Ο δημοσιογράφος της Καθημερινής, Νίκος Βατόπουλος, γνωστός «περιπατητής» και αφηγητής. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] Διασχίζουμε την π...
Ο δημοσιογράφος της Καθημερινής, Νίκος Βατόπουλος, γνωστός «περιπατητής» και αφηγητής. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
Διασχίζουμε την πόλη χωρίς να τη βλέπουμε. Οι περισσότεροι από εμάς τουλάχιστον. Την Πατησίων, για παράδειγμα, τη χρησιμοποιούμε για να φτάσουμε κάπου. Δεν σταματάμε να κοιτάξουμε τα κτίρια, δεν αναρωτιόμαστε τι συνέβη πίσω από τις προσόψεις τους. Κι όμως, περπατώντας την αργά, με οδηγό κάποιον που ξέρει την ιστορία της, αρχίζεις να βλέπεις αλλιώς. Τα κτίρια αποκτούν φωνή, οι αθηναϊκοί δρόμοι αποκτούν μνήμη. Αυτή η βιωματική επανανακάλυψη του αστικού τοπίου, μέσα από αφηγήσεις και διαδρομές, φαίνεται να έχει μετατραπεί σε μια πολιτιστική τάση. Οι ιστορικοί περίπατοι αυξάνονται, πυκνώνουν και αποκτούν κοινό: όχι μόνο τουρίστες, αλλά και κατοίκους που θέλουν να «ξανασυστηθούν» με την πόλη τους.
![]() |
Μέσα από τις περιπατητικές διαδρομές τα κτίρια αποκτούν φωνή και οι δρόμοι μνήμη. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
Τα τελευταία χρόνια, πλήθος ομάδων, θεσμών, αλλά και μεμονωμένων αφηγητών, οργανώνουν περιπάτους με θεματικό ή χρονικό άξονα, όπως η αρχιτεκτονική, η Κατοχή, η λογοτεχνία και οι προσωπικές διαδρομές γνωστών μορφών του 20ού αιώνα. Η Αθήνα, άλλωστε, όπως σημειώνει ο Νίκος Βατόπουλος, δημοσιογράφος της Καθημερινής και γνωστός «περιπατητής» και αφηγητής, είναι ανεξάντλητη. «Μεγάλωσα στην Πατησίων και από μικρό παιδί είχα την τάση να παρακολουθώ το περιβάλλον γύρω μου. Παρότι όμως περπατώ και φωτογραφίζω την πόλη τόσα χρόνια, πάντα θα βρω κάτι που θα το δω για πρώτη φορά. Εχω διαπιστώσει ότι την τελευταία δεκαετία υπάρχει ολοένα και αυξανόμενος κόσμος που ενδιαφέρεται να συνδεθεί βιωματικά με την Αθήνα».
Η αστική τοπογραφία της Αθήνας δεν διαβάζεται εύκολα. Οι πολυκατοικίες, τα πεζοδρόμια, τα παρατημένα νεοκλασικά, όλα μοιάζουν τυχαία τοποθετημένα στο παρόν, χωρίς πλαίσιο ή συνέχεια. Ομως, όπως δείχνουν τέτοιοι περίπατοι, κάθε γωνία έχει στρώσεις ιστορίας – αρχιτεκτονικής, πολιτιστικής, συναισθηματικής. Αυτές τις στρώσεις επιχειρεί να αναδείξει ο Νίκος Βατόπουλος μέσα από τις αφηγήσεις και τους περιπάτους του.
«Παρότι περπατώ και φωτογραφίζω την πόλη τόσα χρόνια, πάντα θα βρω κάτι που θα το δω για πρώτη φορά. Εχω διαπιστώσει ότι την τελευταία δεκαετία υπάρχει ολοένα και αυξανόμενος κόσμος που ενδιαφέρεται να συνδεθεί βιωματικά με την Αθήνα».
«Προσπαθώ να εντάσσω στην αφήγησή μου οτιδήποτε μπαίνει στο οπτικό μας πεδίο. Αυτό που μου αρέσει να μοιράζομαι σε αυτούς τους περιπάτους είναι οι πολλαπλές περίοδοι που συνυπάρχουν στην Αθήνα. Στις αστικές συνοικίες του άξονα της Πατησίων για παράδειγμα έχουμε 19ο αιώνα, Μεσοπόλεμο και όλη την υποτιμημένη εποχή της λεγόμενης αναδόμησης της Αθήνας. Ολα αυτά είναι κομμάτια μια συλλογικής αφήγησης και μνήμης», σχολιάζει ο κύριος Βατόπουλος.
