Οι ρωμαϊκοί δρόμοι συνέχισαν να χρησιμοποιούνται στη μεσαιωνική Αγγλία για πάνω από χίλια χρόνια μετά την πτώση της αυτοκρατορίας

Ο χάρτης Gough. [Credit:  Public domain / Wikimedia Commons] Οι δρόμοι που έχτισαν οι Ρωμαίοι στη Βρετανία συνέχισαν να χρησιμοποιούνται τόσ...

Ο χάρτης Gough. [Credit:  Public domain / Wikimedia Commons]

Οι δρόμοι που έχτισαν οι Ρωμαίοι στη Βρετανία συνέχισαν να χρησιμοποιούνται τόσο για ταξίδια όσο και για το εμπόριο κατά τον Μεσαίωνα για περισσότερα από χίλια χρόνια μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Archaeological Science, η οποία επικεντρώνεται στον χάρτη Gough. Η μελέτη δείχνει ότι ακόμη και τον 15ο αιώνα, οι κύριες διαδρομές εξακολουθούσαν να ευθυγραμμίζονται με τους αρχικούς ρωμαϊκούς δρόμους.

Ο χάρτης Gough είναι ένας από τους παλαιότερους σωζόμενους χάρτες της Βρετανίας. Σχεδιασμένος σε περγαμηνή, χρονολογείται περίπου στον 15ο αιώνα και απεικονίζει πόλεις, ποτάμια και χαρακτηριστικές κόκκινες γραμμές που συνδέουν διάφορους οικισμούς. Οι ιστορικοί πίστευαν ότι οι γραμμές αυτές μπορεί να αντιπροσωπεύουν αποστάσεις μεταξύ τοποθεσιών, αλλά η νέα μελέτη επιβεβαίωσε ότι απεικονίζουν κυρίως ταξιδιωτικές διαδρομές που χρησιμοποιούνταν κατά τον Μεσαίωνα.

Οι ερευνητές Eijas Oksanen από το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και Stuart Brookes από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του UCL χρησιμοποίησαν την τεχνολογία Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) για να συγκρίνουν τις γραμμές στο χάρτη με αρχαιολογικά στοιχεία, τοπωνύμια και ιστορικά έγγραφα. Αυτό που διαπίστωσαν είναι ότι σχεδόν το ένα τρίτο των διαδρομών που εμφανίζονται στον χάρτη Gough αντιστοιχούσαν σε ρωμαϊκούς δρόμους, ενώ ένα άλλο τρίτο ήταν ειδικά μεσαιωνικές διαδρομές και οι υπόλοιπες ήταν από μεταγενέστερες περιόδους.

Ο χάρτης Gough, με τις «κόκκινες γραμμές» επισημασμένες με κίτρινο χρώμα. [Credit: Linguistic Geographies και The Bodleian Libraries, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης]

Ρωμαϊκή κληρονομιά στο Μεσαίωνα

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δημιούργησε ένα εκτεταμένο οδικό δίκτυο στη Βρετανία μεταξύ του 43 και του 410 μ.Χ. για να επιτρέψει την αποτελεσματική μετακίνηση στρατευμάτων και αγαθών. Παρόλο που πολλοί από αυτούς τους δρόμους έπεσαν σε αχρηστία μετά την αποχώρηση των λεγεώνων, μεγάλες διαδρομές όπως η Great North Road και η Watling Street, που εμφανίζονται στον χάρτη Gough, συνέχισαν να χρησιμοποιούνται και έχουν σαφή ρωμαϊκή προέλευση.

