Τι σκότωσε αυτόν τον Μέδικο; Το παράσιτο που εντοπίστηκε σε ανθρώπινο όργανο 500 ετών

Ένας αναγεννησιακός πίνακας των Μεδίκων πάνω σε άλογα που πηγαίνουν για κυνήγι. Περιτριγυρίζονται από κόσμο. Σε αυτόν τον αναγεννησιακό πίνα...

Ένας αναγεννησιακός πίνακας των Μεδίκων πάνω σε άλογα που πηγαίνουν για κυνήγι. Περιτριγυρίζονται από κόσμο. Σε αυτόν τον αναγεννησιακό πίνακα, βλέπουμε τους Cosimo, Giovanni και Piero Medici. Μερικά από τα μέλη της οικογένειάς τους μπορεί να πέθαναν από θανατηφόρα ελονοσία, πιθανώς από κουνούπια στους κυνηγότοπους τους.

Η ιστορία της οικογένειας των Μεδίκων είναι γεμάτη με αγώνες εξουσίας, ίντριγκες και δολοφονίες, αλλά τα όργανα που έχουν ενταφιαστεί στον οικογενειακό τάφο δείχνουν έναν άλλο δολοφόνο - την ελονοσία, την οποία το άτομο που την είχε μπορεί να κόλλησε στους κυνηγότοπους των Μεδίκων.

Οι Μέδικοι ήταν μια εξαιρετικά ισχυρή, πλούσια τραπεζική οικογένεια που άσκησε μεγάλη επιρροή στην Αναγεννησιακή Φλωρεντία, και τελικά έγιναν κυβερνήτες του Δουκάτου της Τοσκάνης τον 16ο αιώνα.

Λόγω της δύναμης και της ιδιότητάς τους, έθαψαν τους νεκρούς τους σαν μονάρχες στη Βασιλική του San Lorenzo στην κεντρική Φλωρεντία, διατηρώντας τα σκελετικά υπολείμματα των σορών τους σε φέρετρα με τα όργανα αφαιρεμένα και φυλαγμένα σε ξεχωριστά βάζα από τερακότα που συχνά έφεραν μόνο το έμβλημα της οικογένειας των Μεδίκων.

Υπολείμματα από παράσιτο που προκαλεί έναν μολυσματικό τύπο ελονοσίας (Plasmodium falciparum) εντοπίστηκαν σε ανθρώπινο όργανο 500 ετών, το οποίο  φυλασσόταν σε βάζο από τερακότα με το οικόσημο της οικογένειας των Μεδίκων. 

Στη νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 18 Μαΐου στο περιοδικό Centres for Disease Control and Prevention Emerging Infectious Diseases, οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα ιστού σε μια προσπάθεια να αντιστοιχίσουν όργανα στα βάζα των Μεδίκων με σκελετικά λείψανα σε φέρετρα της διάσημης οικογένειας, που είναι θαμμένα στη Βασιλική Σαν Λορέντζο της Φλωρεντίας. Κατά τύχη, οι ερευνητές ανακάλυψαν τις δομές που μοιάζουν με παράσιτα στα ερυθρά αιμοσφαίρια.

Ένα αγγείο από τερακότα (αριστερά) με το οικόσημο των Μεδίκων, στο οποίο φυλάσονταν όργανα των Μεδίκων. Μια μικροσκοπική άποψη του ιστού του Μεδίκου (δεξιά) από το αγγείο. [Credit: Maixner, F. et al. Emerging Infectious Diseases (2023)]

«Γνωρίζαμε ότι τα ερυθρά αιμοσφαίρια μπορούσαν να διατηρηθούν», δήλωσε ο Albert Zink, διευθυντής του Ινστιτούτου Μελετών Μούμιας στην Ιταλία όπου διεξήχθη η έρευνα. Είχε ηγηθεί στο παρελθόν μιας μελέτης που βρήκε ερυθρά αιμοσφαίρια στα λείψανα του Ότζι, ηλικίας 5.300 ετών. «Αλλά δεν περιμέναμε να δούμε τα παράσιτα», είπε ο Zink στο Live Science. «Είχαν περάσει πεντακόσια χρόνια».

