Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου Απεβίωσε η επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων Φωτεινή Ζαφειροπούλου. Μια εμβληματική μορφή της ελληνικής αρχαιολογίας, η Φωτ...
 |
| Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου |
Απεβίωσε η επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων Φωτεινή Ζαφειροπούλου. Μια εμβληματική μορφή της ελληνικής αρχαιολογίας, η Φωτεινή Ζαφειροπούλου, έφυγε σε ηλικία 93 ετών..
Η εκλιπούσα ήταν σπουδαία αρχαιολόγος και ξεχωριστή προσωπικότητα, με ανεκτίμητη προσφορά στην πολιτιστική κληρονομιά των Κυκλάδων.
Είχε φοιτήσει στη Φιλοσοφική της Αθήνας και στην ελληνογαλλική σχολή Saint Joseph. Από το 1960 ως το 1995 υπηρέτησε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Το μεγαλύτερο διάστημα της υπηρεσιακής και επιστημονικής της απασχόλησης αφιερώθηκε στην περιφέρεια Κυκλάδων-Σάμου (μικρότερα διαστήματα υπηρέτησε στη Βόρειο Ελλάδα-Θεσσαλονίκη και στην Κεντρική Ελλάδα – Δελφοί, Αιτωλοακαρνανία). Το θέμα της διατριβής της είναι σχετικό με την κυκλαδική κεραμική, στην οποία και ειδικεύεται. Είχε πάρει μέρος και είχε διευθύνει ανασκαφές στις Κυκλάδες, ιδιαίτερα στη Νάξο και Πάρο. Μαζί με τον σύζυγο της, το σπουδαίο αρχαιολόγο και Έφορο στις Κυκλάδες Νίκο Ζαφειρόπουλο προσέφεραν τα μέγιστα ώσπου η χούντα του εξεδίωξε.
Επίσης, είχε ασχοληθεί με την επανέκθεση Μουσείων στις Κυκλάδες (Μύκονο, Δήλο, Θήρα κλπ.), στη Σάμο, στη Θεσσαλονίκη, στο Αγρίνιο, καθώς και σε εργασίες διαμόρφωσης Αρχαιολογικών Χώρων, κυρίως στη Δήλο. Έχει πάρει μέρος με ανακοινώσεις σε πολλά συνέδρια και στο πλούσιο συγγραφικό της έργο περιλαμβάνονται πολλά άρθρα σε ξένα και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, καθώς και λευκώματα για τη Δήλο και γενικά για την αρχαία ελληνική πλαστική.
 |
| Η Φωτεινή και ο Νίκος Ζαφειρόπουλος |
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αποχαιρετά τη Φωτεινή Ζαφειροπούλου
Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου -το γένος Παπαδοπούλου- γεννήθηκε στην Αθήνα το 1931 και μεγάλωσε στη Νέα Φιλαδέλφεια, όπου ζούσε έως και τώρα. Κόρη οικογένειας με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, τελείωσε το Γυμνάσιο Saint Joseph, ενώ εργάστηκε για λίγα χρόνια και στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Επέλεξε να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Αθηνών, όπου, όπως έλεγε «διάλεξα την Αρχαιολογία». Μαθήτρια του Νικολάου Κοντολέοντος, αρχίζει ήδη από φοιτήτρια να εργάζεται στις Κυκλάδες, σε ανασκαφές στην Τήνο και τη Νάξο.
