Αγαλμάτιο μικρού Πλούτου Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Συλλογή Έργων Γλυπτικής Αρ. Ευρ.: Γ 175 Προέλευση: Πειραιάς Διαστάσεις: Ύψος: 0,65/0,7...
Αγαλμάτιο μικρού Πλούτου
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Έργων Γλυπτικής Αρ. Ευρ.: Γ 175
Προέλευση: Πειραιάς
Διαστάσεις: Ύψος: 0,65/0,70 μ. Πλάτος: 0,35 μ.
Χρονολόγηση: Ρωμαϊκή περίοδος, 1ος αι. μ.Χ.
Χώρος έκθεσης: Αίθουσα 28
Ο Πλούτος, η προσωποποίηση της αφθονίας, αποδίδεται ως νήπιο, καθιστός στο αριστερό χέρι της Ειρήνης, η μορφή της οποίας δεν σώζεται. Πρόκειται για ρωμαϊκό αντίγραφο του περίφημου στην αρχαιότητα χάλκινου συμπλέγματος της Ειρήνης με τον Πλούτο, έργο του Κηφισοδότου του πρεσβύτερου, πατέρα πιθανότατα του Πραξιτέλη (4ος αι. π.Χ.). Το σύμπλεγμα απεικονίζεται στους παναθηναϊκούς αμφορείς (αγγεία-έπαθλα αθλητικών αγώνων) του 360/59 π.Χ. επί άρχοντος Καλλιμήδη και σε σειρά ρωμαϊκών αντιγράφων.
Η Ειρήνη, κόρη του Δία και της Θέμιδας, αποδιδόταν ως αυστηρή πεπλοφόρος να κρατά σκήπτρο με το δεξί χέρι, σύμβολο της λατρευτικής θεότητας και τον μικρό Πλούτο στο αριστερό μαζί με κέρας Αμάλθειας (αφθονίας) γεμάτο καρπούς.
Στη Θεογονία του Ησιόδου, μητέρα του Πλούτου είναι η θεά Δήμητρα, και αυτός απεικονίζεται συνήθως με κέρας Αμάλθειας γεμάτο καρπούς ως σύμβολο της γεωργικής αφθονίας, δηλ. της πλούσιας συγκομιδής (16346).
Στο σύμπλεγμα του Κηφισοδότου o Πλούτος είναι ένα στρουμπουλό νήπιο και η πλουτοδότειρα Ειρήνη[1], είναι η κουροτρόφος θεά[2], που μεριμνά και προστατεύει την ανάπτυξή του, είναι απαραίτητη δηλαδή για την ευφορία των αγαθών της γης και την ευημερία της πόλης.
Η απεικόνιση του Πλούτου ως νηπίου έχει σχέση με το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. για τον κόσμο του παιδιού και τη φυσιοκρατική απόδοση της σωματικής διάπλασης των μορφών στα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης κατά την παιδική ηλικία (μωρό, νήπιο, έφηβος). Εκτός από το μικρό μέγεθος, τα παιδιά αποδίδονται με μεγάλο κεφάλι, φουσκωτή κοιλίτσα, και μαλακή μυολογία (αγαλμάτιο Τελεσφόρου αριθ. 281).
Τα μαλλιά πλαισιώνουν το πλατύ πρόσωπο με το ψηλό μέτωπο, καλύπτουν τα αυτιά και μαζεύονται με ταινία σε κόμβο πάνω από το μέτωπο ή σε πλεξίδα κατά μήκος της κεντρικής χωρίστρας. Στην αρχαιότητα, το τελετουργικό κούρεμα των μαλλιών και η αφιέρωσή τους στην προστάτιδα θεότητα σηματοδοτούσε την μετάβαση του εφήβου στην ενηλικίωση.