Περαιτέρω ανάλυση επιβεβαίωσε ότι αυτές οι δομές ήταν το παράσιτο της ελονοσίας Plasmodium falciparum. Οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η ελονοσία ήταν ενδημική στην περιοχή από τον 2ο ή τον 3ο αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά είχαν υποθέσει ότι το ενδημικό είδος ελονοσίας ήταν το P. Vivax, το οποίο προκαλεί μια ηπιότερη μορφή της νόσου. Το P. falciparum, που είναι πιο θανατηφόρο, συνήθως ευνοεί τα τροπικά κλίματα.

Είναι πιθανό ότι οι Μέδικοι που μολύνθηκαν εμφάνισαν σοβαρό υποτροπιάζοντα πυρετό, αν και οι ερευνητές δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα αν το άτομο κατέληξε τελικά από την ασθένεια.

Ξεκάθαρη απόδειξη ελονοσίας

Η νέα μελέτη σηματοδοτεί την πρώτη φορά που το ίδιο το παθογόνο παρατηρήθηκε μικροσκοπικά, αντί να ανιχνεύσει πρωτεΐνες που παράγει το παράσιτο.

Ωστόσο, οι προσπάθειες ανάλυσης του DNA ήταν ασαφείς. Παρά το γεγονός ότι το παράσιτο διατηρούσε τη συνολική του δομή, δεν διατηρήθηκε αρκετό DNA για να εκτιμηθεί πώς το ιστορικό P. falciparum διέφερε γενετικά από αυτό που βρίσκεται σήμερα, είπε ο Zink.

[Credit: Archaeology.org]

«Οι Μέδικοι - άνδρες και γυναίκες - απολάμβαναν το κυνήγι στους βάλτους της Φλωρεντίας, που θα ήταν το τέλειο περιβάλλον για να ευδοκιμήσουν τα κουνούπια που έφεραν ελονοσία. Είναι πιθανό ότι εάν ένα μέλος της οικογένειας κόλλησε ελονοσία σε αυτήν την περιοχή, μπορεί να είχαν ακολουθήσει και άλλα. Ωστόσο, η ανωνυμία του ατόμου καθιστά πιο δύσκολο τον καθορισμό των αποτελεσμάτων στο πλαίσιο ή την κατανόηση των συμπτωμάτων του ατόμου και την περαιτέρω ερμηνεία των ευρημάτων», δηλώνει η Raffaella Bianucci, βιολογική ανθρωπολόγος στο Ινστιτούτο Ronin στο Νιου Τζέρσεϊ, η οποία έχει μελετήσει την ελονοσία στην οικογένεια των Μεδίκων, αλλά δεν ήταν σχετίζεται με την τρέχουσα έρευνα.

Το περιεχόμενο των άλλων δύο αγγείων είχε ήδη αντιστοιχιστεί με δύο εξέχοντα άτομα — την Anna Maria Luisa de' Medici (1667 έως 1743) και τη Vittoria della Rovere (1622 έως 1694), η οποία ήταν σύζυγος του Ferdinand II de' Medici. Περαιτέρω ανάλυση των δειγμάτων ιστού μπορεί ακόμη να βοηθήσει στην αντιστοίχιση των περιεχομένων που ελήφθησαν δείγμα στην τρέχουσα μελέτη με ένα άτομο.

«Είτε έτσι είτε αλλιώς, η έρευνα υποδηλώνει ότι η ελονοσία ήταν πιο διαδεδομένη από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως και ότι ο πιο λοιμογόνος τύπος, ο P. falciparum, επέζησε στο εύκρατο ιταλικό κλίμα», είπε ο Zink. Η μελέτη παρέχει επίσης πιο πειστικά στοιχεία για την ελονοσία μεταξύ των Μεδίκων. «Αυτή είναι μια σαφής απόδειξη για κάτι που υποπτευόμασταν αλλά ποτέ δεν αποδείχθηκε πραγματικά με αυτόν τον τρόπο», είπε ο Zink.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Πηγή: Live Science, LiFO