Έδωσε εξετάσεις στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1959 και διορίστηκε το 1960 ως επιμελήτρια αρχαιοτήτων αρχικά στην Ακρόπολη και στην Εφορεία Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ λίγα χρόνια αργότερα μετατέθηκε στις Κυκλάδες, όπου Έφορος ήταν ο Νίκος Ζαφειρόπουλος, με τον οποίο παντρεύτηκε το 1965. 'Ανθρωποι δημοκρατικών και προοδευτικών φρονημάτων και οι δύο, αντιμετώπισαν τις δυσμενείς μεταθέσεις της δικτατορίας, όταν η Φωτεινή Ζαφειροπούλου μετατέθηκε στους Δελφούς/Αιτωλοακαρνανία και ο σύζυγος της, αρχαιολόγος και Έφορος Κυκλάδων από το 1959, Νίκος Ζαφειρόπουλος βγήκε πρόωρα στη σύνταξη. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας η Φωτεινή Ζαφειροπούλου επέστρεψε ως Έφορος στις αγαπημένες της Κυκλάδες, από όπου και αφυπηρέτησε το 1995. Δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με την κυκλαδική αρχαιολογία και να περνάει μεγάλο μέρος του χρόνου στα νησιά, ιδίως στην Πάρο.
Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου, μαζί με τον Νίκο Ζαφειρόπουλο, κατάφεραν να αναδιοργανώσουν πλήρως την Αρχαιολογική Υπηρεσία στις Κυκλάδες. Οι επανεκθέσεις των ιστορικών Μουσείων της Δήλου, της Μυκόνου και της Θήρας, η ίδρυση πολυάριθμων νέων Μουσείων, η διενέργεια αμέτρητων ανασκαφών, η κήρυξη αρχαιολογικών χώρων και Ζωνών προστασίας, η προστασία των παραδοσιακών οικισμών και του τοπίου των Κυκλάδων, η συντήρηση και η αναστήλωση σημαντικών μνημείων έχουν αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα των δύο δραστήριων αρχαιολόγων στις Κυκλάδες.
 |
| Παρουσίαση του τόμου "Από τη Μύκονο στο Αιγαίο. Νίκος Ζαφειρόπουλος. Ένας λόγιος αρχαιολόγος στο β' μισό του 2ου αι. (εκδ. Μέλισσα 2023), που επιμελήθηκε μαζί με τη Ζ. Παπαδοπούλου. Η παρουσίαση έγινε στον κήπο της ιστορικής έδρας του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων την Τετάρτη 14 Ιουνίου 2023. Ομιλητές Χρ. Ντούμας, Φ. Ζαφειροπούλου και Κ. Τσάκος. |
Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου ειδικεύτηκε και επιστημονικά στις Κυκλάδες, ιδίως στη Γεωμετρική και την Αρχαϊκή περίοδο. Με τη διατριβή της (Προβλήματα της μηλιακής αγγειογραφίας, Αθήνα 1985) ασχολήθηκε με το σημαντικότατο σύνολο παριανών αγγείων από τον Βόθρο της Κάθαρσης στη Ρήνεια (τα οποία δημοσίευσε και στον τόμο 41 της σειράς Exploration Archéologique de Délos (La céramique "mélienne"), ενώ έχει συγγράψει αμέτρητα βιβλία και άρθρα, ιδίως μετά τη συνταξιοδότηση της, όταν και είχε πλέον περισσότερο χρόνο, στα οποία δημοσιεύει ευρήματά της ή πραγματεύεται θέματα του Κυκλαδίτικου πολιτισμού διαχρονικά.
Ταυτόχρονα, η Φωτεινή Ζαφειροπούλου υπήρξε άνθρωπος μαχόμενος και μαχητικός, με έντονες κοινωνικές ευαισθησίες. Σε όλη την υπηρεσιακή της πορεία ασχολήθηκε ενεργά με τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, του οποίου υπήρξε εκλεγμένο μέλος στο ΔΣ για πολλά χρόνια αλλά και Πρόεδρος κατά τα έτη 1987-1989. Πάντα σταθερή στην υπεράσπιση των αρχαιοτήτων, συμμετείχε σε όλες τους μεγάλους αγώνες του Συλλόγου έως και τις ημέρες μας: με μεγάλη προθυμία έλαβε μέρος στην προσπάθεια διάσωσης των αρχαιοτήτων στον Σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης από το 2019, ενώ πρωτοστάτησε στη συλλογή υπογραφών των αφυπηρετησάντων αρχαιολόγων της Υπηρεσίας στο κείμενο ενάντια στην αποκοπή των πέντε μεγάλων Μουσείων από την αρχαιολογική Υπηρεσία το 2021. Παράλληλα, διετέλεσε για δύο θητείες και πρόεδρος της «Ένωσης Αρχαιολόγων ΗΩΣ».
