Ασιατική χαλκουργία, 4.000 χρόνια ομορφιάς

Ανθρωπόμορφο χάλκινο ειδώλιο που κατασκευάστηκε πριν από τουλάχιστον 3000 χρόνια στην Γαγγητική Πεδιάδα της Βόρειας Ινδίας. [Credit:Rijksmus...

Ανθρωπόμορφο χάλκινο ειδώλιο που κατασκευάστηκε πριν από τουλάχιστον 3000 χρόνια στην Γαγγητική Πεδιάδα της Βόρειας Ινδίας.
[Credit:Rijksmuseum/Erik and Petra Hesmerg]

Το Κρατικό Μουσείο του Αμστερνταμ χρησιμοποίησε τομογραφία νετρονίων για να ρίξει νέο φως σε 75 θησαυρούς χιλιάδων ετών που παρουσιάζονται σε μια νέα εντυπωσιακή έκθεση. Περιλαμβάνουν κρυμμένους πάπυρους, ταντρικούς γρίφους και έναν... Μπομπ Σφουγγαράκη.

Ενα μικρό βουδιστικό αντικείμενο κάθεται ήσυχα, με την τρικέφαλη αρσενική μορφή του κλειδωμένη σε ταντρική ένωση με μια θηλυκή μορφή. Αλλά η λεπτομέρεια της σεξουαλικής δραστηριότητας δεν είναι το μόνο πράγμα που κρύβει αυτό το θιβετιανό χάλκινο αριστούργημα του 15ου αιώνα, γράφει στον Guardian η Σένεϊ Μπόζτας, ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας στην Ολλανδία. 

Το αντικείμενο ύψους 32 εκατοστών είναι γεμάτο με μικροσκοπικούς πάπυρους και ιερά αντικείμενα, που αποκαλύφθηκαν μόνο όταν το Ρέικσμουζέουμ (Rijksmuseum) στο Αμστερνταμ χρησιμοποίησε υψηλής τεχνολογίας απεικόνιση για να κοιτάξει στο εσωτερικό του. Μπορεί να υπάρχουν εδώ και χιλιετίες, αλλά τα ασιατικά χάλκινα γλυπτά εξακολουθούν να έχουν μυστικά να αποκαλύψουν, και αυτό είναι το μήνυμα της τελευταίας έκθεσης του Κρατικού Μουσείου της Ολλανδίας, σημειώνει η Μπόζτας. 

Οταν η συντηρήτρια Σάρα Κριέιντζ ξεκίνησε την έρευνα για το άγαλμα Guhyasamaja Akshobhya από επιχρυσωμένο χαλκό, που αποκτήθηκε πρόσφατα, ήθελε περισσότερες πληροφορίες από αυτές που έδινε μια απλή ακτινογραφία. «Είχαμε ερωτήματα σχετικά με το εσωτερικό του, επειδή όπως μπορεί κανείς να δει, πάνω από τη βάση έχει σφυρηλατηθεί μια χάλκινη πλάκα», λέει στον Guardian, «Με βάση τη γνώση παρόμοιων αγαλμάτων από το Θιβέτ και άλλους πολιτισμούς, όταν έχεις ένα κοίλο άγαλμα με σφραγισμένη όψη, μπορεί να περιμένεις ότι κάτι υπάρχει στο εσωτερικό του: μικρά ειδώλια, πολύτιμοι λίθοι … πάπυροι, φασόλια ή σπόροι … Αλλά αυτό εδώ ήταν πραγματικά, πολύ προσεκτικά συσκευασμένο».

Σε συνεργασία με επιστήμονες του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Ντελφτ, το μουσείο χρησιμοποίησε τομογραφία νετρονίων για να σαρώσει το άγαλμα και ανακάλυψε ότι τα κεφάλια και τα σώματα ήταν γεμάτα με οργανικό υλικό: παπύρους, πιθανώς χαραγμένους με ταντρικά μάντρα, καθώς και αντικείμενα που θα μπορούσαν να είναι σπόροι, χαρτί, ξύλο, στάχτη ή οστά. Ο δρ Λάμπερτ βαν Εϊκ συνεχίζει επί του παρόντος να κάνει λεπτομερή ανάλυση για την ακριβέστερη ταυτοποίησή τους. «Ολα αυτά είναι μέρος ενός μεγάλου παζλ», παρατηρεί η Κριέιντζ και προσθέτει ότι «Αυτά τα αγάλματα ήταν πολύ σημαντικά για την τελετουργική τους χρήση. Πιστεύω ότι δεν προορίζονταν για να τα βλέπουν οι μη μυημένοι. Κάθε λεπτομέρεια έχει σημασία».

