Σαντορίνη, νησί σαν μισοφέγγαρο

Λεπτομέρεια από τον χάρτη του Choiseul-Gouffier, από τις περιηγήσεις του στην Ελλάδα στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα. Τρι...

Λεπτομέρεια από τον χάρτη του Choiseul-Gouffier, από τις περιηγήσεις του στην Ελλάδα στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα. Τρικόγλειος Βιβλιοθήκη, ΒΚΠ-ΑΠΘ.

Δίδυμη ως Θήρα και Θηρασία, ωοειδής και πεπλατυσμένη ως santari, Santα Erini με τις νησίδες Χριστιανά, η Μεταμορφούμενη Σαντορίνη, η «...σημαντικότερη και διδακτικότερη νήσος, εξ όσων υπάρχουν επί της γης...» (κατά τον Leonce Elie de Beaumont) με τις διαφορετικές εκδοχές της, αποκαλύπτει ιστορίες της μακράς της διαδρομής.

Τις αφηγείται η πρωτότυπη χαρτογραφική έκθεση «Καθ’ ομοιότητα σελήνης μηνοειδούς», που διοργανώνει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο Μπελλώνειο Πολιτιστικό Κέντρο στα Φηρά Σαντορίνης με τη χορηγία του Ιδρύματος Λ.& Ε. Νομικού. Τριάντα πίνακες με χάρτες (οι περισσότεροι από σπάνιες συλλογές της Τρικόγλειου Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ, την Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη του Μιλάνου και το Ιδρυμα Λουκά & Ευάγγελου Μπελλώνια), κείμενα και εικόνες οπτικοποιούν τη μακρά διαδρομή της Σαντορίνης σ’ ένα σπονδυλωτό αφήγημα 14 ιστοριών-ταξιδιών, από τη Νωπογραφία του ακρωτηρίου (Ζωφόρος του Στόλου) του 1.500 π.Χ. μέχρι τη Θήρα/Σαντορίνη της Γεωγραφίας του Πτολεμαίου και τις απεικονίσεις του νησιού στους πορτολάνους και τους χάρτες του 16ου αι. μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.

«Το νησί μοιάζει με μισοφέγγαρο», αναφέρει ο τίτλος της έκθεσης. Προκύπτει από χάρτη του παλαιότερου βιβλίου των νήσων του Αρχιπελάγους του Buondelmonti (1410) από το λατινικό χειρόγραφο της Αμβροσιανής Βιβλιοθήκης του Μιλάνου (1422) συμπληρωμένο από μεταγενέστερο χάρτη με ελληνική μετάφραση της περιγραφής της νήσου από τα λατινικά.

Το όνομα της Σαντορίνης έχει κι αυτό την ιστορία του: οι αρχαίοι συγγραφείς την αναφέρουν Αγασα, οι φοίνικες Καλλίστη για την εξαιρετική ομορφιά της, μέχρι να φτάσει ο Θήρας από τη Σπάρτη για να ονομαστεί Τερασία ή Θηρασία. Αφού οι υποχθόνιες δυνάμεις μετέβαλαν το αρχικό στρογγυλό σχήμα της νήσου σε μηνοειδές, πήρε το όνομα «Σαντορίνη», από τις βυζαντινές αναφορές ήδη από τον 5ο αι. μ.Χ. στην εκκλησία της Αγίας Ειρήνης (Sant’Erini) της νήσου, αφιερωμένης στη Μάρτυρα Αγία της Θεσσαλονίκης, το οποίο, μαζί με το επίσημο Θήρα, επικράτησε μέχρι σήμερα με τις κατά καιρούς παραλλαγές από Ιταλούς και Αραβες ναυτικούς και χαρτογράφους, Σανταρί, Σατερίνη, Σάντα Ερίνη, Σαντιλήνη κ.ά. Δεκατέσσερις μικρές ιστορίες με χρονική σειρά μπλέκονται στην έκθεση «όχι για να καταλήξουν σε κάποιο επιμύθιο, αλλά για να ταξιδέψουν τους επισκέπτες της σε τόπους και ουτοπίες της νήσου, πέρα από τις περιπέτειές της με αντίπαλο τις υποχθόνιες δυνάμεις της φύσης», αναφέρει ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρόεδρος της Επιτροπής για τη Χαρτογραφική Κληρονομιά στην Ψηφιακότητα της Διεθνούς Χαρτογραφικής Ενωσης, Ευάγγελος Λιβιεράτος, που σχεδίασε και επιμελήθηκε την έκθεση.

Το σπονδυλωτό αφήγημα απεικονίζει τη Σαντορίνη όπως τη χαρτογράφησαν σπουδαίοι χαρτογράφοι, ζωγράφοι, ο Ρήγας Βελεστινλής, βοτανολόγοι, ακόμη και ο φιλόλογος και γλωσσολόγος Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Στην πολυθεματική περιγραφή, η νήσος εμφανίζεται σε νωπογραφία του 1.500 π.Χ. (η παλαιότερη σωζόμενη χαρτογραφικού τύπου απεικόνιση στην Ελλάδα), δίδυμη ως Θήρα και Θηρασία στους χάρτες της Γεωγραφίας του Πτολεμαίου όπως σώζονται στους ελληνικούς και λατινικούς κώδικες, ως santari στον αραβικό χάρτη του Αλ Ιδρίζι (12ος αι.), ως Sant Erin με τις νησίδες Χριστιανά, πολύ σημαντικές για τους ναυτιλλόμενους, στον παλαιότερο σωζόμενο όλων των μεσαιωνικών ναυτικών χαρτών της Μεσογείου, χαραγμένο σε περγαμηνή πορτολάνο χάρτη, την Carta Pisana (13oς αι.).

Η μεγαλύτερη ιστορία της έκθεσης (7η) πλέκει εννέα διαφορετικές εκδοχές της σε νησολόγια ιταλικής, οθωμανικής, ολλανδικής και γαλλικής προέλευσης.

​​Διάρκεια έκθεσης: 29/9 - 31/10.

Πηγή: Γ. Μυρτσιώτη, Καθημερινή