Η Αθήνα της Μαρίας Κάλλας
![]() |
Στο παλιό Θέατρο Ολύμπια η Μαρία Κάλλας εμφανίστηκε για πρώτη φορά επί σκηνής, σε ηλικία μόλις 16 ετών. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
Το περπάτημα λοιπόν, γίνεται εργαλείο μνήμης. Και η ιστορία, κάτι πιο χειροπιαστό από μια υποσημείωση σε βιβλίο. Το Σάββατο 24 Μαΐου στα πλαίσια της πρωτοβουλίας «Πολιτισμός in situ» της Καθημερινής, πραγματοποιήθηκε ο περίπατος με τίτλο «Η Μαρία Κάλλας σε διάλογο με την αστική Αθήνα» που επιχειρούσε μια ιδιότυπη βιογραφία της νεαρής Μαρίας Καλογεροπούλου μέσα από τη γεωγραφία της αστικής Αθήνας, την περίοδο από το 1937 έως το 1945.
Κανένα από αυτά τα κτίρια δεν φέρει σήμανση. Χωρίς κάποιος να σου τα δείξει, δεν μπορείς να τα αναγνωρίσεις.
Συντονιστές της διαδρομής, ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος και ο Βασίλης Λούρας, δημιουργός του πρόσφατου ντοκιμαντέρ για την Εθνική Λυρική Σκηνή «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Tα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας». Αφετηρία του περιπάτου ήταν η Εθνική Βιβλιοθήκη στην Πανεπιστημίου. Στη συνέχεια, το κοινό περπάτησε προς το παλιό Θέατρο Ολύμπια, όπου η Μαρία εμφανίστηκε για πρώτη φορά επί σκηνής σε ηλικία μόλις 16 ετών, και αργότερα έσκισε μπροστά στη διεύθυνση το συμβόλαιό της. Εγράψε έτσι, όπως σχολίασε και ο κύριος Λούρας, «το φινάλε των οκτώ ετών στην Ελλάδα με τον τρόπο που εκείνη επέλεξε».
![]() |
Ο Βασίλης Λούρας, δημιουργός του πρόσφατου ντοκιμαντέρ για την Εθνική Λυρική Σκηνή «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Tα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας». [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η αναδρομή στα σπίτια που φιλοξένησαν την οικογένεια, καθώς και η στάση στη Χαριλάου Τρικούπη στον αριθμό 70, όπου η Μαρία με την αδερφή και τη μητέρα της μετακόμισαν, αφού είχαν ήδη αλλάξει τρία σπίτια στον άξονα της Πατησίων. «Στις μνήμες και τα τραύματα από τα αθηναϊκά της χρόνια, η Πατησίων κρατάει πρωταγωνιστικό ρόλο, όχι μόνο λόγω των καθημερινών διαδρομών για το Ωδείο και το Ολύμπια, αλλά και γιατί εκεί είναι που θα βιώσει την τραγωδία των Δεκεμβριανών, και εκεί θα έλθει αντιμέτωπη με την εικόνα των θανάτων από την πείνα, στην Κατοχή», επισημαίνει ο κύριος Λούρας.
Στα παλιά κτίρια του Εθνικού Ωδείου και αργότερα στο Ωδείο Αθηνών, παρουσιάστηκε η διαδρομή της μουσικής της εκπαίδευσης: από τη Μαρία Τριβέλλα που θα την αναλάβει στα 14 της, έως τη δασκάλα που θα τη διαμορφώσει, την Ελβίρα Ντε Ιντάλγκο. Η Πλατεία Κλαυθμώνος, όπου ερμήνευσε για πρώτη φορά την Τόσκα, και ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, όπου εμφανίστηκε στη σπουδαστική της συναυλία, αποτέλεσαν τον συμβολικό επίλογο μιας διαδρομής που δεν χαρτογραφούσε απλώς τη ζωή της, αλλά ζωντάνευσε την ψυχογεωγραφία μιας πόλης που έχει πλέον ξεχάσει τη «δική της» Κάλλας.
![]() |
Το σπίτι της Μαρίας Κάλλας στη Χαριλάου Τρικούπη 70 έχει πλέον αλλάξει μορφή. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
Χωρίς καμία αναφορά και καμία επιγραφή, όλη αυτή η ιστορία –ατομική, καλλιτεχνική, συλλογική– είναι θαμμένη στη λήθη και τη σιωπή.
