Ο σημερινός βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων, καθολικό άλλοτε μονής αφιερωμένης στην Παναγία Γοργοεπήκοο, με κτήτορα τον Πατριάρχη Νίφωνα...
Ο σημερινός βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων, καθολικό άλλοτε μονής αφιερωμένης στην Παναγία Γοργοεπήκοο, με κτήτορα τον Πατριάρχη Νίφωνα (1310 – 1314) και το μαθητή του ηγούμενο Παύλο. Aνήκει στον τύπο του σύνθετου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με περίστωο. Με κομψές και ραδινές αναλογίες ως προς την αρχιτεκτονική μορφή, και ολόπλινθη τοιχοδομία, το μνημείο παρουσιάζει ενδιαφέρουσα διάρθρωση των εξωτερικών του όψεων με κορύφωση τα κεραμοπλαστικά που κοσμούν την ανατολική πλευρά. Στο εσωτερικό διατηρούνται εξαιρετικές ψηφιδωτές παραστάσεις, αντιπροσωπευτικές της τελευταίας περιόδου της παλαιολόγειας τέχνης.
Εκτός από το καθολικό, σήμερα διατηρείται μεγάλο τμήμα του πυλώνα και του περιβόλου της μονής, η κινστέρνα της, κρήνη και δίκτυα αγωγών. Από το εσωτερικό κτιστού αγωγού που ανήκε στις υποδομές της βυζαντινής μονής και χρησιμοποιήθηκε ως αποθέτης προήλθε ένας μεγάλος αριθμός εφυαλωμένων βυζαντινών αγγείων με γραπτό και εγχάρακτο διάκοσμο. Από τα πολυτελή αυτά επιτραπέζια σκεύη, κάποια ήταν τοπικές παραγωγές των εργαστηρίων της Θεσσαλονίκης και άλλα φερμένα από την Κωνσταντινούπολη, από τα εργαστήρια του παλατιού, ως δώρα ή ενθύμια αξιωματούχων της αυλής ή ακόμη και του αυτοκράτορα στην περιώνυμη μονή.
Μέσα από το σύνολο των 200 και πλέον αγγείων που περισυλλέχθηκαν, συγκολλήθηκαν και μελετήθηκαν από τους ανασκαφείς παρουσιάζονται εδώ ενδεικτικά τέσσερα (4) εφυαλωμένα αγγεία, χαρακτηριστικά δείγματα της βυζαντινής εφυαλωμένης κεραμικής.
Η κούπα αριθ. 1. με την πράσινη και σκούρα καστανή εφυάλωση και το κεντρικό εγχάρακτο μονόγραμμα ΜΙΧ[ΑΗΛ ανήκει σε μια ιδιαίτερη ομάδα αγγείων με κοινά χαρακτηριστικά: καθαρός ερυθρός πηλός ως προς το υλικό, λεπτά τοιχώματα ως προς την κατασκευή, επιμελημένη χάραξη και ίδιας υφής εφυάλωση ως προς το διάκοσμο. Τα αγγεία αυτά αποτελούν, κατά κοινή παραδοχή των μελετητών, παραγωγή αυτοκρατορικού εργαστηρίου της Κωνσταντινούπολης, με το μονόγραμμα να αποδίδεται είτε στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, καθώς παρόμοια αγγεία βρέθηκαν στο Ιερό Παλάτιο, όπου και ο ομώνυμος ναός, είτε και στον ίδιο τον αυτοκράτορα, τον Μιχαήλ Η΄ ή και τον εγγονό του Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγο.
Από ένα σύνολο πολυτελών λεπτεγχάρακτων αγγείων που σχετίζονται είτε με την παραγωγή κεραμικών της πρωτεύουσας είτε με την παραγωγή της Θεσσαλονίκης, αλλά και πάλι ως αντιγραφές των αυτοκρατορικών εργαστηρίων, ξεχωρίζει το πινάκιο αριθ. 2. Διακοσμείται με ένα εξαιρετικά σπάνιο αν όχι μοναδικό μοτίβο: σύνθετος ταινιωτός πλοχμός, που ελίσσεται με κόμβους και δημιουργεί καμπηλόσχημα διάχωρα, καλύπτει όλη την επιφάνεια στο εσωτερικό του αγγείου, ενώ το χείλος περιτρέχει φυτικό κόσμημα από δίφυλλα.
Ανάμεσα στα επιτραπέζια πολυτελή σκεύη, προϊόντα τοπικών εργαστηρίων της υστεροβυζαντινής Θεσσαλονίκης του 13ου και 14ου αι., ξεχωρίζουν, επίσης, τα δύο εφυαλωμένα πινάκια (αριθ. 3 και 4) με έγχρωμο εγχάρακτο διάκοσμο που ποικίλλεται χρωματικά με πράσινες πινελιές. Το εσωτερικό του πινακίου αριθ. 3 καλύπτει εγχάρακτος διάκοσμος με στυλιζαρισμένη ταινία από ανθικά και φυτικά μοτίβα, που ολοκληρώνεται στο χείλος με φυτικό κόσμημα από ημίφυλλα. Λιγότερο περίτεχνος είναι ο διάκοσμος του πινακίου αριθ. 4 , το οποίο φέρει περιμετρικά ζώνη με σπειροειδή κοσμήματα σε καστανό χρώμα και πράσινες πινελιές.
Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης
Δεν υπάρχουν σχόλια