Ουρανός και γη: Αυτός ο Βούδας με το επτακέφαλο μυθικό φίδι nāga αποτελεί εθνικό θησαυρό στην Ταϊλάνδη και είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται στο εξωτερικό. [Credit: Rijksmuseum/Erik and Petra Hesmerg]

Το γλυπτό είναι ένα από τα 75 αντικείμενα, ιδιόκτητα και δανεικά, τα οποία παρουσιάζονται σε μια έκθεση στο Ρέικσμουζέουμ, που έχει ως στόχο να εντυπωσιάσει τοΔυτικό κοινό με την τέχνη της ασιατικής χαλκοποιίας. Η έκθεση «Ασιατικός Χαλκός, 4000 χρόνια ομορφιάς» ξεκινά με μια προϊστορική ανθρωπόμορφη φιγούρα από την κοιλάδα του Γάγγη στην Ινδία, περίπου από το 1500-1000 π.Χ., που ονομάστηκε «Πάτρικ» επειδή θυμίζει στο προσωπικό τη φιγούρα Πάτρικ ο Αστερίας από την παιδική σειρά «Μπομπ Σφουγγαράκης», αν και δεν είναι ροζ καρτούν αλλά οξειδωμένος χαλκός. 

Στη συνέχεια διερευνά πώς αναπτύχθηκε το κράμα χαλκού, όπως το γνωρίζουμε, παράλληλα με εντυπωσιακές τεχνικές χύτευσης. «Κάθε χάλκινο τεχνούργημα είναι βασικά χαλκός, αλλά με κασσίτερο», λέει στον Guardian ο επιμελητής έργων τέχνης της νοτιοανατολικής Ασίας Γουίλιαμ Σάουθγουορθ, και εξηγεί ότι «ο κασσίτερος ήταν ένα σπάνιο υλικό, αλλά στην Ασία υπήρχε το μεγαλύτερο κοίτασμα κασσίτερου στον κόσμο, μια ζώνη κασσίτερου από τα νότια της Βιρμανίας, μέσω της Ταϊλάνδης, της Μαλαισίας και της Ινδονησίας. Στην Ευρώπη, ο τυποποιημένος μπρούντζος έγινε κοινός μόνο με τις εισαγωγές». 

Σε ολόκληρη την Ασία, όμως, οι διάφοροι πολιτισμοί συνειδητοποίησαν ότι αυτό το ανθεκτικό υλικό ήταν ένα φανταστικό μέσο για τον εορτασμό –και μάλιστα την εμπορία– των συστημάτων πίστης. Ο Σάουθγουορθ αφηγείται την ιστορία του αρχαίου κινέζου βουδιστή μοναχού και εξερευνητή Φαξιάν, ο οποίος διέδωσε τη γνώση των βουδιστικών κειμένων και πιθανότατα πήρε μαζί του χάλκινες εικόνες. «Οι εικόνες Βουδισμού ήταν ένας εύκολος τρόπος για να οπτικοποιήσουν οι άνθρωποι [την πίστη] και οι διάφορες αιρέσεις ενθάρρυναν τη χρήση εικόνων ως μέσο αφοσίωσης» λέει.

Τα χάλκινα τεχνουργήματα χρησιμοποιήθηκαν στη λατρεία των προγόνων, σε νεκρικές τελετές βουδιστικές, ινδουιστικές και, τελικά, χριστιανικές. Προς τέρψη και γοητεία των επισκεπτών, η τελευταία αίθουσα της έκθεσης αποκαλύπτει τα μυστικά των «μαγικών καθρεφτών». Αυτά τα εξαιρετικά χάλκινα αντικείμενα, επιμελώς γυαλισμένα, δημιουργήθηκαν αρχικά στην Ιαπωνία της περιόδου Εντο από τον 17ο αιώνα έως τα μέσα του 19ου και περιέχουν μια κρυμμένη χριστιανική εικόνα, που εμφανίζεται όταν ένα φως πέσει μέσα από μια συγκεκριμένη γωνία. 

