Ο πολιτισμός της αρχαίας Μακεδονίας ταξίδεψε ως την Ινδία μέσα από ήχους και χορευτικές φιγούρες. Σημαντικά ευρήματα που το επιβεβαιώνουν σε...
Ο πολιτισμός της αρχαίας Μακεδονίας ταξίδεψε ως την Ινδία μέσα από ήχους και χορευτικές φιγούρες. Σημαντικά ευρήματα που το επιβεβαιώνουν σε διεθνές συνέδριο στη Θεσσαλονίκη.
Μια ξύλινη άρπα του 3ου π.Χ. αιώνα, κτέρισμα σε τάφο νεαρής εύπορης Θεσσαλής, αποτελεί ένα σπάνιο εύρημα και αποκαλύπτει σημαντικά στοιχεία για την κοινωνική και πολιτιστική οργάνωση της ελληνιστικής εποχής στον ελλαδικό χώρο και τον τρόπο που αυτή διαμόρφωσε τον κόσμο της Ανατολής κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως την Ινδία.
Σημαντικό παράδειγμα για αυτού του είδους την οργάνωση είναι ασφαλώς ο κρατήρας και ο πάπυρος του Δερβενίου, όπως επίσης πήλινα ειδώλια με χορεύτριες και τυμπανίστριες από την Αμφίπολη, αλλά και η μελέτη των οργιαστικών χορών από τους Κορύβαντες στη Σαμοθράκη.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, σε συνέχεια πρωτοβουλίας της Γενικής Διευθύντριας, Δρ Αναστασίας Γκαδόλου, φιλοξενεί από τις 15 ως τις 19 Οκτωβρίου 2025, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον διεθνές συνέδριο με τίτλο Music, Dance and Soundscapes in the World of Alexander the Great (Μουσική, χορός και ηχοτοπία στον κόσμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου) σε συνδιοργάνωση με το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας – Ινστιτούτο Επιστήμης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ιταλίας (Καθηγήτρια Angela Bellia) και την Ομάδα Ενδιαφέροντος για την Αρχαιομουσικολογία του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής (Erica Angliker).
Ο Έλληνας της Οικουμένης, ο Αλέξανδρος της τέχνης
Ο Μέγας Αλέξανδρος, μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, διαμόρφωσε μία από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της αρχαιότητας, εκτεινόμενη από την Ελλάδα έως την Εγγύς Ανατολή και την Ινδία. Η προσωπικότητα και το έργο του έχουν αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς μελέτης, ιδίως ως προς τις στρατιωτικές στρατηγικές, τις κατακτήσεις και τη συγκρότηση των ελληνιστικών βασιλείων. Παρά ταύτα, οι ηχητικές και επιτελεστικές διαστάσεις του κόσμου του –η μουσική, ο χορός και τα ηχοτοπία που συγκρότησαν και εμψύχωσαν το πολιτισμικό του περιβάλλον– παραμένουν ελάχιστα μελετημένα.
Στόχος του συνεδρίου είναι να αναδείξει νέες προσεγγίσεις στον μελετητικό διάλογο για τον Μεγαλέξανδρο, εστιάζοντας στις ακουστικές και επιτελεστικές πρακτικές που καθόρισαν τους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, καθώς και τις κοινότητες της εποχής του. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκεται η ευρύτερη κατανόηση του ελληνιστικού κόσμου, μέσω της διερεύνησης των πολιτισμικών μορφών πέρα από τα όρια της πολεμικής και πολιτικής ιστορίας.
Η άρπα στο θησαυροφυλάκιο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
Μια ιστορία από τον προηγούμενο αιώνα θα φέρουν στο συνέδριο η Μαρία Σταματοπούλου, καθηγήτρια στη Σχολή Κλασικών Σπουδών του πανεπιστημίου της Οξφόρδης και ο Χρήστος Τερζής από την Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών. Εδώ και σχεδόν 20 χρόνια η κ. Σταματοπούλου μελετά την ελληνιστική πόλη-λιμάνι της αρχαίας Δημητριάδας Μαγνησίας, ένα ακμάζον κέντρο, βασιλικό και στρατιωτικό οχυρό για τη Δυναστεία των Αντιγονιδών.
Στο συνέδριο θα παρουσιάσει μια σειρά από επιτύμβιες στήλες που έχουν έρθει στο φως και απεικονίζουν άντρες και γυναίκες με μουσικά όργανα. Τα ευρήματα τονίζουν τη σημασία της μουσικής και του χορού στη βιωμένη θρησκεία, τον πόλεμο και την ελίτ των γυναικών στην αρχαία Δημητριάδα.