Γελαστή και πληθωρική, η Φωτεινή Ζαφειροπούλου παράλληλα με την επιτυχή αντιμετώπιση σοβαρότατων υπηρεσιακών υποθέσεων ή τις αρχαιολογικές της μελέτες, ήταν γνωστή για το χιούμορ της, την ονομαστή μαγειρική της και την αποφασιστικότητα της να αντεπεξέρχεται σε κάθε δυσκολία, ενώ ταυτόχρονα δεν παρέλειπε ποτέ να φορά και το κραγιόν της, ακόμη και μέσα στα χώματα των ανασκαφών.
 |
| Δελτίο τύπου του ΣΕΑ το 1987, όταν ήταν Πρόεδρος η Φ. Ζαφειροπούλου |
 |
| Δελτίο τύπου του ΣΕΑ το 1987, όταν ήταν Πρόεδρος η Φ. Ζαφειροπούλου |
Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τα όσα μας έμαθε, τις ιστορίες που μας είπε στις Κυκλάδες, στα σκάμματα και στο κτήριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Δεν θα ξεχάσουμε τη ζωντάνια της, τη γενναιοδωρία της και τη χαρά της ζωής που μετέδιδε. Είμαστε περήφανοι που τη γνωρίσαμε και είναι τιμή μας που της σφίξαμε το χέρι: την αποχαιρετάμε με συγκίνηση, υποσχόμενοι να συνεχίσουμε να μαχόμαστε τόσο στα ανασκαφικά όσο και στα κοινωνικά πεδία, τιμώντας τη μνήμη της, όπως έχουμε χρέος.
Η κηδεία της Φωτεινής Ζαφειροπούλου θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 10 Απριλίου και ώρα 12 στον Ι.Ν. Νεκροταφείου Νέας Φιλαδέλφειας (Κόκκινος Μύλος).
Αποχαιρετισμός στη Φωτεινή Ζαφειροπούλου από την Ένωση Ελλήνων Αρχαιολόγων ΗΩΣ
Η αγαπημένη μας Φωτεινή, πλήρης ημερών, έφυγε χθές τα ξημερώματα έχοντας αφήσει πίσω της ένα μεγάλο και σπουδαίο έργο στην ελληνική αρχαιολογία.
 |
| Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων την Τετάρτη 14 Ιουνίου 2023. Παρουσίαση του τόμου "Από τη Μύκονο στο Αιγαίο. Νίκος Ζαφειρόπουλος. Ένας λόγιος αρχαιολόγος στο β' μισό του 2ου αι. (εκδ. Μέλισσα 2023) |
Η Φωτεινή Παπαδοπούλου - Ζαφειροπούλου γεννήθηκε το 1931 στη μεγάλη προσφυγούπολη της Νέας Φιλαδέλφειας, όπου και έζησε όλα της τα χρόνια στο αγαπημένο και τόσο φιλόξενο πατρικό σπίτι. Είχε καταγωγή από τη Μάδυτο της Μικράς Ασίας. Ο πατέρας της είχε συγγένεια με τον μετέπειτα αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, προς τιμήν του οποίου μετονομάστηκε η οδός Μοσχονησίων, όπου και το σπίτι της, σε οδό Χρυσόστομου Παπαδόπουλου. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και την κέρδισε, όπως η ίδια έλεγε, η Αρχαιολογία στην οποία και αφιερώθηκε με πάθος. Παράλληλα φοίτησε στο Γαλλικό και (στο τότε) Αγγλικό Ινστιτούτο και, παράλληλα με τις σπουδές της, εργάστηκε ως δασκάλα γαλλικών και αγγλικών.
