Είναι το αρχαιότερο ανθρώπινο λείψανο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο και ένα από τα πληρέστερα κρανιακά απολιθώματα του παλ...
Είναι το αρχαιότερο ανθρώπινο λείψανο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο και ένα από τα πληρέστερα κρανιακά απολιθώματα του παλαιοανθρωπολογικού αρχείου της Ευρώπης.
Εντοπίστηκε τυχαία, το 1960, από εξαμελή ομάδα ερασιτεχνών εξερευνητών, που το απέσπασαν από τη θέση του, χωρίς να καταγραφούν το ακριβές σημείο ανεύρεσης και τα συναφή στρωματογραφικά στοιχεία, καθιστώντας έτσι δυσχερή τη χρονολόγηση και την ερμηνεία του. Η ηλικία του εκτιμάται με επιφύλαξη γύρω στα 300.000-250.000 χρόνια από σήμερα.
Ανατομικά το κρανίο ανήκει σε άνδρα και χαρακτηρίζεται από χαμηλό εγκεφαλικό θόλο με παχιά τοιχώματα και χωρητικότητα μικρότερη αυτής του σύγχρονου ανθρώπου. Εντύπωση προκαλούν τα στιβαρά χαρακτηριστικά του προσώπου: επίπεδο και ευρύ μέτωπο, έντονα προεξέχοντα υπερόφρυα τόξα, δυνατά βρεγματικά οστά, μεγάλα ζυγωματικά, ισχυρή άνω γνάθος. Ταξονομικά το κρανίο αποδίδεται πλέον στο είδος Ηomo heidelbergensis, ένα αρχαϊκό είδος ανθρώπου που έζησε στην Ευρώπη και την Αφρική, πιθανότατα και στην Ασία, στο Μέσο Πλειστόκαινο, πριν από περίπου 780.000-130.000 χρόνια. Στις δεξιότητές του περιλαμβάνονταν το κυνήγι μεγάλων θηραμάτων (ελέφαντες, ρινόκεροι, ιπποπόταμοι, αρκούδες, ελάφια και άλογα), η κατασκευή λίθινων εργαλείων και μάλλον ο έλεγχος της φωτιάς.
Η φυλογενετική ιστορία του Ηomo heidelbergensis δεν είναι απόλυτα σαφής. Σύμφωνα με την επικρατέστερη σήμερα άποψη αποτελεί κοινό πρόγονο των Νεάντερταλ στην Ευρώπη και των σύγχρονων ανθρώπων στην Αφρική, εξέλιξη που σημειώθηκε πριν από 400.000-350.000 χρόνια. Στο κρανίο των Πετραλώνων η μορφομετρική ανάλυση έδειξε την παρουσία πρώιμων χαρακτηριστικών Νεάντερταλ σε συνδυασμό με έντονες ωστόσο ομοιότητες με αφρικανικά δείγματα του είδους Ηomo heidelbergensis, που ερμηνεύονται ως ένδειξη επαφών μεταξύ των αφρικανικών και ευρωπαϊκών πληθυσμών στο Μέσο Πλειστόκαινο. Το κρανίο των Πετραλώνων αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους στην Ευρώπη και επιβεβαιώνει τον κομβικό γεωγραφικό ρόλο της Ελλάδας ως πύλης εισόδου μεταναστευτικών ομάδων από την αφρικανική ήπειρο.
Αντίγραφο του κρανίου των Πετραλώνων εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση Προϊστορική Μακεδονία ενώ αυτό το διάστημα παρουσιάζεται στην περιοδική έκθεση του ΑΜΘ Στη σπηλιά. Ιστορίες από το σκοτάδι στο φως (15 Μαΐου - 31 Δεκεμβρίου 2025).
Δεν υπάρχουν σχόλια