Επιπλέον και από κοινού με τον Χρήστο Τερζή θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά μια ξύλινη άρπα που ανασκάφτηκε στην περιοχή πριν από έναν αιώνα και βγήκε πρόσφατα από το θησαυροφυλάκιο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Όπως είπε στη Voria ο κ. Τερζής, ο οποίος και μελέτησε το εύρημα, το μουσικό όργανο βρέθηκε σε συστάδα τάφων που χρονολογούνται στο τέλος του 4ου-αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα, στην οποία επίσης εντοπίστηκαν πλούσια κτερίσματα όπως χρυσό στεφάνι, χρυσό περιδέραιο, κ.ά. Μεταξύ αυτών ήταν και τα ξύλινα κομμάτια της άρπας.
«Βρέθηκε σχεδόν ακέραιος ζυγός άρπας με περισσότερα από 20 κλειδιά, στα οποία προσαρτούνταν οι χορδές», δήλωσε ο κ. Τερζής, προσθέτοντας πως η άρπα ήταν όργανο που έπαιζαν κυρίως οι νεαρές γυναίκες και σπανιότερα άντρες. Στην εικονογραφία απεικονίζονται -ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα- νεαρές νύφες να παίζουν άρπα την ώρα που οι φίλες τους τούς φέρνουν δώρα για τον γάμο, καθώς και εταίρες. Το συγκεκριμένο μουσικό όργανο προέρχεται πιθανόν από γυναικεία ταφή νεαρής κοπέλας με καταγωγή από εύπορη οικογένεια της περιοχής.
Στόχος της παρουσίασης του κ. Τερζή είναι η τεκμηρίωση του ευρήματος -το οποίο βγαίνει στο φως για πρώτη φορά- και η παρακολούθηση της ταυτοποίησής του, καθώς οι άρπες έχουν μαρτυρηθεί στον μεσογειακό κόσμο από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ.
Αξίζει να σημειωθεί πως η ιστορία της άρπας από την εύρεσή της μέχρι τη μεταφορά της στις αποθήκες του ΕΑΜ, έχει στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος, τα οποία και θα ακουστούν στο συνέδριο, όπου επιπλέον θα γίνει αναφορά σε μια συλλογή από θραύσματα ελεφαντόδοντου και ξύλινα υλικά, μερικά με περίτεχνα χαράγματα, που παραμένουν συσκευασμένα σε προστατευτικά κουτιά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Οι πήλινες χορεύτριες από την Αμφίπολη
Μια εξίσου ενδιαφέρουσα εισήγηση είναι αυτή του μεταπτυχιακού φοιτητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Αριστόδημου Τσανακτσίδη και αφορά σε πήλινα ειδώλια χορεύτριας και τυμπανίστριας από το νεκροταφείο της Αμφίπολης Σερρών. Τα ειδώλια βρέθηκαν σε ταφικό βάθρο σε τμήμα του ανατολικού νεκροταφείου και χρονολογούνται στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα.
Αποτελούσαν προσφορές σε παιδική ταφή και όπως είπε ο κ. Τσανακτσίδης στη Voria, «η χρήση και η ερμηνεία τους σχετίζεται με τα μουσικοχορευτικά δρώμενα της εποχής και της περιοχής», χωρίς να αποκλείεται η συσχέτισή τους με ανατολικές λατρείες όπως της Μητέρας των Θεών, του Άττι, κ.ά.
 |
| [Credit: Αρ. Τσανακτσίδης] |
«Με το συνέδριο που συνδιοργανώνει και φιλοξενεί, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ενισχύει και προβάλει το ρόλο του ως θεματοφύλακας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μέσω της έρευνας. Το συνέδριο επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει το πολιτισμικό αποτύπωμα της εποχής του Μεγάλου Μακεδόνα Βασιλέα μέσω της εστίασης σε ακουστικές, αισθητηριακές και σωματικές πρακτικές, οι οποίες συνέβαλαν στη συγκρότηση της καθημερινότητας, της ταυτότητας και της κοινωνικής συνοχής τόσο σε δημόσια όσο και σε ιδιωτικά περιβάλλοντα. Υιοθετώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση, οι 24 ανακοινώσεις του συνεδρίου επιδιώκουν να φωτίσουν τους τρόπους με τους οποίους πολιτισμικά νοήματα παράγονταν, επιτελούνταν και βιώνονταν μέσα από ήχους, κινήσεις και συμμετοχικές πρακτικές.
Μέσα από αυτή την οπτική, η παραδοσιακή έμφαση της έρευνας στη στρατιωτική και πολιτική ιστορία "υποβιβάζεται", προς όφελος μιας πιο σύνθετης και ενσώματης κατανόησης του ελληνιστικού κόσμου, αναδεικνύοντας την πολιτισμική παραγωγή ως καίριο πεδίο διαπραγμάτευσης εξουσίας, ταυτότητας και δια-πολιτισμικής αλληλεπίδρασης», δήλωσε στη Voria η Γενική Διευθύντρια του ΑΜΘ, Αναστασία Γκαδόλου.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια