Στις 29 Σεπτεμβρίου 1822, ο Jean-François Champollion αποκρυπτογράφησε για πρώτη φορά τα ιερογλυφικά, φέρνοντας στο φως την γλώσσα και τον π...
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1822, ο Jean-François Champollion αποκρυπτογράφησε για πρώτη φορά τα ιερογλυφικά, φέρνοντας στο φως την γλώσσα και τον πολιτισμό των αρχαίων Αιγυπτίων. Έκτοτε τo ενδιαφέρον για την Αιγυπτιολογία συνεχίζεται αμείωτο.
Από το 2012, το Ελληνικόν Ινστιτούτον Αιγυπτιολογίας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ain Shams (Κάιρο) και άλλους φορείς ανοίγει στο ελληνικό κοινό την πύλη προς μια από τις πιο συναρπαστικές και μυστηριώδεις εποχές της ιστορίας, με τα επιστημονικά σεμινάρια Αιγυπτιολογίας. Σε 20 δίωρα μαθήματα οι συμμετέχοντες στο 11ο Online Σεμινάριο Αιγυπτιολογίας θα διδαχθούν ιερογλυφική γραφή και γλώσσα, ιστορία και τέχνη από τις Δυναστείες των Φαραώ μέχρι τα μεγαλοπρεπή αγάλματα και ναούς. Θα εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους στην αρχαία αιγυπτιακή επιστήμη και τεχνολογία και θα ανακαλύψουν πώς χτίστηκαν τα πιο εντυπωσιακά μνημεία του κόσμου. Διδάσκει η πρόεδρος του Ινστιτούτο Δρ Αλίκη Μαραβέλια και άλλοι εκλεκτοί Αιγυπτιολόγοι από το εξωτερικό. Η Δρ. Μαραβέλια, με διεθνώς αναγνωρισμένη Αιγυπτιολόγος και Δρ. Αστρονομίας μιλά στο emakedonia.gr για αυτό το συναρπαστικό σύμπαν της αρχαίας Αιγύπτου.
 |
| © Copyright and Courtesy Hellenic Institute of Egyptology. |
Από τη μελέτη του σύμπαντος στην αρχαία Αίγυπτο
H ίδια θυμάται με αγάπη και νοσταλγία τα χρόνια της το Φυσικό του ΑΠΘ- «τότε μου γεννήθηκε ο έρωτας για την Θεσσαλονίκη, την οποία θεωρώ την ωραιότερη πόλη της Ελλάδος» λέει. Ως φοιτήτρια στο ΑΠΘ ο καθηγητής της Γιάννης Σειραδάκης, ο οποίος γνώριζε την αγάπη της για την Αίγυπτο, της δάνεισε την «Γραμματική» του διάσημου αιγυπτιολόγου Άλαν Γκάρντινερ. «Από μικρή με συνέπαιρναν τα ιερογλυφικά. Θυμάμαι μαθήτρια πρώτης δημοτικού συλλαμβάνω τον εαυτό μου να ζωγραφίζω στα τετράδια ιχνογραφίας γεωμετρικά σχήματα, γραμμούλες, πουλάκια, ζωάκια, και λέω ότι γράφω ιερογλυφικά». Εκείνο το καλοκαίρι, διαβάζοντας τον Γκάρντινερ άρχισε να λύνει ασκήσεις στα ιερογλυφικά, σαν να έλυνε διαφορικές εξισώσεις και στη συνέχεια να διαβάζει συγγράμματα αιγυπτιολογίας. Το πρώτο της διδακτορικό, στα τέλη της δεκαετίας του '80, αφορά τη μελέτη των περιοχών δημιουργίας νέων αστέρων στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, έναν γαλαξία που είναι δορυφόρος του δικού μας, ο οποίος φαίνεται από το νότιο ημισφαίριο. Παράλληλα, άρχισε να ενδιαφέρεται για την αστρονομία των Αιγυπτίων.
Εκπόνησε ένα δεύτερο διδακτορικό, στη Γαλλία, για τα αστρονομικά στοιχεία στα αρχαία αιγυπτιακά επικήδεια κείμενα και στους Ορφικούς Ύμνους, που δημοσιεύτηκε σε ογκώδη τόμο στη σειρά British Archaeological Reports (αρ. 1527). Συνδέθηκε με το Κέντρο Αιγυπτιολογικών Σπουδών της Ρωσσικής Ακαδημίας Επιστημών, όπου ήταν συνεργαζόμενη ερευνήτρια για μια πενταετία, και το 2011 ίδρυσε το Ελληνικόν Ινστιτούτον Αιγυπτιολογίας.