Το Ρέικσμουζέουμ παρήγγειλε δύο μαγικούς καθρέφτες σε έναν τεχνίτη του Κιότο, που γνωρίζει ακόμη την τέχνη τους. «Οταν πρωτοεμφανίστηκε ο χριστιανισμός, ο πιστός έπρεπε να ασκεί τη λατρεία κρυφά», λέει στον Guardian ο Τσίνγκ-Λινγκ Ουάνγκ, ιστορικός τέχνης και επιμελητής έργων της Ανατολικής Ασιατικής Τέχνης, και επισημαίνει ότι «Είναι ένας εκπληκτικός τρόπος να κρύβονται οι εικόνες στο εσωτερικό τους».

Οι κατασκευαστές αυτών των τύπων καμπάνας συχνά γνώριζαν εκ των προτέρων ακριβώς τον ήχο που θα έδινε η καθεμία. Αν μιλήσετε, τραγουδήσετε ή σιγοτραγουδήσετε δίπλα σε μία από τις καμπάνες, αυτή θα σιγοτραγουδήσει μαζί σας. [Credit: Rijksmuseum]

Μπορεί να νομίζετε ότι θα σας άφηναν παγερά αδιάφορους αίθουσες γεμάτες με χάλκινα έργα τέχνης από άλλους πολιτισμούς, και όμως. Παρόλο ότι στο Ρέικσμουζέουμ τα έργα παρουσιάζονται απογυμνωμένα από διακόσμηση με υφασματα και λουλούδια, εξακολουθούν να είναι διαδραστικά. Ο επισκέπτης μπορεί να περάσει μέσα από μια περίτεχνη αψίδα ινδικού ναού του 19ου αιώνα από το Ταμίλ Ναντού που φωτιζόταν με λάμπες πετρελαίου (κρίμα που δεν είναι αναμμένες), να μουρμουρίσει κάτω από ένα σύνολο από κινεζικές καμπάνες του 8ου αιώνα για να ενεργοποιήσει τον ήχο τους, ενώ ένας ιαπωνικός Βούδας Αμίντα του 18ου αιώνα, σχεδόν σε φυσικό μέγεθος, είναι ήδη δημοφιλής για selfies, γράφει στη βρετανική εφημερίδα η Σένεϊ Μπόζτας. 

Αλλά ο Τάκο Ντίμπιτς, γενικός διευθυντής του Ρέικσμουζέουμ, δήλωσε ότι η έκθεση αυτή έχει ως στόχο να απομακρύνει τα ασιατικά χάλκινα γλυπτά από τις πολιτιστικές μελέτες και να βάλει στο επίκεντρο την τέχνη τους. «Βλέπετε, συχνά στην Ευρώπη εξετάζουμε τα ασιατικά χάλκινα και τις ασιατικές τέχνες από εθνογραφική άποψη, αλλά είναι έργα τέχνης», είπε, «Είναι ιστορία της τέχνης που αξίζει να μελετηθεί, και μια ιστορία της τέχνης που δείχνει μια απίστευτη ομορφιά», τόνισε. 

Ισως, κάποιοι να τα βλέπουν απλά σαν περίτεχνα κομμάτια. Αλλά χρειάζεται να σκεφτεί κανείς αυτούς τους κρυμμένους θιβετιανούς παπύρους ή να σταματήσει για να κοιτάξει με προσοχή τα γυαλισμένα γόνατα ενός Βούδα, που αγγίχτηκαν απαλά από γενιές άγνωστες και μακρινές. «Είναι εκπληκτικό ότι οι άνθρωποι στέκονται μπροστά σε αυτά τα αγάλματα εδώ και πάρα πολλούς αιώνες με τις λύπες τους, με τα προσωπικά τους συναισθήματα, τις ανησυχίες τους», δήλωσε ο Μένο Φίτσκι, επικεφαλής του τμήματος Ασιατικής Τέχνης του μουσείου. «Ολο αυτό συσσωρεύεται με κάποιο τρόπο γύρω από αυτά τα γλυπτά. Σχηματίζει επιπλέον στρώματα. Τα κάνει κάτι περισσότερο από απλά κομμάτια μετάλλου».

Πηγή: Protagon