Η τρυφερή απεικόνιση των παιδιών στην κλασική τέχνη με τη λεπτομερή απόδοση των χαρακτηριστικών της ηλικίας και οι υπαινικτικές αναφορές στην προσδοκώμενη ενηλικίωση, μαρτυρούν την ελπίδα και τη λαχτάρα για τη συνέχιση της γενιάς και το μέλλον της κοινότητας, σε μια εποχή δοκιμαζόμενη από πολέμους και αρρώστιες. Ο ισχυρός συμβολισμός του έργου του Κηφισοδότου, καθιστά το σύμπλεγμα της Ειρήνης και του Πλούτου επίκαιρο σε κάθε εποχή.
[1] La Rocca 1974, 130-131: Εἰράνα, πλουτοδότειρα βροτοῑς (Lyr. Fr. Adesp. 89 Bgk). Ευριπίδης, Βάκχες 419, ὀλβοδότειραν Εἰρήναν, κουροτρόφον θεάν. Ευριπίδης, Κρεσφόντης, fr. 453n Εἰρήνα βαθύπλουτε.
[2] Γυναίκες με μωρά στην αγκαλιά τους είτε ως κουροτρόφοι θεότητες, οι οποίες προστατεύουν και φροντίζουν για την ανάπτυξη των παιδιών ή ως απλές τροφοί (παραμάνες) είναι συχνές στην μικροτεχνία των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων και στα τέλη του 5ου αι. εμφανίζονται στην αττική επιτάφια τέχνη.
Δρ Καλλιόπη Μπαϊράμη
Βιβλιογραφία
Π.Δ. Βαλαβάνης, Παναθηναϊκοί αμφορείς από την Ερέτρια. Συμβολή στην Αττική αγγειογραφία του 4ου αι. π.Χ., Αθήνα 1991.
La Rocca, «Eirene e Ploutos», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 89 (1974), 112-136.
Barbara Vierneisel-Schlörb, “Eirene und Plutosknabe Gl. 219”, στο Κ. Vierneisel – B. Vierneisel-Schlörb (επιμ.), Glyptothek München. Katalog der Skulpturen Bd. 2. Klassische Skulpturen des 5. und 4. Jahrhunderts v. Chr., München 1979, 255-273 αρ. 25 εικ. 119-127, ιδίως σημ. 4 αρ. 10.
Ν. Καλτσάς – Γ. Δεσπίνης (επιμ.), Πραξιτέλης: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 25 Ιουλίου – 31 Οκτωβρίου 2007, κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 2007, 191-193, αρ. 62 (Γ. Μοστράτος).
Για απεικονίσεις παιδιών στην τέχνη
Ε. Βλαχογιάννη, “Κόμης Τέχνη. Οι κομμώσεις στον ελληνορωμαϊκό κόσμο και οι σημειολογικές τους προεκτάσεις”, στο: Οι αμέτρητες όψεις του ΩΡΑΙΟΥ στην αρχαία τέχνη, Αθήνα 2018, 303-316.
L.A. Beaumont, «Constructing a Methodology for the Interpretation of Childhood Age in Classical Athenian Iconography», Perspectives on Children and Childhood, Archaeological Review from Cambridge 13, 2, 1994, 81-96.
Susan Guettel Cole, «The Social Function of Rituals of Maturation: The Koureion and the Arkteia» Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 55, 1984, 233-244.
E.B. Harrison, «Greek Sculptured Coiffures and Ritual Haircuts», στο Early Greek Cult Practice, Stockholm 1988, σ. 247-254.
Carol L. Lawton, «Children in Classical Attic Votive Reliefs», στο Constructions of Childhood in Ancient Greece and Italy, Hesperia Supplements, 41. 2007, 41-60.
J.H. Oakley, «Τα παιδιά στην αθηναϊκή ταφική τέχνη κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου», Εγνατία 13, 2009, 193-210.
E.G. Raftopoulou, Figures enfantines du musée d’ Athènes, München 2000.
Πηγή: Δρ Κ. Μπαϊράμη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Δεν υπάρχουν σχόλια