Ένας τεράστιος, ανεπτυγμένος οικισμός 9.000 ετών βρέθηκε κοντά στην Ιερουσαλήμ

Εικ. 1. Ο τεράστιας έκτασης νεολιθικός οικισμός της Motza εγγύς της Ιερουσαλήμ. Ένας άνευ προηγουμένου τεράστιος νεολιθικός οικισμός...

Εικ. 1. Ο τεράστιας έκτασης νεολιθικός οικισμός της Motza εγγύς της Ιερουσαλήμ.

Ένας άνευ προηγουμένου τεράστιος νεολιθικός οικισμός - ο μεγαλύτερος που αποκαλύφθηκε ποτέ στο Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή, λένε οι αρχαιολόγοι - ανασκάπτεται επί του παρόντος σε απόσταση πέντε χιλιόμετρων από την Ιερουσαλήμ. 

Ο οικισμός ηλικίας 9000 ετών, που βρίσκεται κοντά στην πόλη της Motza, αποτελεί το λεγόμενο “Big Bang” («Μεγάλη Έκρηξη») για την προϊστορική έρευνα της μόνιμης εγκατάστασης λόγω του μεγέθους της και της διατήρησης των υλικών καταλοίπων της, δήλωσε ο Jacob Vardi, συν-διευθυντής των ανασκαφών στη Motza εκ μέρους της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ (ΑΑΙ). Τα κατάλοιπα του νεολιθικού οικισμού κοντά στη Motza, δείχνουν ένα μίγμα γεωργίας, κυνηγιού, κτηνοτροφίας, δηλαδή μία νεολιθική κοινωνία στο ζενίθ της λειτουργίας της. 

«Είναι ένας παίκτης που αλλάξει το παιχνίδι, ένας χώρος που θα αλλάξει δραστικά όσα γνωρίζουμε για τη νεολιθική εποχή», δήλωσε ο Vardi. «Ήδη ορισμένοι διεθνείς μελετητές αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι η ύπαρξη του χώρου μπορεί να απαιτήσει αναθεωρήσεις στο έργο τους», είπε.

Εικ. 2. Οι ανασκαφείς του νεολιθικού οικισμού, Δρ. H. Khalaily (αριστερά)
και Δρ. J. Vardi (δεξιά)

«Μέχρι στιγμής,  θεωρούνταν ότι η περιοχή της Ιουδαίας ήταν άδεια την εποχή εκείνη και ότι περιοχές αυτού του μεγέθους υπήρχαν μόνο στην άλλη όχθη του ποταμού Ιορδάνη ή στη βόρειο Μέση Ανατολή. Αντί για μια ακατοίκητη περιοχή από την εποχή εκείνη, βρήκαμε έναν πολύπλοκο οικισμό, όπου υπήρχαν ποικίλα οικονομικά μέσα διαβίωσης και όλα αυτά μόνο μερικές δεκάδες εκατοστά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους», σύμφωνα με τον Vardi και τον συν-διευθυντή Δρ. Hamoudi Khalaily, όπως αναφέρεται στο Δελτίο Τύπου της AAΙ.

Περίπου μισό χιλιόμετρο η έκτασή του, ο οικισμός θα φιλοξενούσε έναν αναμενόμενο πληθυσμό περίπου 3.000 κατοίκων. «Σήμερα», λέει ο Vardi, «η προϊστορική Motza θα μπορούσε να συγκριθεί με το μέγεθος της Ιερουσαλήμ ή του Τελ Αβίβ, μία πραγματική μητρόπολη». 

Εικ. 3. Ο Δρ. Khalaily κρατάει ένα νεολιθικό αγγείο από τον οικισμό της Motza.

Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της AAΙ, το έργο ξεκίνησε και χρηματοδοτήθηκε από την εταιρεία Netivei Israel (μία εταιρεία υποδομής εθνικών μεταφορών) στο πλαίσιο του έργου Route 16, το οποίο περιλαμβάνει την κατασκευή ενός νέου δρόμου εισόδου στην Ιερουσαλήμ μέσω αυτοκινητοδρόμου από το σταθμό της Motza.

Σύμφωνα με τον συν-διευθυντή της ανασκαφής, Δρ. Khalaily, οι άνθρωποι που ζούσαν σε αυτή την πόλη είχαν εμπορικές και πολιτιστικές διασυνδέσεις με εκτεταμένους πληθυσμούς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Ανατολίας, η οποία αποτελεί τον τόπο προέλευσης των αντικειμένων οψιανού που ανακαλύφθηκαν στο χώρο. Άλλα ευρήματα δείχνουν έντονο κυνήγι, κτηνοτροφία και γεωργία.

Εικ. 4. Κεφαλή λίθινου νεολιθικού ειδωλίου ηλικίας 9.000 ετών

«Η κοινωνία ήταν στο αποκορύφωμά της» και φάνηκε ότι ειδικεύεται όλο και περισσότερο στην εκτροφή προβάτων, δήλωσε ο Khalaily. Εκτός από τα προϊστορικά εργαλεία, όπως χιλιάδες βέλη, πελέκεις, δρεπάνια και μαχαίρια, οι αποθηκευτικοί χώροι που αποκαλύφθηκαν περιείχαν μεγάλα αποθέματα οσπρίων, ειδικά φακές. «Το γεγονός ότι οι σπόροι διατηρήθηκαν είναι εκπληκτικό, αν σκεφτεί κανείς την ηλικία του οικισμού», δήλωσαν οι αρχαιολόγοι. Εκτός από τα χρηστικά εργαλεία, ανακαλύφθηκαν διάφορα μικρά ειδώλια, μεταξύ των οποίων ένα πήλινο ειδώλιο βοοειδούς και μία λίθινη κεφαλή, για την οποία ο Khalaily ανέφερε αστειευόμενος πως πρόκειται είτε για μια ανθρώπινη αναπαράσταση «είτε ακόμη για εξωγήινο».

