Ανακαλύφθηκαν αποδείξεις για τη χρήση ενός πολυβόλου, του μυθικού ελληνικού επαναλαμβανόμενου όπλου, στην Πομπηία το 89 π.Χ.

Φωτογραφία των υποτιθέμενων σημαδιών από βέλη ενός πολυβόλου στον βόρειο τοίχο της Πομπηίας. [Credit: A. Rossi et al.] Μια ομάδα Ιταλών ερευ...

Φωτογραφία των υποτιθέμενων σημαδιών από βέλη ενός πολυβόλου στον βόρειο τοίχο της Πομπηίας. [Credit: A. Rossi et al.]

Μια ομάδα Ιταλών ερευνητών ανακάλυψε σημάδια στους τοίχους της Πομπηίας που θα μπορούσαν να είναι οι πρώτες γνωστές αποδείξεις για τη χρήση ενός αρχαίου και εξελιγμένου πολεμικού όπλου: του πολυβόλου, ενός τύπου αυτόματης βαλλίστρας που μπορούσε να εκτοξεύσει πολλαπλά βέλη χωρίς να χρειάζεται να ξαναγεμίσει, παρόμοια με τα σύγχρονα πολυβόλα.

Η εφεύρεσή του αποδίδεται στον Διονύσιο της Αλεξάνδρειας, έναν Έλληνα μηχανικό που εργαζόταν στο οπλοστάσιο της Ρόδου τον 3ο αιώνα π.Χ. Δεν ήταν βαλλίστρα με την παραδοσιακή έννοια του όρου, αλλά χρησιμοποιούσε μηχανισμό στρέψης που βασιζόταν σε δέσμες συστρεφόμενων ινών, και γνωρίζουμε γι' αυτήν μόνο από την περιγραφή που άφησε ο Φίλων ο Βυζάντιος, ο οποίος έγραψε μεταξύ 280 και 220 π.Χ..

Ο Φίλων αφηγείται πώς βρέθηκε ένα από αυτά τα όπλα και παρέχει λεπτομερή περιγραφή των γραναζιών που κινούσαν έναν αλυσιδωτό μηχανισμό για την τοποθέτηση του ενός μπουλονιού μετά το άλλο στο αυλάκι πυροδότησης. Αυτή είναι η παλαιότερη γνωστή εφαρμογή ενός τέτοιου μηχανισμού.

Ανακατασκευή ενός πολυβόλου.
[Credit: Diels and Schramm 1919 / AR και αρχεία της Archeotecnica / archeotecnica.com]

Η μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nexus Network Journal επικεντρώνεται σε ένα τμήμα του βόρειου τείχους της Πομπηίας κοντά στις πύλες του Βεζούβιου και του Ηρακλειδίου, όπου οι ερευνητές, με επικεφαλής την Adriana Rossi από το Πανεπιστήμιο της Καμπανίας, βρήκαν και ανέλυσαν μικρές τρύπες στις πέτρες.

Τα σημάδια αυτά έχουν σχήμα τετράγωνο ή διαμαντού και δεν ταιριάζουν με τα μοτίβα πρόσκρουσης των λίθων που εκτοξεύονται από συμβατικούς καταπέλτες. Αντίθετα, φαίνεται να έχουν προκληθεί από βέλη ή μεταλλικά βλήματα.

Εμφανίζονται σε ομάδες των τεσσάρων ή πέντε, σαν τα βλήματα που τα προκάλεσαν να είχαν εκτοξευθεί σε ριπές, κάτι που είναι δύσκολο να επιτευχθεί με όπλα χειρός ή παραδοσιακά τόξα.