Αλλά δεν επιβίωσαν όλοι οι ρωμαϊκοί δρόμοι - μερικοί εγκαταλείφθηκαν λόγω πολιτικών αλλαγών, όπως ο μεσαιωνικός κατακερματισμός της Αγγλίας σε αντίπαλα βασίλεια, και άλλοι έπεσαν εκτός χρήσης επειδή οι πόλεις που εξυπηρετούσαν εξαφανίστηκαν ή αντικαταστάθηκαν από νέα αστικά κέντρα. Για παράδειγμα, η αρχαία ρωμαϊκή πόλη Sorviodunum (κοντά στο σημερινό Salisbury) εγκαταλείφθηκε και οι δρόμοι που τη συνέδεαν έχασαν σταδιακά τη σημασία τους, ώσπου δεν χρησιμοποιούνταν πλέον.

Ομοίως, οι περιοχές με σταθερές κυβερνήσεις ήταν σε θέση να διατηρήσουν καλύτερα τις υποδομές τους. Αντίθετα, σε παραμεθόριες ή εμπόλεμες ζώνες, όπως τα δάση Selwood και Weald, πολλοί ρωμαϊκοί δρόμοι έπεσαν σε αχρηστία.

Λεπτομέρεια του χάρτη Gough.
[Credit: Public Domain / Wikimedia Commons]

Ένας σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση των ρωμαϊκών διαδρομών ήταν το είδος του εδάφους στο οποίο ήταν χτισμένες. Εκείνες που διέρχονταν από καλά στραγγιζόμενα εδάφη τα πήγαιναν καλύτερα με την πάροδο του χρόνου, ενώ εκείνες που διέσχιζαν αργιλώδη και υγρά εδάφη συχνά υποβαθμίζονταν και εγκαταλείπονταν. Ομοίως, εάν οι δρόμοι συνέδεαν ευημερούσες πόλεις ή μεγάλα λιμάνια, ήταν πιο πιθανό να παραμείνουν σε χρήση.

Ενώ η στροφή προς τις ποτάμιες μεταφορές εις βάρος των χερσαίων ταξιδιών μπορεί να εξηγεί εν μέρει την έλλειψη σωζόμενων ρωμαϊκών οδικών τμημάτων κατά μήκος του διαδρόμου του Τάμεση, η περιοχή αυτή βίωσε επίσης σημαντικές πολιτικές αναταραχές κατά την πρώιμη μεσαιωνική περίοδο, όταν συχνά αποτελούσε σύνορο μεταξύ των πρώιμων αγγλικών βασιλείων του Wessex και της Mercia, αναφέρουν οι ερευνητές. Ακόμα κι έτσι, στις πεδινές περιοχές με κιμωλία που πλαισιώνουν τον Τάμεση, διατηρήθηκαν τμήματα ρωμαϊκών δρόμων.

Οι αρχαιολόγοι ανέλυσαν επίσης την κατανομή χιλιάδων ρωμαϊκών και μεσαιωνικών νομισμάτων που βρέθηκαν από ανιχνευτές μετάλλων στην Αγγλία και ανακάλυψαν ότι τα μεσαιωνικά νομίσματα έτειναν να εμφανίζονται κοντά στις διαδρομές που σημειώνονται στον χάρτη Gough, ένας συσχετισμός που έγινε πιο εμφανής από τον 11ο αιώνα με την άνοδο του εμπορίου και των ταξιδιών κατά την περίοδο αυτή.

Τελικά, η επιβίωση των δρόμων ήταν το αποτέλεσμα μικροσκοπικών, σωρευτικών αποφάσεων που έλαβαν οι μεσαιωνικοί άνθρωποι επί τόπου. Μέσα σε αυτό το συνεχές της εκτεταμένης αλλαγής, υπήρχαν διαφορετικοί παράγοντες που διαμόρφωναν την κινητικότητα στο τοπίο, και διαφορετικοί ρυθμοί μετασχηματισμού που προέκυπταν από αυτές τις ανθρώπινες αποφάσεις, καταλήγουν.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Eljas Oksanen, Stuart Brookes, The afterlife of Roman roads in England: insights from the fifteenth-century Gough map of Great Britain. Journal of Archaeological Science. Volume 179, July 2025, 106227. doi.org/10.1016/j.jas.2025.106227

Πηγή: LBV Magazine