«Οι Αιγύπτιοι ήταν ένας πολιτισμός μοναδικός, εξαιρετικός, με πολύ βαθιά σχέση με το σύμπαν. Είχαν προεπιστημονική ή πρωτοεπιστημονική αστρονομία. Προέβαλαν τις περιοδικότητες του στερεώματος στην ανθρώπινη ζωή και εξέλιξη, στη γέννηση και το θάνατο των ανθρώπων. Ήξεραν πρακτική αστρονομία, μπορούσαν να προσανατολίσουν τα μνημεία τους με θαυμαστό τρόπο» μας λέει.
 |
| © Copyright and Courtesy Hellenic Institute of Egyptology. |
Πυραμίδες και... pyramidiots
Τα σημαντικότερα αιγυπτιακά μνημεία είναι οι πυραμίδες, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει ποια ακριβώς μέθοδο χρησιμοποίησαν οι Αιγύπτιοι για να προσανατολίσουν την Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπος, της οποίας η πλευρά της κυρίας εισόδου κοιτάζει σχεδόν ακριβώς προς Βορρά, με πολύ μικρή απόκλιση. Πολλές θεωρίες συνωμοσίας κυκλοφορούν ακόμα και σήμερα για τις πυραμίδες, που φτάνουν ακόμα και στο σημείο να υποστηρίζουν ότι τις κατασκεύασαν εξωγήινοι. «Αυτούς που ισχυρίζονται κάτι τέτοιο στην Αιγυπτιολογία τους λέμε pyramidiots (στα αγγλικά, από τις λέξεις πυραμίδα και ανόητος)» απαντά γελώντας. Υπάρχουν επιστημονικές θεωρίες ότι οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν κάποια ξύλινα όργανα ώστε να προσδιορίσουν τον Μεσημβρινό του τόπου σε σχέση με τη Μεγάλη Άρκτο. Αλλά η κ. Μαραβέλια θεωρεί ότι το απλό είναι και το πιο πιθανό να έχει γίνει, παρατηρώντας τη σκιά τη μεσημβρία ή το πρωί, με όργανα όπως το Ωρολόγιον (ένα νήμα της στάθμης με ένα βαρίδι) και ο Φοίνικας (μια σφηνοειδής κατασκευή με σχισμή, από ξύλο). Όσο για την δόμησή τους, ήταν ένα πολύ σύνθετο project - η ίδια το παρομοιάζει, τηρουμένων των αναλογιών, με την εξερεύνηση του διαστήματος- που κατασκευάστηκε με πολύ απλά τεχνικά μέσα, όπως οι ράμπες και όχι με δούλους. «Η δουλειά των Εβραίων είναι την περίοδο του Νέου Βασιλείου, μάλλον κατά την βασιλεία του Ραμσή 2ου, από το 1290 πΧ και έπειτα, στο Δέλτα του Νείλου. Οι πυραμίδες χτίζονται πιο νότια και πολύ νωρίτερα. Η πυραμίδα του Χέοπος χτίστηκε στα 2565 π.Χ. περίπου Την περίοδο πλημμύρας του Νείλου, που δεν μπορούν να κάνουν αγροτικές δουλειές, οι γεωργοί εντάσσονται στην εργατοδύναμη του Φαραώ και εργάζονται με αντάλλαγμα μερίδες άρτου και ζύθου, με κρεμμύδια, κ.ά. Πιστεύουν ότι εργαζόμενοι για τον Φαραώ μπορούν να πάρουν κάτι απ' τη δόξα του μετά θάνατον. Υπάρχουν πολλοί τάφοι απλών εργατών πολύ κοντά στις πυραμίδες».
Οι «Ελληνίδες» μούμιες
Ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν ότι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει μια συλλογή 8.000 αντικειμένων από την αρχαία Αίγυπτο, που προέρχονται από δωρεές, αγορές, κατασχέσεις. Ξεχωριστή θέση σε αυτή την συλλογή κατέχουν δέκα μούμιες που έφτασαν στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα, ως δωρεά δύο Ελλήνων Αιγυπτιωτών, του Ιωάννη Δημητρίου και του Αλέξανδρου Ρόστοβιτς, στο νεοϊδρυθέν Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στα τέλη του 19ου αιώνα ο αλεξανδρινός γιατρός Τάσος Νερούτσος έκανε δημοσίευση στα «Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών» μεταφράζοντας στα αρχαία ελληνικά τις επιγραφές που συνόδευαν αυτές τις μούμιες. Έτσι διασώθηκαν οι πρώτες πληροφορίες, με τα ονόματα των νεκρών που ταριχευθήκαν. «Ήταν μούμιες πτολεμαϊκής περιόδου από την Πανόπολη (από τον θεό Πάνα), όπως την έλεγαν οι Έλληνες, το σημερινό Αχμίμ. Ήταν τα σώματα ανθρώπων που ήταν γενικά ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων και σχετίζονταν με το ιερατείο του Μιν ή άλλων τοπικών θεοτήτων» αναφέρει η Δρ. Μαραβέλια η οποία μελετά αυτές τις μούμιες από το 2000, στο πλαίσιο του Athens Mummy Project. Μετά από έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, εννέα από τις δέκα μούμιες πέρασαν από αξονικό τομογράφο.