Έρευνα τον Νοέμβριο του 2023 με την ανακάλυψη πιθανών σημαδιών από βέλη, κοντά και στην πύλη του Βεζούβιου. [Credit: AR]

Η ακρίβεια και η συχνότητα υποδηλώνουν τη χρήση μιας επαναλαμβανόμενης μηχανής, υποστηρίζουν οι ερευνητές, πιστεύοντας ότι θα μπορούσαν να είναι έργο ενός πολυβόλου που χρησιμοποιήθηκε κατά την πολιορκία της Πομπηίας το 89 π.Χ., όταν τα στρατεύματα του Ρωμαίου στρατηγού Σύλλα κατέλαβαν την πόλη. Αν και δεν έχουν βρεθεί φυσικά υπολείμματα του όπλου, τα σημάδια στους τοίχους θα ταίριαζαν με την ιστορική περιγραφή του.

Για να επιβεβαιώσει τη θεωρία της, η ομάδα χρησιμοποίησε τεχνικές τρισδιάστατης σάρωσης και ψηφιακές ανακατασκευές. Μέσω εικονικών μοντέλων, υπολόγισαν την ταχύτητα και τη δύναμη των χτυπημάτων, εκτιμώντας ότι τα βέλη που θα μπορούσαν να έχουν κάνει τα σημάδια έφτασαν σε ταχύτητα περίπου 109 μέτρων ανά δευτερόλεπτο, μια μάλλον εκπληκτική ταχύτητα για την εποχή. Επιβεβαίωσαν επίσης ότι το βάθος και το σχήμα των οπών ταίριαζαν με μοντέλα ρωμαϊκών αιχμών βελών που φυλάσσονται σε ευρωπαϊκά μουσεία.

Γιατί να ρίχνουν βέλη στους τοίχους;

Αλλά γιατί ο ρωμαϊκός στρατός που πολιορκούσε την πόλη να ρίξει βέλη στα πέτρινα τείχη αντί στους υπερασπιστές; Οι ερευνητές προσφέρουν δύο αρκετά προφανείς θεωρίες.

Υποθετική αναπαράσταση της πολλαπλής βολής μεταλλικών βελών στην ψηφιακά ελεγμένη επιφάνεια, σε σύγκριση με μια αυθεντική ρωμαϊκή αιχμή βέλους.
[Credit: SB]

Η πρώτη είναι ότι απλώς αστόχησαν στις βολές τους - δηλαδή, στόχευαν τους στρατιώτες στην κορυφή του τοίχου αλλά αστόχησαν, ίσως επειδή το όπλο ήταν δύσκολο στο χειρισμό του ή απλώς δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό όσο θα έπρεπε.

Και η δεύτερη είναι ότι απλώς δοκίμαζαν, εξασκούνταν και βαθμονόμησαν το πολυβόλο πριν το χρησιμοποιήσουν εναντίον του εχθρού.

Από αυτή την άποψη, ένα επεισόδιο της δημοφιλούς εκπομπής MythBusters που προβλήθηκε το 2010 κατασκεύασε και τελειοποίησε ένα αντίγραφο του πολύβολου με βάση την περιγραφή του Φίλωνα, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η ύπαρξή του ως ιστορικό όπλο ήταν αληθοφανής, παρά το γεγονός ότι ήταν επιρρεπές σε συνεχείς μηχανικές βλάβες.

Η ομάδα σχεδιάζει τώρα να αναλύσει περισσότερα τμήματα των τοίχων της Πομπηίας και να συνεργαστεί με μουσεία για να διασταυρώσει τα ευρήματά της. Ελπίζουν επίσης ότι αυτή η ανακάλυψη θα προσελκύσει το ενδιαφέρον για την Πομπηία όχι μόνο ως μια πόλη που έχει παγώσει στο χρόνο, αλλά και ως πεδίο μάχης όπου η ρωμαϊκή στρατιωτική μηχανική άφησε το στίγμα της.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Rossi, A., Gonizzi Barsanti, S. & Bertacchi, S. Use of Polybolos on the City Walls of Ancient Pompeii: Assessment on the Anthropic Cavities. Nexus Netw J 27, 243–272 (2025). doi.org/10.1007/s00004-024-00803-x

Πηγή: LBV Magazine