Στην Αρχαιολογική Υπηρεσία διορίστηκε το 1960, μετά την επιτυχία της στον ειδικό διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί, και την υπηρέτησε με πάθος, αγάπη και αυταπάρνηση μέχρι την αφυπηρέτησή της το 1995. Πρωτοδιορίστηκε στην Εφορεία Κεντρικής Μακεδονίας που περιελάμβανε τότε την περιοχή από την Πέλλα και το Κιλκίς μέχρι και τη Χαλκιδική. Όπως ή ίδια είχε πεί σε πρόσφατη συνέντευξή της, παρά την αρχική της απογοήτευση για τον διορισμό στο Βορρά, που δεν τον ήξερε καθόλου αρχαιολογικά, πέρασε πολύ ωραία στη Θεσσαλονίκη και αγωνίστηκε για τη διάσωση των αρχαιοτήτων στο κέντρο της πόλης, σε μια εποχή όπου η κοινή γνώμη ήταν μάλλον εχθρική προς την Αρχαιολογική Υπηρεσία και την προστασία των αρχαίων.
Μετά από τρία περίπου χρόνια μετατέθηκε στις αγαπημένες της Κυκλάδες, όπου και γνωρίστηκε με τον άνδρα της Νικόλαο Ζαφειρόπουλο, που υπηρετούσε ήδη ως Έφορος από το 1959. Εργάστηκαν μαζί, με μόνο διάλειμμα την εποχή της χούντας κατά την οποία απολύθηκε από την Υπηρεσία ο Ζαφειρόπουλος ενώ η ίδια μετατέθηκε στους Δελφούς, και άφησαν εποχή ως ένα θρυλικό ζευγάρι αρχαιολόγων που προστάτευσε, διέσωσε και ανέδειξε τις αρχαιότητες των Κυκλάδων και της Σάμου-Ικαρίας, που τότε ανήκαν στην αρμοδιότητα της Εφορείας Κυκλάδων. Με άξιους συνεργάτες και φίλους μιας ζωής το Χρήστο Ντούμα, το Ντίνο Τσάκο και τόσους νεώτερους που συνέχισαν και συνεχίζουν το έργο τους και είναι δύσκολο να αναφερθούν όλοι. Κάνουν ανασκαφές, ιδρύουν μουσεία σε κάθε νησί, διαμορφώνουν αρχαιολογικούς χώρους. Η ίδια συνεχίζει το έργο ως Έφορος πλέον Κυκλάδων και Σάμου-Ικαρίας και συγχρόνως δημοσιεύει πλήθος άρθρων και μελετών για τα πολυπληθή ευρήματα των ερευνών της, που πρόσθεσαν νέα στοιχεία στην ιστορία των νησιών. Ατέλειωτες οι ιστορίες που η ίδια διηγείτο στους νεώτερους με το χαρακτηριστικό της χιούμορ και την πηγαία αγάπη της για τη ζωή και τους ανθρώπους. Ιστορίες για τις προσπάθειες διάσωσης των αρχαίων από τη λαίλαπα της αλόγιστης τουριστικής ανάπτυξης, για τις συγκρούσεις με τους τοπικούς άρχοντες, για τα παροιμιώδη γλέντια που συνόδευαν τις ανασκαφές και τις αυτοψίες, για τις φιλίες και γνωριμίες με σπουδαίες προσωπικότητες και απλούς ανθρώπους των νησιών. Στο πολύ γλαφυρό βιβλίο που έγραψε όταν είχε αποσυρθεί πλέον από την ενεργό δράση « Δια Σύρον, Πάρον, Νάξον, Ίον, Οίαν-Θήρα» αποτυπώνεται όλη της η αγάπη για τα νησιά και τη δουλειά της σε αυτά.
