτηση θα οδηγούσε τους Βυζαντινούς πιστούς στη Βηθσαΐδα, πατρίδα του Πέτρου, του Ανδρέα και του Φιλίππου, και θα αναζητούσαν το σπίτι των Αποστόλων. Πώς αναγνωρίστηκε; Ίσως κάποιος είδε έναν παλιό τοίχο και είπε «αυτό είναι».

Το ιερό και το πρωτότυπο δεν είναι το ίδιο σημειώνει ο Kohn-Tavor. Και ο Aviam προσθέτει «αυτός ο τοίχος είναι αυθεντικός». Οι αρχαιολόγοι δεν λένε ότι βρήκαν το σπίτι του Πέτρου. Λένε ότι βρήκαν μια βυζαντινή βασιλική που χρονολογείται νωρίτερα απ’ ό,τι πιστεύεται, στα τέλη του 5ου αιώνα, η οποία χτίστηκε πάνω σε έναν «σεβαστό τοίχο» που οι οικοδόμοι πιθανότατα πίστευαν ότι ανήκε στον οίκο του Πέτρου. Δεν ανήκε αλλά ο τοίχος δίπλα του μπορεί να ανήκε. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που βρήκαν οι αρχαιολόγοι ήταν στοιχεία της πρώιμης χριστιανικής παράδοσης.

[Credit: Rotem Taasa /  el-Araj excavation project]

«Οι Βυζαντινοί δεν έχτιζαν απλώς μια εκκλησία χωρίς καμία μνήμη»

«Από επιστημονική άποψη, πρέπει πάντα να προσδιορίζουμε», λέει ο Notley. Δεν υπάρχει επιγραφή που να λέει «Ο Πέτρος έζησε εδώ». Το σπίτι του θα μπορούσε να ήταν οπουδήποτε στη Βηθσαϊδα. Δεν μπορεί κανείς να υποθέσει ότι εκατοντάδες χρόνια αφότου έζησε, οι Βυζαντινοί το έκαναν ακριβώς σωστά. Υπάρχει επίσης το ερώτημα πότε άρχισε να τιμάται ο «σεβαστός τοίχος».

Αλλά τα στοιχεία «λένε ότι οι Βυζαντινοί δεν έχτιζαν απλώς μια εκκλησία χωρίς καμία μνήμη», συνεχίζει ο Notley. «Υπάρχει μια επίμονη μνήμη ότι κάτω από την εκκλησία υπήρχε το χωριό του 1ου αιώνα μ.Χ., το σπίτι των αποστόλων Πέτρου, Ανδρέα και Φιλίππου. Αυτό δίνει κάποια αξιοπιστία στην ιστορική μαρτυρία των ευαγγελίων – όπου λέει ότι συμβαίνουν πράγματα, έχουμε στοιχεία που ταιριάζουν».

«Δεν σκάψαμε κάτω από την εκκλησία και δεν βρήκαμε τίποτα: βρήκαμε σπίτια του πρώτου αιώνα», συνοψίζει. «Αυτό σημαίνει ότι οι Βυζαντινοί είχαν ζωντανή μνήμη για το πού ήταν η πόλη και το σπίτι του Πέτρου και του Ανδρέα και το θυμήθηκαν αυτό στην οικοδόμηση μιας εκκλησίας».

Πηγή: in.gr, Haaretz