Αυτό τον μήνα μεταφερόμαστε στο μεγαλύτερο νησί του Παγασητικού κόλπου, το Παλαιό Τρίκερι. Σημείο αναφοράς του ταξιδιού μας, το εύρημα του μ...
Αυτό τον μήνα μεταφερόμαστε στο μεγαλύτερο νησί του Παγασητικού κόλπου, το Παλαιό Τρίκερι. Σημείο αναφοράς του ταξιδιού μας, το εύρημα του μήνα, ένα μαρμάρινο ιωνικό κιονόκρανο με σύμφυτο επίθημα από την παλαιοχριστιανική βασιλική στον όρμο της Αγίας Σοφίας. Δεν σώζεται ολόκληρο. Σήμερα έχει διαστάσεις 31x35x18εκ.
Την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος – 7ος αι. μ.Χ.) με την επικράτηση του χριστιανισμού η περιοχή του Παγασητικού κόλπου γεμίζει από νέους ναούς που υπηρετούν την μέχρι πρότινος διωκόμενη θρησκεία των Χριστιανών. Τότε ιδρύεται και ένα ναός στο νησί Παλαιό Τρίκερι, στο νότιο τμήμα του μεγαλύτερου και ασφαλέστερου όρμου του δυτικού τμήματος της νήσου για όσα πλοία ταξίδευαν από ή προς το μυχό του Παγασητικού. Ο ναός δεσπόζει δίπλα στη θάλασσα και ήταν ορατός σε όποιον ακολουθούσε τις συγκεκριμένες ναυτικές ρότες.
Η βασιλική είχε τρία κλίτη με αψίδα στα ανατολικά (εικ.1) και το Ιερό Βήμα χωριζόταν με φράγμα[1] (για παράλληλο βλ. εικ.2, όπου κάτοψη της παλαιοχριστιανικής βασιλικής Β΄ της Νέας Αγχιάλου).
Το κιονόκρανο αποτελούσε την κορυφή ενός από τους κίονες της εσωτερικής κιονοστοιχίας που πατούσαν πάνω σε χαμηλό στυλοβάτη. Το κάτω μέρος του κιονόκρανου είχε λαξευτεί κατάλληλα σχηματίζοντας ένα κυκλικό ρηχό πλαίσιο εντός του οποίου τοποθετούνταν το πάνω μέρος του κίονα. Το πάνω μέρος του κιονόκρανου, το επίθημα, το οποίο είναι αρκετά ψηλό, στήριζε το επιστύλιο στο οποίο στηριζόταν η στέγη του ναού (εικ.3).
 |
| Εικ. 1: Κάτοψη βασιλικής (Αρχαιολογική Εφημερίδα 1956) |
 |
| Εικ. 2: Βασιλική Β΄ Νέας Αγχιάλου (Αρχαιολογική Εφημερίδα 1929) |
 |
| Το κάτω μέρος |
 |
| Εικ. 3: Υποθετική αναπαράσταση της βόρειας κιονοστοιχίας της βασιλικής. Διακρίνεται η θέση του κιονόκρανου. |
Ο χριστιανός της εποχής όταν εισερχόταν στο εσωτερικό του ναού αντίκριζε τις δύο κιονοστοιχίες δεξιά και αριστερά οι οποίες οδηγούσαν το βλέμμα του στο σημαντικότερο τμήμα του ναού, το Ιερό Βήμα. Αν σήκωνε τα μάτια του προς τα πάνω έβλεπε το κιονόκρανό μας και ίσως να αναλογιζόταν ότι το σχήμα αυτό με τις δύο έλικες του ήταν γνώριμο από κάπου αλλού, από ειδωλολατρικά μνημεία που στέκονταν ακόμα εκείνη την εποχή. Ίσως να το θεωρούσε παράταιρο σε ένα χριστιανικό περιβάλλον, αφού κάποιους αιώνες πριν οι διωγμοί απέναντι στους χριστιανούς από τους ειδωλολάτρες ήταν κατά περιόδους αβυσσαλέοι. Θα αναρωτιόταν λοιπόν πώς ένα ειδωλολατρικό μοτίβο εντάχθηκε σε ένα καθαρά χριστιανικό περιβάλλον.
Το στοιχείο ωστόσο του επιθήματος, το οποίο παλαιότερα ήταν ξεχωριστό μέλος πάνω από το ιωνικό κιονόκρανο, θα του θύμιζε αμέσως την συμβολή της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Άλλωστε σε πολλά επιθήματα χαρασσόταν και το σύμβολο του σταυρού. Σταδιακά, ωστόσο, το επίθημα με το κιονόκρανο έγιναν ένα μέλος, με το κιονόκρανο πλέον να συρρικνώνεται και το επίθημα να καταλαμβάνει περισσότερο χώρο. Ακριβώς όπως έγινε και με τις δύο αντικρουόμενες θρησκείες! Ειδωλολατρικά στοιχεία με το πέρασμα του χρόνου εξαφανίστηκαν ή υιοθετήθηκαν από τους Βυζαντινούς και προσαρμόστηκαν πλέον στις δικές τους αισθητικές ανάγκες ή απαιτήσεις.
Ο αδυσώπητος χρόνος ωστόσο δεν σέβεται θρησκείες. Ο ναός στο Παλαιό Τρίκερι δέχτηκε τα χτυπήματα τόσο του ανθρώπου όσο και της φύσης. Πειρατές που άρχισαν να λυμαίνονται τις θάλασσες, κάθε φορά που το Βυζάντιο δεν μπορούσε να τους ελέγξει, λεηλάτησαν τους θησαυρούς του ναού. Η εγκατάλειψη του νησιού από τους κατοίκους του οι οποίοι αναζητούσαν ασφαλέστερα μέρη πάνω στα γειτονικά βουνά, επέφερε την ερημοποίηση του νησιού και του ναού. Και τελικά τα στοιχεία της φύσης, όπως σεισμοί επέφεραν την καταβύθιση της ξηράς και σκέπασαν το ναό μαζί με το κιονόκρανο.
Σήμερα το βόρειο τμήμα της βασιλικής είναι θαμμένο κάτω από τη θάλασσα και το νότιο τμήμα κάτω από χώματα. Η θέση δέχεται τους τουρίστες και τους λουόμενους της παραλίας της Αγίας Σοφίας, το όνομα της οποίας είναι ίσως για τους περισσότερους επισκέπτες το μόνο στοιχείο ότι κάποτε ο τόπος ήταν ιερός.
Το κιονόκρανο είχε χρησιμοποιηθεί από τους επισκέπτες του νησιού ως στήριγμα σε ένα ξύλινο παγκάκι δίπλα στην παραλία. Περισυλλέχθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και πλέον φυλάσσεται στις αποθήκες του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου.
[1] Το φράγμα ήταν χαμηλό μαρμάρινο διαχωριστικό ανάμεσα στο Ιερό Βήμα και τον κυρίως ναό.
Δεν υπάρχουν σχόλια