Στο αρχαίο, μη καταγεγραμμένο παρελθόν, όπως και στη σύγχρονη εποχή, η περιοχή βρίσκεται κοντά στις όχθες του ποταμού Nahal Sorek και σε άλλες πηγές νερού. Η εύφορη κοιλάδα βρίσκεται πάνω σε ένα αρχαίο μονοπάτι που συνδέει την περιοχή της Σεφηλά με την Ιερουσαλήμ, δήλωσε η AAI. «Αυτές οι άριστες συνθήκες είναι ένας βασικός λόγος που δικαιολογεί τη μακροχρόνια εγκατάσταση σε αυτόν τον οικισμό, από την Επιπαλαιολιθική εποχή, περίπου 20.000 χρόνια πριν, μέχρι και σήμερα», σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου.

Εικ. 5. Ανασκαφικές εργασίες στο νεολιθικό οικισμό της Motza (ΑΑΙ)

«Χιλιάδες χρόνια πριν από την κατασκευή των πυραμίδων, αυτό που βλέπουμε στη νεολιθική περίοδο είναι ότι όλο και περισσότεροι πληθυσμοί να στρέφονται προς τη μόνιμη εγκατάσταση», δήλωσε ο Vardi.  «Μεταναστεύουν λιγότερο και ασχολούνται όλο και περισσότερο με τη γεωργία».

Ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που αποκαλύφθηκαν στην ανασκαφή είναι και τα μεγάλα κτήρια που δείχνουν ίχνη κατοίκησης, καθώς και αυτό που οι αρχαιολόγοι αναγνωρίζουν ως δημόσιες αίθουσες και χώρους που χρησιμοποιούνταν για τη λατρεία. Σε ένα σύντομο βίντεο που δημοσιεύεται από την AAI, η αρχαιολόγος Lauren Davis περπατάει ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα στα λείψανα των κτιρίων - ένα προϊστορικό σοκάκι. «Είναι σα να βλέπουμε τα σημερινά κτήρια, χωρισμένα μεταξύ τους από τα σοκάκια», δήλωσε η Ντέιβις.

Εικ. 6. Πήλινο ειδώλιο βοοειδούς ηλικίας 9.000 ετών.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αυτό το σοκάκι αποτελεί «απόδειξη του προχωρημένου επιπέδου σχεδιασμού του οικισμού». Ομοίως, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι κονίαμα χρησιμοποιήθηκε μερικές φορές για τη δημιουργία δαπέδων, αλλά και για το σφράγισμα διαφόρων εγκαταστάσεων κατά την κατασκευή των κατοικιών και των υπόλοιπων κτιρίων. 

Εκτός, όμως, από τα ίχνη της ζωής, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν και αρκετούς τάφους. Σύμφωνα με την Ντέιβις, στο μέσον ενός στρώματος που χρονολογείται πριν από 10.000 χρόνια, οι αρχαιολόγοι βρήκαν έναν τάφο που χρονολογείται πριν από 4.000 χρόνια. «Σε αυτόν τον τάφο υπάρχουν δύο άτομα - πολεμιστές - που θάφτηκαν μαζί με ένα μικρό ξίφος και μία αιχμή δόρατος», είπε.

«Βρέθηκε επίσης ένα καταπληκτικό εύρημα», δήλωσε η Ντέιβις, «που είναι ένα ολόκληρο γαϊδουράκι, εξημερωμένο, το οποίο θάφτηκε μπροστά από τον τάφο, πιθανότατα, όταν αυτός σφραγίστηκε». Ο Vardi προσθέτει πως το γαϊδουράκι προφανώς προοριζόταν να εξυπηρετήσει τους πολεμιστές στη μετά θάνατον ζωή τους.

Εικ. 7. Νεολιθικές χάντρες από τον οικισμό της Motza

Εικ. 8. Ένα από τα οστέινα βραχιόλια που ανακαλύφθηκαν στην ανασκαφή. Το μικρό τους μέγεθος οδήγησε τους ανασκαφείς να προτείνουν τη χρήση τους από μικρά παιδιά.

Σύμφωνα με τον Amit Re'em, αρχαιολόγο της Περιφέρειας της Ιερουσαλήμ της AAI, παρά τα έργα οδοποιίας, διατηρείται σημαντικό ποσοστό του προϊστορικού χώρου γύρω από την ανασκαφή και όλα αυτά καταγράφονται.

Κάθε αρχιτεκτονική δομή τεκμηριώνεται μέσω 3-D μοντέλων. «Όταν ολοκληρώσουμε την ανασκαφή εδώ», δήλωσε ο Vardi, «θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε να διερευνούμε τον οικισμό στο χώρο του εργαστηρίου», προσθέτοντας ότι πρόκειται για μία άνευ προηγουμένου χρήση της τεχνολογίας.

Επιπλέον, η AAI σχεδιάζει να κάνει γνωστή την ιστορία του οικισμού μέσα στον οικισμό μέσω της έκθεσης και της απεικόνισης. Στο Tel Motza, δίπλα σε αυτή την ανασκαφή, διατηρούνται αρχαιολογικά ευρήματα για το ευρύ κοινό και πραγματοποιούνται δραστηριότητες συντήρησης και προσβασιμότητας στα Tel Bet Shemesh και Tel Yarmut», ανακοίνωσε το Δελτίο Τύπου της AAI. 

Πηγή: Times of Israel

Μετάφραση και επιμέλεια: Δρ. Βάλια Παπαναστασοπούλου, 

Αρχαιολόγος-Θεολόγος