Ένα σφράγισμα και η υποψία περί νεκροφιλίας
«Οι πρώτες πέντε αποκάλυψαν πραγματικά εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αποκαλύφθηκε το δεύτερο διεθνώς, αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα, οδοντικό σφράγισμα, σε μούμια πτολεμαϊκής περιόδου. Το υλικό με το οποίο το γέμισαν τον γομφίο είναι λινάρι και το έκλεισαν με ρητίνη η οποία στερεοποιείται. Η ρητίνη χρησιμοποιείται και στην ταρίχευση για να κολλάνε οι κειρίες, οι ταινίες του λινού υφάσματος. Επίσης ο τομογράφος αποκάλυψε ότι μία μούμια ήταν ψευδομούμια, δεν υπήρχαν μαλακά μόρια, μόνο οστά ατάκτως ερειμμένα. Έχουμε στηρικτικά ξύλα που είναι είτε καλάμια είτε φοίνικες, ένα κρανίο και τρία μηριαία οστά. Για πρώτη φορά παγκοσμίως βρήκαμε σε μούμια ένα είδος χρόνιας ιγμορίτιδας - το ένα ιγμόριο είναι μικρότερο, οπότε το μάτι του εν ζωή ήταν δύσμορφο, έπεφτε προς τα κάτω» αναφέρει η Δρ. Μαραβέλια.
Η μούμια της ιέρειας, την οποία οι επιστήμονες περίμεναν να βρουν σε πολύ καλή διατήρηση είχε θραύσεις και φθορές στο σώμα, οι οποίες προκλήθηκαν post mortem. «Προσπάθησαν ίσως οι ταριχευτές να συρρικνώσουν το σώμα για να χωράει στο φέρετρο. Επίσης είχε αρχίσει ήδη η αποσύνθεση πριν αρχίσει η ταριχεύση. Ο Ηρόδοτος αναφέρει στο δεύτερο βιβλίο ότι οι ωραίες γυναίκες, ειδικά οι νέες, δίνονται στους ταριχευτές τουλάχιστον τέσσερις μέρες μετά, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα νεκροφιλίας. Ίσως υπάρχει και άλλη εξήγηση, λιγότερο... πονηρή, ότι εκείνη την εποχή είχαν πάρα πολλή δουλειά στα ταριχευτήρια και την άφησαν... να περιμένει».
Το Ελληνικόν Ινστιτούτον Αιγυπτιολογίας με τη Visaltis Productions και 11 επιστήμονες από όλο τον κόσμο ετοιμάζουν επιστημονικό ντοκιμαντέρ για την Αστρονομία στην αρχαία Αίγυπτο,που έχει τεθεί υπό την αιγίδα της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως. Ως ενεργό μέλος της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως και Μέλος του ΔΣ της Επιτροπής C4 (World Heritage and Astronomy που συνεργάζεται με την UNESCO) η κ. Μαραβέλια σημειώνει ότι «στο εξωτερικό είναι απολύτως σεβαστή η ενασχόληση με την Ιστορία της Αστρονομίας, ενώ στην Ελλάδα από μερικούς αστρονόμους -δυστυχώς- δεν είναι σεβαστή».
Εκτός από το Athens Mummy Project, το Ελληνικόν Ινστιτούτον Αιγυπτιολογίας εργάζεται για την ψηφιοποίηση και πλήρη μελέτη των αιγυπτιακών αστρονομικών κειμένων, επικαιροποιώντας το παρωχημένο αλλά πολύ αξιόλογο έργο ΕΑΤ των Otto Neugebauer και Richard Parker, σε συνεργασία με το Κέντρο Καλλιγραφίας της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. «Εξακολουθεί να γοητεύει τους αστρονόμους και αστροφυσικούς η μαγεία των ιερογλυφικών, το ωραίο μυστήριο που εκπέμπουν. Προσωπικά με συγκινεί το ότι μπορώ να διαβάζω ιερογλυφικά» λέει η Δρ Μαραβέλια, η οποία μετέφρασε από τα ιερογλυφικά στα ελληνικά την «Ιστορία του Ναυαγού» το αρχαιoτέρο διήγημα της φαραωνικής Αιγύπτου. Το περιεχόμενο του βιβλίου έχει προσαρμοστεί και για παιδιά, στο «Παραμύθι του Ναυαγού, Η Αρχαιότερη Αιγυπτιακή Περιπέτεια».
Πηγή: Σ. Χριστοφορίδου, Μακεδονία
Δεν υπάρχουν σχόλια