Δραστήρια και κοινωνική, όπως ήταν πάντα, υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ένωσής μας, θεωρώντας ότι χρειάζεται ένας σύλλογος για να στεγάσει όλους τους αρχαιολόγους ανεξάρτητα από τον χώρο εργασίας τους (Υπουργείο Πολιτισμού, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Ιδρύματα ή άλλους φορείς).
Διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Αρχαιολόγων Ελλάδος «Ηώς» από την ίδρυσή της το 2010 έως το 2016 και ποτέ δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για τις δραστηριότητές μας ακόμα και όταν είχε αποσυρθεί πλέον στο σπίτι της λόγω κινητικών δυσχερειών.
Θα τη θυμόμαστε πάντα για το έργο της, για την προσφορά της αλλά και για το πηγαίο χιούμορ της, την πάντα χαρούμενη διάθεσή της, την αγάπη για τη ζωή και τη θάλασσα των Κυκλάδων που τόσο λάτρευε να κολυμπάει κάθε καλοκαίρι.
Η συλλυπητήρια δήλωση της Λίνα Μενδώνη για τον θάνατο της Φωτεινής Ζαφειροπούλου
Η Λίνα Μενδώνη έστειλε το δικό της μήνυμα αποχαιρετισμού γράφοντας: «Με οδύνη, αλλά και απέραντη ευγνωμοσύνη για την προσφορά της στην επιστήμη της Αρχαιολογίας, και στην πολιτιστική κληρονομιά των Κυκλάδων αποχαιρετούμε την επίτιμη Έφορο Αρχαιοτήτων Φωτεινή Ζαφειροπούλου. Μια ξεχωριστή προσωπικότητα, με τεράστιο εύρος γνώσεων, το οποίο εμπλούτισε και συνδύασε, εξαιρετικά γόνιμα, με την πολύχρονη ανασκαφική έρευνα και, παράλληλα, με πρωτότυπο συγγραφικό έργο. Πέραν, όμως, αυτών, είχε υψηλότατη αίσθηση του δημοσίου καθήκοντος, ως στέλεχος του Υπουργείου Πολιτισμού και επί πολλά χρόνια επικεφαλής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Αφήνει μια κληρονομιά πολύτιμη, όχι μόνον λόγω των ανασκαφικών ερευνών της, αλλά και για τον σχεδιασμό και τη δημιουργία των Αρχαιολογικών Μουσείων των νησιών μας –με πρωτοπόρο το σύντροφό της στη ζωή, Νικόλαο Ζαφειρόπουλου.
Το πέρασμά της από την Αρχαιολογική Υπηρεσία άφησε αποτύπωμα ανεξίτηλο. Μας αφήνει πλήρης ημερών, μετά από μια γεμάτη ζωή και μια επιτυχημένη σταδιοδρομία, κάνοντας την απουσία της ακόμη πιο έντονη, για όσους είχαμε τη σπάνια τύχη να συνεργαστούμε και να συνδεθούμε μαζί της.
Προσωπικά, τη γνώρισα πρωτοετής φοιτήτρια στη Νάξο. Μας έμαθε με το παράδειγμά της ότι η επιστήμη μας πρέπει να συνοδεύεται από τη χαρά της ζωής. Το πρωί στο σκάμμα και το βράδυ στα πανηγύρια του νησιού, μαζί με τους εργάτες, τους φοιτητές, τους μεγάλους Eλληνες και ξένους επιστήμονες που κάθε καλοκαίρι ανέσκαπταν και μελετούσαν στα νησιά. Αγαπούσε τη ζωή με πάθος.
Μας δίδαξε με τις γνώσεις και τη στάση της. Στους δικούς της ανθρώπους και στους πολλούς φίλους της, τα πιο ειλικρινή μου συλλυπητήρια. Θα μας λείψεις Φωτεινή…».
Πηγή: Enikos, Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Ένωση Ελλήνων Αρχαιολόγων ΗΩΣ, ΥΠΠΟ
Δεν υπάρχουν σχόλια