Οπως άλλωστε επισήμανε εύστοχα ο Βασίλης Λούρας, κανένα από αυτά τα κτίρια δεν φέρει σήμανση. Χωρίς κάποιος να σου τα δείξει, δεν μπορείς να τα αναγνωρίσεις. «Καμία αναφορά και καμία επιγραφή, που να ενημερώνει τους περαστικούς για το τι έχει συντελεστεί πίσω από τους τοίχους των κτιρίων. Ολη αυτή η ιστορία –ατομική, καλλιτεχνική, συλλογική– είναι θαμμένη στη λήθη και τη σιωπή».
Δίκη των Έξι: όταν ο χώρος μεταφέρει στον χρόνο
Στην τρίτη δράση του κύκλου «Πολιτισμός in situ» της Καθημερινής, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Ηλίας Μαγκλίνης θα αφηγηθεί ένα από τα πιο τραγικά επεισόδια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας: τη δίκη και την εκτέλεση των έξι πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Η αφήγηση θα λάβει χώρα στον φυσικό τόπο των γεγονότων: στην αίθουσα του Κοινοβουλίου όπου διεξήχθη η δίκη (στο σημερινό κτίριο της Παλαιάς Βουλής) και στο σημείο της εκτέλεσης, στο άλσος του Παπάγου.
![]() |
Το παλιό κτίριο του Ωδείου Αθηνών όπου η Μαρία Κάλλας έκανε το μεγαλύτερο μέρος των σπουδών της με καθηγήτρια την Ελβίρα ντε Ιντάλγκο. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
«Αυτό που φαίνεται πως ζητάει ο κόσμος σε τέτοιες περιηγήσεις είναι κάτι σαν μια “αυτοψία”. Να βρεθεί στον χώρο, να δει πού έγιναν τα πράγματα. Και, καθώς είναι εκεί, να μεταφερθεί και στον χρόνο», λέει ο κ. Μαγκλίνης. «Οταν βρίσκεσαι σε μια τόσο ιστορική αίθουσα, όπως εκείνη της Παλαιάς Βουλής, όπου μίλησε ο Τρικούπης, όπου έγινε η Δίκη των Εξι, δεν είναι μόνο η πληροφορία που έχει σημασία. Είναι η αίσθηση. Οι διάλογοι, οι εντάσεις, τα λόγια που ειπώθηκαν εδώ, ξαναζωντανεύουν. Το παρελθόν εισάγεται στο παρόν».
Οταν βρίσκεσαι σε μια τόσο ιστορική αίθουσα, όπως εκείνη της Παλαιάς Βουλής, όπου μίλησε ο Τρικούπης, όπου έγινε η Δίκη των Εξι, δεν είναι μόνο η πληροφορία που έχει σημασία. Είναι η αίσθηση. Οι διάλογοι, οι εντάσεις, τα λόγια που ειπώθηκαν εδώ, ξαναζωντανεύουν. Το παρελθόν εισάγεται στο παρόν.
![]() |
Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος της Καθημερινής, Ηλίας Μαγκλίνης. [Credit: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος] |
Το δεύτερο μέρος της περιήγησης θα μεταφέρει το κοινό στον χώρο της εκτέλεσης, στον Δήμο Παπάγου-Χολαργού. «Δεν είναι ένας απλός χώρος. Εκεί βρίσκονται έξι κυπαρίσσια, στο ακριβές σημείο που τουφεκίστηκε ο καθένας από τους καταδικασθέντες. Στο βάθος, ένα μικρό εκκλησάκι. Και αν καθίσεις εκεί, μπορείς να δεις προς τη λεωφόρο Μεσογείων, να φανταστείς το κομβόι με τους μελλοθάνατους που τους έφερνε στο σημείο». Οπως διευκρινίζει ο κύριος Μαγκλίνης δεν απαιτείται από τον συμμετέχοντα να έχει ιστορικές γνώσεις, παρά μόνο να τον ενδιαφέρει να καταλάβει τι ήταν η Μικρασιατική Καταστροφή, γιατί η κοινωνία έφτασε να ζητά “αίμα”, και τι σημαίνει μια τέτοια δίκη, όχι μόνο για «τότε» αλλά και για το πώς διαβάζουμε την Ιστορία σήμερα.
Πηγή: Μ. Καρποζήλου, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια