Ο Αρκάς Λυκάων, οι θυσίες βρεφών και η λατρεία του Δία

Η ανακάλυψη της ανδρικής ταφής στο μέσον του βωμού του Διός στο Λύκαιον Όρος, μάς φέρνει στον νου μύθους περί ανθρωποθυσιών από την ...

Η ανακάλυψη της ανδρικής ταφής στο μέσον του βωμού του Διός στο Λύκαιον Όρος, μάς φέρνει στον νου μύθους περί ανθρωποθυσιών από την αρχαία Ελλάδα με έναν από τους γνωστότερους να είναι η θυσία της Ιφιγένειας στην Αυλίδα, προκειμένου να πλεύσει ούριος άνεμος και να αποπλεύσει ο στόλος προς την Τροία. Υπάρχουν και άλλοι ανάλογοι μύθοι, όπως του Ταντάλου, αλλά και ο μύθος του Λυκάωνα, που ήταν βασιλιάς της περιοχής.

Η μορφή του Λυκάωνα, του μυθικού αναμορφωτή της προϊστορικής Αρκαδίας, δεσπόζει στην αρκαδική κοσμογονία. Ήταν γιος του Πελασγού και της κόρης του Ωκεανού,  Μελίβοιας, ενώ κατ’ άλλους, της  Νύμφης Κυλλήνης.

«Τούτου και της Ωκεναού θυγατρός Μελιβοίας ή καθάπερ άλλοι λέγουσιν Νύμφης Κυλλήνης, παις Λυκάων εγένετο».

Το όνομά του πιθανώς προέρχεται από τη ρίζα -λυκ, που σήμαινε φως, δηλαδή ήταν φωτισμένος. Θεωρήθηκε ριζικός αναμορφωτής του τόπου του, καθώς έμαθε στους Αρκάδες που μέχρι τότε ζούσαν σε ημιάγρια κατάσταση, να κατασκευάζουν καλύβες, να ντύνονται με δέρματα ζώων και γενικά τους δίδαξε τον πολιτισμό. Εισήγαγε στην περιοχή και τον αθλητισμό, καθιερώνοντας τα Λύκαια, αθλητικούς και μουσικούς αγώνες, αφιερωμένους στον Δία και στον Πάνα. Πρόκειται πιθανότατα για τους πρώτους θεσπισμένους αγώνες στην αρχαία Ελλάδα. Επίσης, έχτισε την Λυκόσουρα, πάνω στο Λύκαιο, την  οποία περιγράφει ο Παυσανίας ως ακολούθως: «η Λυκοσούρα είναι η παλιότερη από όλες τις πόλεις , που υπάρχουν στην ηπειρωτική χώρα στα νησιά. Ήταν η πρώτη πόλη που είδε το φως του ήλιου και από αυτήν έμαθαν οι άλλοι να κτίζουν πόλεις»

Κατά το μύθο, ο Λυκάων  απέκτησε πενήντα γιους και μόλις μία κόρη, την Καλλιστώ.

Προσπάθησε να φέρει την ισόρροπη ανάπτυξη του βασιλείου του , δίνοντας εντολή στους γιους του, να φτιάξουν πόλεις σε όλη την Αρκαδία, όπου ήθελε ο καθένας από αυτούς, οι οποίες κατά κανόνα πήραν το όνομά τους.

Για το τέλος του, έχουν διατυπωθεί αρκετές παραδόσεις, συνδυασμένες τόσο με ιστορικά όσο και μυθικά ή συμβολικά στοιχεία.

Κατά το μύθο, τελώντας την ιδιαίτερη μυστικιστική λατρεία στο Λύκαιο όρος, καταλαμβανόμενος προφανώς από ιερή μανία, πρόσφερε θυσία προς το Δία, ένα βρέφος για να τον εντυπωσιάσει και να τον ευχαριστήσει. Ο Δίας εξοργίστηκε και τον μεταμόρφωσε σε λύκο.

Σύμφωνα με άλλους μύθους, ο  θέλοντας να κάνει το λαό του δίκαιο, ισχυριζόταν   ότι είχε την εμπιστοσύνη του Δία και ότι ο πατέρας των θεών τον επισκεπτόταν συχνά με τη μορφή απλού θνητού και έπαιρνε από αυτόν πληροφορίες σχετικά με τη διαγωγή των Αρκάδων. Οι γιοι του βασιλιά,  δυσπιστούσαν για την ειλικρίνεια  του πατέρα τους και προκειμένου να βεβαιωθούν για τους ισχυρισμούς του, την ώρα της θυσίας προς τον Δία, ανακάτεψαν τις σάρκες του προς θυσία ζώου και σάρκες ενός παιδιού που είχαν σκοτώσει για το σκοπό αυτό.

Ο Δίας πράγματι τους επισκέφθηκε εκείνη τη μέρα και όταν ανακάλυψε το ανοσιούργημά τους, αναποδογύρισε το βωμό και τους κατακεραύνωσε όλους.

Ο Απολλόδωρος αναφέρει ότι οι γιοι του Λυκάωνα είχαν ξεπεράσει κάθε ανθρώπινο μέτρο σε ασέβεια  και αλαζονεία και ο Δίας, θέλοντας να έχει προσωπική αντίληψη για τη διαγωγή τους, τους επισκέφθηκε με τη μορφή ενός απλού μεροκαματιάρη. Εκείνοι τον  φιλοξενούν και σφάζοντας ένα ντόπιο παιδάκι, ανακάτεψαν τα σπλάχνα του με τα σπλάχνα της θυσίας, τα οποία και του παρέθεσαν ως γεύμα, με παρακίνηση του μεγαλύτερου αδερφού τους, του Μαίναλου.

Τότε ο Δίας πήρε τη θεϊκή του μορφή και εξοργισμένος, αναποδογύρισε το τραπέζι. Ο τόπος από τότε ονομάστηκε Τραπεζούς  και ταυτόχρονα κατακεραύνωσε τον Λυκάωνα και όλους του τους γιους, εκτός από τον Νύκτιμο, γιατί πρόφτασε η Γη, η οποία πιάνοντας το δεξί χέρι του Δία, γαλήνεψε την οργή του.

Ίσως λοιπόν οι τοπικοί θρύλοι και μύθοι της προϊστορικής Αρκαδίας, υποκρύπτουν στοιχεία ανθρωποθυσιών κατά τη διάρκεια λατρείας του Δία αλλά και στοιχεία κολασμού από το Δία σε όσους ιερείς διαπράττουν την ύβριν αυτής της μορφής.

Πάντως, λυκάνθρωποι ονομάζονταν οι μύστες οι οποίοι προφανώς έφεραν τομάρια λύκων συμβολικά για να τονίσουν  σημασία των τελετών που πρωτοστατούσαν. Οι αμύητοι τους έβλεπαν ως ανθρώπους – λύκους.

Κατά τον Πλούταρχο («Περί δεισιδαιμονίας»), είναι πολύ πιθανό η φήμη περί ανθρωποθυσιών στα βουνά της Αρκαδίας να εξαπλώθηκε με σκοπό την διαφύλαξη της ιερότητας των μυστηρίων τόσο από τους αμύητους όσο και από τους βέβηλους.

Πηγή: Αντ. Καρατάσου, Liberal