Η αίθουσα του θρόνου μιας βασίλισσας από τον πολιτισμό των Μότσε βρέθηκε στο Περού

Άποψη της διακοσμημένης αίθουσας πίσω από τον θρόνο της βασίλισσας. [Credit: Lisa Trever / Pañamarca Digital / Denver Museum of Nature &...

Άποψη της διακοσμημένης αίθουσας πίσω από τον θρόνο της βασίλισσας.
[Credit: Lisa Trever / Pañamarca Digital / Denver Museum of Nature & Science]

Κατά την πιο πρόσφατη ανασκαφική περίοδο του προγράμματος «Αρχαιολογικά Τοπία της Pañamarca», έγινε μια αξιοσημείωτη ανακάλυψη: μια άγνωστη μέχρι σήμερα ζωγραφική αρχιτεκτονική στην περιοχή. Το έργο αυτό, που ξεκίνησε το 2018, έχει ως στόχο να αποκαλύψει τις δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στην Pañamarca και τα περίχωρά της κατά την αρχαιότητα.

Πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια στην οποία συμμετέχουν αρχαιολόγοι, ιστορικοί τέχνης και συντηρητές τόσο από το Περού όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την υποστήριξη διαφόρων ιδρυμάτων, όπως η National Geographic Society, το Πανεπιστήμιο Columbia και το Κέντρο Συντήρησης Avenir του Μουσείου Φύσης και Επιστήμης του Ντένβερ.

Η Pañamarca είναι μία από τις νοτιότερες μνημειακές τοποθεσίες του πολιτισμού των Moche, ενός πολιτισμού που άκμασε μεταξύ 350 και 850 μ.Χ. στις παράκτιες κοιλάδες του βόρειου Περού. Αυτός ο πολιτισμός είναι διάσημος για τους εκλεκτούς τάφους του, την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, τις λεπτομερείς καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, τα πολύπλοκα τεχνουργήματα και τις πλούσιες θρησκευτικές εικόνες.

Η Lisa Trever στέκεται με τους Joseph Senchyshyn και Riley Tavares, πίσω από τον ζωγραφισμένο θρόνο μέσα στο Moche.
 [Credit: José Antonio Ochatoma Cabrera / Pañamarca Digital / Denver Museum of Nature & Science]

Η Pañamarca, που βρίσκεται σε έναν γρανιτένιο λόφο στην κοιλάδα Nepeña, αποτελείται από μια μεγάλη πλίνθινη πλατφόρμα, δύο μικρότερες πλίνθινες πλατφόρμες, μια τεράστια πλατεία με τείχη και διάφορες πρόσθετες κατασκευές, συμπεριλαμβανομένου ενός κτηρίου από λιθοδομή.

Μια από τις πιο συναρπαστικές πτυχές της Pañamarca είναι η συλλογή πολύχρωμων τοιχογραφιών της, που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950. Αυτές οι ζωγραφιές, που βρίσκονται στην πλατεία και στις πλατφόρμες, απεικονίζουν σκηνές ιερέων και πολεμιστών σε πομπή, μάχες μεταξύ υπερφυσικών όντων και τελετουργικές δραστηριότητες που σχετίζονται με ανθρώπινους αιχμαλώτους, μαζί με μια ενδιαφέρουσα φιγούρα ενός ανθρώπου με δύο πρόσωπα. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν είχε ανακαλυφθεί στην Pañamarca (ή σε οποιαδήποτε άλλη αρχαία τοποθεσία του Περού) δωμάτιο με θρόνο που προοριζόταν για βασίλισσα.

Η ανακάλυψη αυτού του θρόνου έγινε σε αυτό που η Jessica Ortiz Zevallos, η διευθύντρια του προγράμματος, χαρακτήρισε ως «αίθουσα των εικόνων Moche». Περιτριγυρισμένη από τοίχους και κίονες, η αίθουσα περιλαμβάνει τέσσερις διαφορετικές σκηνές που απεικονίζουν μια ισχυρή γυναίκα, η οποία άλλοτε δέχεται επισκέπτες σε πομπή και άλλοτε κάθεται στο θρόνο της. Σε προηγούμενες περιόδους του έργου, στην ίδια αίθουσα καταγράφηκαν πολυάριθμες ζωγραφικές επιφάνειες, με εικόνες κομψά ντυμένων ανδρών και γυναικών, πολεμιστών με χαρακτηριστικά ζώων, όπως αράχνες και φίδια, και μάχες μεταξύ του μυθικού ήρωα Moche και θαλάσσιων πλασμάτων.

Ο θρόνος ήταν πλούσια ζωγραφισμένος. Η διάβρωση της βάσης του δείχνει ότι χρησιμοποιήθηκε για σημαντικά χρονικά διαστήματα κατά τη δεκαετία του 600 μ.Χ. [Credit: Lisa Trever / Pañamarca Digital / Denver Museum of Nature & Science]

Η γυναίκα που απεικονίζεται στους τοίχους και στους κίονες της αίθουσας του θρόνου, καθώς και στον ίδιο το θρόνο, συνδέεται με σύμβολα της ημισελήνου, της θάλασσας και των πλασμάτων της, καθώς και με τις τέχνες της κλωστής και της υφαντικής. Στις τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, βρέθηκε μια μοναδική σκηνή ενός γυναικείου εργαστηρίου αφιερωμένου στην υφαντική και την κλωστική, μαζί με μια πομπή ανδρών που μεταφέρουν υφάσματα και το στέμμα της γυναίκας ηγέτιδας, στολισμένο με πλεξούδες. «Η Pañamarca συνεχίζει να προκαλεί τις προσδοκίες μας», λέει η Lisa Trever, καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Columbia, «όχι μόνο λόγω της απεριόριστης δημιουργικότητας των ζωγράφων της, αλλά και επειδή οι απεικονίσεις της μεταμορφώνουν την αντίληψή μας για τους ρόλους των φύλων στον πολιτισμό των Moche».

Η συζήτηση μεταξύ των μελετητών περιστρέφεται τώρα γύρω από την ταυτότητα αυτής της ισχυρής γυναίκας: Ήταν ανθρώπινη μορφή, ιέρεια, θεά ή βασίλισσα; Παρά τις συζητήσεις αυτές, τα φυσικά στοιχεία από τον θρόνο, όπως η διάβρωση της πλάτης του, η παρουσία πράσινων πέτρινων χαντρών, λεπτών κλωστών, ακόμη και ανθρώπινων μαλλιών, υποδηλώνουν ότι τον κατείχε ένα πραγματικό πρόσωπο, πιθανότατα μια γυναίκα ηγέτης του 7ου αιώνα στην Pañamarca.

Σε ένα άλλο μέρος του έργου, οι ανασκαφές στην πλατεία αποκάλυψαν μια άγνωστη μέχρι τότε μνημειακή δομή: την «Αίθουσα των πλεγμένων φιδιών». Αυτή η αίθουσα, χτισμένη σε τετράγωνους πυλώνες στη νότια γωνία της μεγάλης πλατείας, ξεχωρίζει για τις τοιχογραφίες της που απεικονίζουν μια μορφή της οποίας το σώμα αποτελείται από πλεγμένα φίδια με ανθρώπινα πόδια, ένα μοναδικό μοτίβο στην τέχνη των Moche.

Οι αρχαιολόγοι Michele Koons και Lisa Trever μελετούν τη ζωγραφική αρχιτεκτονική της αίθουσας των πλεγμένων φιδιών.
 [Credit: Rick Wicker / Pañamarca Digital / Denver Museum of Nature & Science]

Επιπλέον, υπάρχουν αναπαραστάσεις πολεμιστών, ανθρωπόμορφα όπλα και μια σκηνή με ένα τέρας που κυνηγάει έναν άνθρωπο. Η αίθουσα υπέστη πολλαπλές ανακαινίσεις με την πάροδο του χρόνου, συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης υλικών προσφορών, τελετουργικών καύσεων και της επαναφοράς των δαπέδων και των τοίχων. Σύμφωνα με την Michele L. Koons, αρχαιολόγο στο Μουσείο Φύσης και Επιστήμης του Ντένβερ, η αίθουσα αυτή προσέφερε μια εξέχουσα θέα, σχεδόν σαν μια γκαλερί από την οποία παρατηρούσε κανείς τα γεγονότα στην πλατεία, ενώ παράλληλα παρείχε ιδιωτικούς χώρους για τους ενοίκους της.

Όσον αφορά τη συντήρηση, οι αρχαιολογικές εργασίες στην Pañamarca διεξάγονται παράλληλα με μια σχολαστική προσπάθεια συντήρησης. Κάθε δομή και τοιχογραφία σταθεροποιείται, τεκμηριώνεται και μελετάται από μια ομάδα ειδικών, οι οποίοι χρησιμοποιούν τόσο παραδοσιακές τεχνικές σχεδίασης όσο και προηγμένη τεχνολογία τρισδιάστατης σάρωσης για να καταγράψουν κάθε λεπτομέρεια. Λόγω της ευαίσθητης κατάστασης των τοιχογραφιών, προς το παρόν δεν είναι προσβάσιμες στους τουρίστες. «Το να τις αφήσουμε εκτεθειμένες χωρίς πρόγραμμα συντήρησης θα οδηγούσε σε άμεση φθορά, όπως συνέβη με τις τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1950», λέει ο José Antonio Ochatoma Cabrera, αρχαιολόγος του προγράμματος.

Για το λόγο αυτό, η ομάδα ακολουθεί τις συστάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού του Περού, καλύπτοντας τις ανασκαφές στο τέλος κάθε περιόδου για να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη διατήρησή τους. Επιπλέον, κατασκευάζονται στέγες και ανεμοφράκτες για την προστασία των ζωγραφισμένων κατασκευών, όλα με στόχο τη διαφύλαξη αυτής της πολύτιμης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Πηγή: LBV Magazine